گفت‌وگوی حکیم مهر با «دکتر قباد آذری تاکامی» استاد پیشکسوت بیماری‌های آبزیان دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران/ دامپزشکی که بنیان‌گذار کارشناسی رشته شیلات در ایران شد

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: نوشتن اولین پایان‌نامه در حوزه تکثیر و پرورش ماهی در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران کافی بود تا در آینده شاهد اولین‌های بیشتری از سوی «دکتر قباد آذری تاکامی» در حوزه شیلات باشیم.

به گزارش حکیم مهر، وی در سال  1339 وارد دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران شد و پس از گذراندن دوره عمومی، برای نگارش پایان‌نامه دکترا به شیلات بندرانزلی رفت و به مدت یک سال در مساله تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری کار کرد. خودش می‌گوید: «فعالیت‌های من باعث شد که در اداره شیلات به‌عنوان بازرس خاویار و بیماری‌های ماهی استخدام و در بندرانزلی مشغول به کار شوم. بعد از مدتی من را به‌عنوان کارشناس به مرکز تحقیقات تاس‌ماهیان در اتحاد جماهیر شوروی فرستادند و در آنجا به مدت ۶ ماه دوره تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری را دیدم.»

دکتر آذری تاکامی پس از پایان دوره تحصیلات آموزشی در اتحاد جماهیر شوروی به مجتمع پرورش ماهی خاویاری در مجاورت سد سنگر که امروزه به مجتمع تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری شهید بهشتی معروف است، منتقل شد و به‌عنوان رئیس مجتمع با همکاری کارشناسان روسی شروع به کار کرد که این اقدام بعد از حدود ۴ سال، او را به عنوان پایه‌‌گذار تکثیر ماهی خاویاری در ایران بدل کرد.

خودش می‌گوید: «در آنجا بود که برای اولین‌بار فیل ‌ماهی را تکثیر کردیم. علی‌رغم اینکه کارشناسان روسی در آن پروژه همکاری نکردند و عقیده داشتند که این ماهی قابلیت تکثیر در شرایط  ایران را ندارد، اما در سال 50  و 51 این ماهی‌ها وارد رودخانه سفیدرود شدند. حتی روس‌ها زمانی که می‌خواستیم این تکثیر را انجام دهیم، اعتراض کردند و نیامدند. ما توانستیم فقط از یک مولد نر و یک مولد ماده صد در صد استفاده کنیم و حدود ۶۸۰ هزار بچه ماهی بین ۵ تا ۶ گرم را در رودخانه سفید رود رها کردیم که بابت این کار مورد تشویق قرار گرفتیم و روزنامه‌ها هم در مورد آن نوشتند. حتی از روسیه یک عده آمدند با ما مصاحبه کردند که شما چطور توانستید این کار را که ما گفته بودیم، تکثیر نمی‌شود، انجام دادید.»

حکیم مهر: آقای دکتر، متولد چه سالی و کجا هستید؟

بنده متولد اول دی ماه سال ۱۳۱۸ در ساری هستم و در تهران اقامت دارم.

حکیم مهر: دوران کودکی و تحصیلات ابتدایی شما چگونه گذشت؟

تحصیلات ابتدایی و متوسطه من در شهر ساری انجام شد و بعد از فارغ‌التحصیلی از دبیرستان، در سال 1339 وارد دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران شدم.

حکیم مهر:‌ چرا رشته دامپزشکی را انتخاب کردید؟

جالب است بدانید که من در رشته پزشکی دانشگاه تبریز هم پذیرفته شدم، اما ثبت‌نام نکردم. در آن سال کنکور در ۴ رشته، پزشکی، دامپزشکی و زیست شناسی دانشگاه تهران و همچنین پزشکی دانشگاه تبریز شرکت کرده و امتحان دادم و در نهایت در رشته دامپزشکی دانشگاه تهران ثبت نام کردم.

حکیم مهر: دوران عمومی دامپزشکی شما چطور سپری شد؟

آن زمان یک دوره ۵ ساله را گذراندم و برای نوشتن پایان‌نامه دکترا به شیلات بندرانزلی رفتم و به مدت یک سال در مساله تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری کار کردم. این اولین پایان‌نامه در حوزه تکثیر و پرورش ماهی بود که در دانشکده دامپزشکی انجام می‌شد. دورانی که من این پایان‌نامه را کار می‌کردم، هیچ رفرنس دیگری در این موضوع نداشتیم، لذا تمام سوابق و مستندات به زبان روسی بود، چراکه قبلاً شیلات در اختیار روس‌ها بود. من با مکافات زیادی منابع روسی، فرانسوی و... را بررسی کرده و با کارهای عملی در منطقه کیسوم رودخانه سفید رود توانستم پایان‌نامه را بنویسم که با درجه عالی تصویب شد.

