داستان‌سرایی نگهداری ۲ توله یوز توران در پشت‌بام از کجا شروع شد؟!

حکیم مهر: داستان‌سرایی نگهداری ۲ توله یوزپلنگ ماده «توران» و «آذر» در پشت‌بام اداره‌کل محیط زیست استان سمنان طی روزهای گذشته در برخی رسانه‌ها، انتقاد برخی کارشناسان حیات وحش و کاربران فضای مجازی و به تبع آن نگرانی شماری از دوست‌داران محیط زیست را به دنبال داشت؛ اما این داستان از کجا و چگونه شکل گرفت؟

به گزارش حکیم مهر به نقل از ایرنا، یازدهم آذر ۱۴۰۱ خبر رسید ۲ توله یوز توسط یک چوپان در پناهگاه حیات وحش توران زنده‌گیری شده است. ماجرا از این قرار است که چوپانی روز پنجشنبه دهم آذر حین چرای دام در این پناهگاه صداهایی می‌شنود، به سمت آن می‌رود و در نهایت ۲ توله‌ یوزپلنگ را می‌بیند؛ سپس، آنها را گرفته و به منزل می‌برد، آن شب با شیر گوسفند توله‌ها را تغذیه می‌کند، روز بعد موضوع را به حفاظت محیط‌ زیست استان سمنان گزارش می‌کند، محیط بانان به سرعت توله‌ها را به محل زنده‌گیری برمی گردانند تا شاید مادر به سراغشان بیاید.

این کار ۲ روز و ۲ شب تکرار شد، اما مادر پیدا نشد و محیط بانان به علت سرد بودن هوا مجبور شدند توله‌ها را به جای گرمی برسانند، اما همچنان به تلاش برای یافتن مادر ادامه دادند؛ اما خبری از مادر توله‌ها در آن محدوده بر پایه گشت‌زنی و نظارت از طریق دوربین تله‌ای نبود.

«دکتر بهرنگ اکرامی» دامپزشک طرح توسعه و تکثیر یوزپلنگ آسیایی و دامپزشک اختصاصی ۲ توله یوزپلنگ‌ پیدا شده به خبرنگار ایرنا گفته بود: ۲ توله یوزپلنگ ماده پیدا شده در پارک ملی توران توسط چوپان، در ابتدا نزدیک به ۱۲ تا ۱۳ ساعت شیر نخورده بودند و به دلیل تجربه قبلی از «پیروز»، شیر حیوان دیگر با فرمولاسیون جدید و خاص را غنی کرده و به توله‌ها خوراندیم که جواب داد و توله ماده‌ها پس از وزن‌گیری خوب، بدون مشکل گوارشی وارد مرحله تغذیه خوراک خشک (گوشت) شدند.

«توران» و «آذر» با مراقبت‌های تیم دامپزشکی وارد سن ۱۰ هفتگی و تزریق واکسن شدند و نخستین نوبت واکسن کشته شده را دوازدهم بهمن ۱۴۰۱ برای ارتقای ایمنی در برابر بیماری‌های گوارشی و تنفسی دریافت کردند.

۲ یوزپلنگ ماده «توران» و «آذر» هشت روز بعد (بیستم بهمن) به سایت تکثیر در اسارت پارک ملی توران شاهرود معرفی شدند تا با طی کردن بقیه مراحل رشد، امید به رفع خطر انقراض این گربه‌‎سان ارزشمند افزایش یابد.

۲ روز بعد (۲۲ بهمن)، پایگاه خبری پیامگوی سمنان به صاحب امتیازی و مدیر مسوولی مصطفی کواکبیان با انتشار مطلبی نوشت: روز گذشته تصاویری از آذر و توران ۲ توله یوزپلنگ آسیایی از سوی برخی خبرنگاران منتشر شد که حاوی نکات عجیب و غریبی بود. در متن اخبار انتشار یافته به واکسیناسیون این توله یوزها و انتقال‌شان به زیستگاه طبیعی‌شان توران شاهرود اشاره شده بود. اما تصاویر منتشر شده نشان می‌دهد که به ظاهر این توله یوزهای در معرض انقراض، روی بخشی از پشت‌بام اداره‌کل محیط زیست استان سمنان نگهداری می‌شدند.

در بخش دیگری از این مطلب آمده بود: تحقیقات میدانی رسانه خبری پیامگوی سمنان هم تایید می‌کند که این حیوانات در معرض انقراض روی بخشی از پشت‌بام اداره‌کل محیط زیست استان که با توری سیمی محصور شده نگهداری می‌شدند. نکته جالب‌تر ماجرا قرار دادن یک لانه ساخته شده با چوب، چندین چوب خشک و تکه‌هایی از چمن مصنوعی در قسمتی از محل نگهداری توله یوزها است که احتمالا برای عکاسی و فیلمبرداری و القا شرایط محیطی طبیعی زندگی آن‌ها به افکار عمومی است.

یکی از خبرگزاری‌ها بیست و هفتم بهمن و پنج روز پس از انتشار مطلب پایگاه خبری پیامگوی سمنان، مطلبی با همین مضمون به همراه فیلم منتشره بیستم بهمن خبرگزاری دیگری را بازنشر کرد که بازخورد منفی زیادی در رسانه‌های مختلف از جمله شبکه تروریستی ایران اینترنشنال داشت.

