حکیم مهر - شاید برایتان جالب باشد که بدانید نهنگ‌ها قادر به تولید ماده‌ای بسیار کمیاب و ارزشمند هستند که از هزاران سال پیش به عنوان یکی از مواد اصلی در تهیه عطر و ترکیبات دارویی کاربرد داشته است. این ماده عنبر نام دارد. عنبر ماهی‌ها هم گونه‌ای از نهنگ‌ها هستند. وقتی عنبر ماهی‌های نر، ماهی‌های خانواده سرپایان را شکار می‌کنند و آنها را می‌بلعند، پوزه نوک تیز و سخت این ماهی‌ها سبب خراشیده شدن قسمت‌های داخلی روده آنها می‌شود و در نتیجه در روده آنها ماده‌ای ترشح می‌شود که از ترکیب شیمیایی مشابه عنبر برخوردار است.
محققان بر این باورند که در روده نهنگ‌ها ماده چربی وجود دارد که به عنوان یک لایه محافظ در سطح پوزه نوک تیز این گروه از ماهی‌ها قرار می‌گیرد تا آسیب ناشی از برخورد آن با قسمت‌های داخلی روده را به حداقل برساند. به این ترتیب، در نتیجه آسیب وارد شده به سیستم گوارشی این گروه از خانواده نهنگ‌ها، ماده سیاه رنگ لزج و چسبناکی از بدن آنها خارج می‌شود که در سطح اقیانوس شناور شده و در نتیجه تابش نورخورشید، جذب آب نمک و هوازدگی تغییراتی در آن ایجاد می‌شود و اکسید می‌شود. پس از تبخیر آب موجود در آن، این ماده سفت و محکم می‌شود و به قطعات کوچک‌تری شکسته می‌شود که مومی شکل و به رنگ خاکستری خواهد بود. پس از این که این قطعات در معرض هوا قرار می‌گیرند، بتدریج بوی بسیار مطبوعی شبیه به بوی تنباکو یا چوب کاج و یا کود گیاهی از آن استشمام می‌شود. به گفته دانشمندان و محققان، ارزش و کیفیت هر یک از این قطعات که حاوی ماده شیمیایی عنبر هستند، به مدت زمان شناور بودن آنها در سطح آب و همچنین قدمت آنها بستگی دارد. هزاران سال است که ساکنان سواحل مدیترانه از این گنجینه ارزشمند در زمینه‌های مختلف و حتی برای افزایش قوای جسمانی و مبارزه با بیماری‌های قلبی و مغزی استفاده می‌کنند و بر این باورند که با استفاده از این ماده ارزشمند، توانسته‌اند به نتایج موفقیت‌آمیزی در درمان سردرد، سرماخوردگی و حتی درمان صرع دست یابند. مولکول‌های این ماده همانند مولکول‌های عطرهای متداول چربی‌دوست هستند، با این تفاوت که مولکول این ماده معطر که منشأ آن بافت بدن نهنگ‌هاست بسیار بزرگ‌تر و سنگین‌تر است. مولکول‌های مواد معطر میل ترکیبی زیادی به ایجاد واکنش با دیگر مولکول‌های چربی‌دوست دارند و به همین دلیل این مولکول‌ها در تماس با مولکول‌های ماده شیمیایی عنبر استخراج شده از بدن نهنگ‌ها باقی مانده و به طور ناگهانی وارد مرحله تبخیر نمی‌شوند و به این ترتیب، دوام و پایداری عطرها را افزایش می‌دهند. اگرچه محققان توانسته‌اند به اطلاعات مهمی درباره خصوصیات این ماده دست یابند، اما هنوز موفق به یافتن پاسخ برخی از معماهایی که ذهن آنها را به خود مشغول کرده نشده‌اند. برای مثال، چرا این ماده ارزشمند بیشتر در نیمکره جنوبی کره‌زمین یافت می‌شود در‌حالی که عنبرماهی‌ها را در همه اقیانوس‌ها و دریاها می‌توان یافت یا این‌که چرا تنها این‌گونه از نهنگ‌ها و فقط جنس نر این گونه می‌تواند این ماده را تولید کند؟