حکیم مهر: بعد از دوران عمومی دامپزشکی چه کردید؟

فعالیت‌های من باعث شد که در اداره شیلات به‌عنوان بازرس بهداشتی خاویار و بیماری‌های ماهی استخدام و در بندرانزلی مشغول به کار شوم. بعد از مدتی من را به‌عنوان کارشناس به مرکز تحقیقات تاس‌ماهیان در اتحاد جماهیر شوروی فرستادند و در آنجا به مدت ۶ ماه دوره تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری را گذراندم. در آنجا من سرپرست ۱۲ نفر بودم و فعالیت من مقارن با زمانی بود که ارتباط ایران و شوروی خوب شده بود. همزمان از طرف ذوب‌آهن هم دانشجویانی برای آموزش آمده بودند. من در دوره تحصیل سرپرست و مترجم همکاران بودم. فرایند تدریس‌ به خوبی پیش رفت و در حدود ۱۰۰۰ ساعت شب و روز و حتی روزهای تعطیل کار می‌کردیم و شاید یکی از بهترین آموزش‌های تخصصی خود را در آنجا فرا گرفتم. کمااینکه بهترین اساتید دانشمند برای تدریس گروه ما کوشا بودند و کمک‌های زیادی مخصوصا در انتقال داده‌ها انجام می‌دادند، چون عقیده داشتند ایران هم باید در حفظ ذخایر ماهیان خاویاری در دریای مازندران علاوه بر صید آن، کمک کند. برای من بسیار سخت بود، چون اساتید در کلاس به زبان روسی درس می‌دادند و یک مترجم داشتند که به زبان انگلیسی ترجمه می‌کرد و من از انگلیسی به فارسی ترجمه می‌کردم و به بچه‌ها توضیح می‌دادم. جلسات بسیار طولانی و جالبی بود و  همراه با آموزش ابتدایی زبان روسی، کارهای عملی را هم باید انجام می‌دادیم.

حکیم مهر: عنوان رشته تخصصی شما چیست؟

تخصص بنده دامپزشکی آبزیان (بهداشت و پرورش آبزیان) است که در سال ۶۵ از وزارت فرهنگ و آموزش عالی اخذ کردم. پس از دریافت گواهی تخصصی تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری با سمت استادیار تمام‌وقت به دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران منتقل شدم و در سال 57 و 58 از طرف دانشگاه برای تحصیلات تکمیلی به اسکاتلند رفتم و در دانشگاه استرلینگ دوره پاتوبیولوژی آبزیان را با درجه فوق لیسانس گذراندم و با وقوع انقلاب به ایران برگشتم. از دیگر تحصیلات تخصصی دوره‌های آموزشی در مورد بیولوژی و کاربرد آرتمیا در آبزی‌پروری را در دانشگاه گنت بلژیک در سالهای 1365 و 1368 و در سال 1371 در کشور مصر گذراندم. 

حکیم مهر: بعد از بازگشت به ایران چه کردید؟

پس از پایان دوره تحصیلات آموزشی در اتحاد جماهیر شوروی به مجتمع تکثیر و پرورش ماهی خاویاری در مجاورت سد سنگر که امروز به مجتمع پرورش ماهیان خاویاری شهید بهشتی معروف است، منتقل شدم. من به‌عنوان رئیس کارگاه با همکاری روس‌ها در آنجا شروع به کار کردیم و در حدود ۴ سال پایه‌گذار تکثیر ماهی خاویاری در ایران بودم. روس‌ها در سال اول حضور داشتند و بعد رفتند و مابقی کارها را خودمان انجام دادیم.

حکیم مهر: فضای کار در سازمان شیلات چگونه بود؟

آن زمان در شیلات افراد تحصیل‌کرده کم داشتند. همه قدیمی بودند و فقط ۱۲ نفر در زمان رضاشاه برای تحصیل به روسیه فرستاده شده بودند که انسان‌های بسیار کارآزموده و متخصص بودند. در این سال‌های طولانی به غیر از این افراد، هیچ‌ کس دیگر از فارغ‌التحصیلان دانشگاهای ایران در خدمت شیلات نبودند. البته بعد از ملی شدن شیلات ایران در سال ۱۳۳۱ و زمان مدیرعاملی آقای مهندس بریمانی که از اساتید دانشکده دامپزشکی هم بودند و به ما درس ماهی‌شناسی می‌دادند، شرایط متفاوت شد. ما شیلات را از زبان ایشان که تحصیل‌کرده روسیه بودند، شنیدیم. همچنین استاد فرهیخته‌ای به نام آقای مهندس فریدپاک بود که استاسیون علمی شیلات را اداره می‌کرد و زمانی که من به آنجا رفتم، زیردست ایشان بودم. ایشان انسانی بسیار سخت‌گیر، مومن و باسواد بودند. انسانی که شب و روز نمی‌شناخت و گاهی ساعت ۳ صبح قرار کاری می‌گذاشت. جلوی در ساختمان شیلات قدم می‌زد و اگر من ساعت سه و ربع صبح می‌رسیدم، گلایه می‌کرد که چرا یک ربع دیر کردید؟!