«دکتر بهرنگ اکرامی» دامپزشک معتمد سازمان حفاظت محیط زیست در واکنش به این موضوع گفت: این کار با نظارت ما و به منظور بازی کردن و آفتاب گرفتن توله‌ یوزها انجام می‌شد و بر همین پایه چند ساعت در روز آذرو توران را به پشت‌بام می‌بردیم. توله‌ها را با وزن ۶۰۰ گرم تحویل گرفتیم و اکنون در نهایت سلامت با وزن بیش از پنج کیلوگرم به توران بازگشته‌اند.

رییس اداره کل حفاظت محیط زیست استان سمنان هم در واکنش به ادعای نگهداری ۲ یوزپلنگ ماده در پشت بام این اداره کل تصریح کرد: انتشار این خبر کذب و به دور از واقعیت باعث ایجاد یک هجمه رسانه ای از سوی کسانی شد که نمی خواهند پیشرفت ها و دستاوردهای کشور ما را ببینند. بنابراین ما وقتی در موضوعی آگاهی و شناخت کافی نداریم نباید به گونه ای اظهار نظر کنیم که دستاویز بیگانگان و مغرضان قرار گیرد.

«بهرامعلی ظاهری» افزود: این توله یوزها با حضور تصویربرداران صدا و سیما و خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) به توران منتقل شدند و از سمنان تا منطقه توران حداقل ۳۰۰ کیلومتر فاصله است. تعجب می‌کنیم چرا پس از این انتقال، بیست و هفتم بهمن موضوع آفتاب‌گیری در یک منطقه ایزوله از نظر بهداشتی با رعایت همه جوانب ایمنی و با حضور یوزبانان و محیط بانان، این خبر با تیتر نگران‌کننده برای افکار عمومی منتشر شده است.

این بحث همچنان ادامه داشت تا اینکه امروز (چهارشنبه سوم اسفند) رییس سازمان حفاظت محیط زیست در حاشیه جلسه هیات دولت در پاسخ به خبرنگاران با کذب خواندن حواشی ایجاد شده درباره «توران» و «آذر» گفت: متاسفانه در فضای مجازی بحثی درباره نورگیری و استفاده از نور خورشید درباره توله‌یوزها مطرح شده بود حتی انسان به پشت بام می‌رود و نور خورشید را به عنوان بهترین نورگیری انتخاب می‌کند و این وضعیت برای توله‌یوزها هم اتفاق افتاد و آنها در وضعیت بسیار خوبی هستند.

«علی سلاجقه» خاطر نشان کرد: این ۲ توله یوز ماده به دلیل استفاده از شیر مادر در ۲ هفته ابتدایی بنیه خوبی دارند و نسبت به «پیروز» از وضعیت بهتری برخوردارند.

وی ادامه داد: خوشبختانه هفتمین ماده یوز هم در آن منطقه دیده و رصد شد و در وضعیت بسیار مناسبی است.

یوزپلنگ ایرانی به عنوان سومین گربه سان زیبای آسیایی شناخته می شود که در آستانه انقراض قرار دارد و بیم آن می رود که برای همیشه نه تنها ایران بلکه جهان این گونه جانوری را از دست بدهد و اینگونه محیط زیست و گنجینه حیات وحش کشور دچار نقصانی بزرگ شود و از این رو یوزپلنگ ایرانی در فهرست اتحادیه بین‌ المللی حفاظت از محیط زیست قرار دارد، به معنای اینکه گونه‌ای در خطر انقراض است، حدود ٢ هزار سال پیش یوزها در بیشتر نقاط آسیا حضور داشتند، اما اکنون حضورشان منحصر به نواحی بیابانی ایران و پارک ملی توران شده ‌است.

به گفته کارشناسان یوزپلنگ جزو گربه‌سانان محسوب می‌شود و گربه‌سانان امکان زادآوری ۲ بار در سال را دارند.

یوزپلنگ دوره بارداری سه ماه دارد و به طور معمول فصل‌هایی که رطوبت هوا بیشتر است برای جفت‌گیری این گونه ارزشمند مناسب است و بر پایه تحقیقات انجام شده، دی و بهمن بهترین‌ ماه‌های سال برای جفت‌گیری یوزپلنگ آسیایی است که پس از ۹۰ روز معمولا در اردیبهشت ماه توله به دنیا می‌آید.

براساس تحقیقات انجام شده، یوزپلنگ جزو پستانداران چندهمسری است و یوزپلنگ آسیایی از ۲ تا سه سالگی بالغ شده و تا هشت سالگی قدرت زادآوری دارد و نوع زایش یوزپلنگ آسیایی چندقلوزایی است.

به گفته لوری مارکر که سال‌ها تجربه مطالعه در مورد زندگی یوزپلنگ‌ها را دارد، این حیوانات ترکیبی از سرعت و شکوه هستند و از دست دادن زیرگونه‌های یوزپلنگ در حیات وحش می‌تواند ضربه‌ای غیرقابل تصور باشد.

یوزپلنگ آسیایی در دوره تولگی تا سه‌ماهگی دندان شیری در می‌آورد و بر اساس جوانه دندان، سن توله یوزپلنگ تخمین زده می‌شود و از هفت ماهگی به بعد دندان‌های شیری جای خود را به دندان دایمی می‌دهد و خلاصه اینکه این جانور تجلی سرعت و شکوه است.