حکیم مهر - شیرپزهای لیقوانی، بیش از اینکه در لیقوان پنیر تولید کنند، در مغان پنیر می‌زنند و با نام لیقوان به بازار شهرهای بزرگ کشور عرضه می‌کنند چراکه دشت مغان تنها تامین کننده شیرخام برای شیرپزهای لیقوانی است اما هیچ بهره‌ای از ارزش افزوده و اشتغالزایی پنیر تولیدی از شیرخام خود را ندارد.
لیقوان یکی از کهن‌ترین روستاهای آذربایجان و در 36 کیلومتری جنوب شرقی شهر تبریز و در دامنه شمالی کوههای سر به فلک کشیده سهند واقع شده است.
وجود آب و هوای سرد زمستانی و معتدل تابستانی در لیقوان باعث ایجاد مراتع و چمن‌زارهای سرسبز و سبب روی آوردن مردم به نگهداری دام و رونق دامداری شده است؛ اما نکته مهم در حیات اقتصادی این روستا، آن است که اهالی آن برخلاف دامداران سایر مناطق، شیر خام تولیدی را به کارخانه‌ها یا شیرپزها نمی‌فروشند، بلکه خودشان فرآوری و به پنیر تبدیل می‌کنند.
در حقیقت شهرت لیقوان به خاطر پنیر است که به شغل خانوادگی تعدادی از اهالی روستا تبدیل شده است.
تولید پنیر لیقوان مانند سایر پنیرهای سنتی با زدن مایه پنیر به شیر و ایجاد لخته شروع می‌شود. لخته با گذر از صافی آبگیری شده و محصول به دست آمده بعد از برشهای مساوی در بسته‌های حلبی به مدت سه تا پنج ماه در غارهایی نگهداری می‌شود تا پنیر جا بیفتد.
تولیدکنندگان پنیر در لیقوان به برکت آب و هوای سرد و معتدل و وجود غار "کهل" در کنار کارگاهها که نقش سردخانه را دارند، در هزینه‌های گزاف انرژی صرفه جویی می‌کنند.
بعد از طی مرحله سردخانه، پنیر داخل حلب‌های 17 کیلویی جهت بسته‌بندی در ظروف کوچکتر (نیم، یک، دو، سه و پنج کیلویی) بیرون آورده می‌شود.
پنیر لیقوان علاوه بر شهرت و طعم خوش آن، با بهره‌وری بالایی نیز تولید می‌شود؛ بطوریکه از هر سه کیلو شیر گوسفندی در لیقوان یک کیلو پنیر تولید می‌گردد. این درحالیست که در سایر مناطق از جمله دشت مغان از هر پنج کیلو شیر خام یک کیلو پنیر تولید می‌شود.
آمار دقیقی از میزان پنیر تولیدی در لیقوان در دست نیست اما در مجموع بیش از 40 واحد تولیدکننده پنیر در روستای کوچک لیقوان فعال هستند که وضعیت کسب و کار آنها در شرایط فعلی، بسیار رضایت بخش است. اشتغال مستقیم در این تعداد واحد تولیدی به حدود 400 نفر می‌رسد و با توجه به شیرخام تولیدی در لیقوان و روستاهای اطراف، میزان پنیر تولیدی در این واحدها سالانه به چند هزار تن می‌رسد.
نکته حائز اهمیت این است که دام‌های روستای کوچک لیقوان نمی‌توانند شیر کافی برای تولید تمام پنیرهایی که در کشور به نام لیقوان تهیه و عرضه می‌شود، تولید کنند.
لذا بر اساس مطالعه انجام شده و اظهارات شیرپزهای لیقوانی آوازه پنیر لیقوان بیشتر مدیون پنیرهای تولید شده با نام تجاری لیقوان، در سایر نقاط کشور به ویژه منطقه آذربایجان و کردستان است.
در بین مناطق مختلف، دشت مغان برای لیقوانی‌ها جاذبه خاصی دارد. وجود حجم بسیار زیاد شیر گوسفندی در مغان و قیمت پایین آن (قریب به نصف قیمت شیر گوسفندی در لیقوان) مغان را به محبوب لیقوانی‌ها مبدل کرده است، بطوریکه بیشترین شیرپزهای لیقوانی، حتی بیش از خود لیقوان، در مغان پنیر می‌زنند و با نام لیقوان به بازار شهرهای بزرگ کشور عرضه می‌کنند.
دشت مغان تنها تامین کننده شیرخام برای شیرپزهای لیقوانی است اما هیچ بهره‌ای از ارزش افزوده و اشتغالزایی پنیر تولیدی از شیرخام خود را ندارد.
لازم به ذکر است که از کل شیر خام تولیدی در استان اردبیل قریب به 10 درصد آن شیر گوسفندی است که توسط عشایر استان تولید می‌شود، در حالیکه تنها یک درصد از کل شیر تولیدی در جهان شیر گوسفندی است.
از سوی دیگر بر اساس بررسی انجام شده در زمستان سال گذشته قیمت یک کیلوگرم شیر گوسفندی در مغان 850 تومان و در لیقوان هزار و 600 تومان بوده است.
تجربه لیقوان درسهای بزرگی برای مردم و مسئولین دارد و همگامی آنها را برای توسعه کسب و کار فرآوری شیر تولیدی غیر قابل انکار می‌کند. به نظر می رسد سه گام برای برون رفت از وضعیت موجود و ایفای نقش در زنجیره ارزش تولید پنیر ضروری است؛ اولین گام آموزش فعالان اقتصادی و جوانان منطقه در حوزه لبنیات است. بطوریکه تمرکز این آموزش‌ها باید بر رعایت بهداشت شیر خام و پنیر و آشنایی با نحوه تولید و تکنولوژیها و تجارت آن باشد.
دومین گام تمرکز جغرافیایی تولید کنندگان فعلی پنیر در منطقه است، چراکه تجمیع و تمرکز جغرافیایی علاوه بر کاهش هزینه‌های تولید، بر هم افزایی و اشتهار محصول آنها کمک بسیاری می‌کند.
نکته‌ای که نام لیقوان را بر سر زبان‌ها انداخته است و در نهایت گام سوم تبلیغ است، چرا که بدون تبلیغات بهترین محصولات جایی در بازار ندارند.
«خوشه صنعتی فرآورده‌های لبنی استان اردبیل» چندی است که با هدف توسعه و توانمندسازی صنعت لبنیات استان تشکیل یافته است. یکی از اهداف این خوشه تولید پنیر با برند و نام تجاری محلی و تقویت و توانمندسازی فعالان بومی این صنعت است. حل مسائل و مشکلات صنعت لبنیات استان اردبیل نیازمند تعامل و همکاری تمامی صاحب نظران و دست اندرکاران است لذا این خوشه از تمام دست اندرکاران، صاحب نظران و سرمایه گذاران در صنعت لبنیات، برای همکاری در زمینه های مختلف از جمله، تولید، تامین و جمع آوری شیر خام مورد نیاز کارخانجات، سرمایه گذاری و بهره برداری از ظرفیتهای خالی گاوداریها و کارخانجات لبنی، عارضه‌یابی و حل مشکل، ارائه خدمات آموزشی و مشاوره برای آنها، بازاریابی، پخش و صادرات محصولات لبنی استان و سایر زمینه‌های پیشنهادی دعوت به عمل می‌آورد.
خبر مرتبط :