یکی از بهترین کارهایی که در آنجا انجام شد، تشکیل آموزشگاه عالی ماهی‌شناسی و صنایع شیلات بود. برای این کار هیاتی از وزارت منابع طبیعی وقت آمدند، آن زمان آقای مهندس فریدپاک من را به‌عنوان معاون فنی خود در انستیتوی تازه تاسیس به نام «انستیتو بررسی‌های علمی و صنعتی ماهی ایران» منصوب کردند. شخصی هم به نام آقای مهندس باوندی از وزارتخانه آمده بود که بسیار انسان توانمندی بود و به من گفت که قصد داریم این آموزشگاه را درست کنیم. چون این صحبت در وزارت منابع طبیعی شده بود که این آقایان ۳۰ سال در اینجا کار کردند و حتی یک کارشناس هم تربیت نکردند. قرار بود ما در آنجا تکنیسین یا کاردان تربیت کنیم. بنای تاسیس آموزشگاه از یک اتاق که به شکل موزه بود، به عنوان کلاس درس شروع شد!

وزارت علوم سالی ۲۰ نفر را از طریق کنکور سراسری معرفی می‌کرد و ما در مدت ۴ سال، در ۴ دوره این بچه‌ها را اعم از دختر و پسر، تربیت کردیم. من به‌عنوان سرپرست با همکاری سایر همکاران ازجمله دکتر آخوندی، دکتر عمادی و سایر دوستان تدریس اینها را به عهده گرفتیم، در زمانی که نه کتابی و نه جزوه‌ای در مورد شیلات در دسترس نبود. فکرش را بکنید که ما برای اولین‌بار این درس را با چه سختی و نارسایی شروع کردیم. از اساتید دانشگاه، هواشناسی، حتی نیروی دریایی دعوت کردیم و تقریبا به اندازه یک دوره کارشناسی درس می‌دادیم. از هواشناسی و دریانوردی گرفته تا تکثیر و پرورش ماهی، بیماری‌های ماهی، صنایع تولید غذای ماهی و... . در ضمن بنده خاویار ایران را هم از نظر بهداشتی کنترل می‌کردم و یک روش جدید برای بهداشت خاویار ابداع کرده بودیم که با کمک چند کارشناس این کار را انجام می‌دادیم. به هر حال آن آموزشگاه تاسیس و کارهای زیادی روی آن انجام شد. در ادامه نزدیک به ۸۰ نفر وارد این حوزه شدند که مدیران شیلات کفایت آن را اعلام کرده و آموزشگاه را تعطیل کردند. البته بعد از انقلاب آموزشگاه عالی میرزا کوچک خان در شهرستان رشت تشکیل شد که در رشته‌های مختلف شیلاتی کاردان و کارشناس تربیت می‌کند.

سوابق آموزشی بنده باعث شد تا اولین جزوه‌های مربوط به ماهی‌های خاویاری و بیماری‌های ماهی و صنایع غذایی را نوشتم و تدریس آن را شروع کردم. دانشگاه تهران هم هر سال برای بازدید از شیلات دانشجویان خود را یه شیلات شمال می‌فرستادند و من هم آنها را راهنمایی می‌کردم. در نهایت به خاطر تخصص در امور عملی شیلاتی و سوابق آموزشی و مقالاتی که نوشته بودم، از من دعوت کردند که برای تدریس به دانشگاه بروم.

حکیم مهر:‌ چه زمانی ازدواج کردید؟

آن زمان که من به شوروی رفتم، تازه دو ماه بود که ازدواج کرده بودم و مسافرت به شوروی در آن دوران (سال 1348) بسیار سخت بود و همگی بسیار دلتنگ بودیم. وسایل ارتباط بسیار محدود بود، به طور مثال یک نامه گاهی حدود 30 تا 40 روز طول می‌کشید تا به دست ما برسد!

حکیم مهر: هیچ‌گاه به این فکر نکردید که خانواده را هم به شوروی ببرید و در آنجا زندگی کنید؟

در آن سال‌ها فرستادن بورسیه‌ها با خانواده، آن‌هم در شوروی، مرسوم نبود. ما هم در ماموریت آموزشی یک سازمان دولتی بودیم و حتی کسی فکر آن را هم نمی‌توانست بکند!

اتفاقا در آنجا به من گفتند که برای شما کاری در شهر ولگا گراد پیشنهاد داریم، چون مهندس تکثیر و پرورش ماهی خاویاری آنجا بازنشسته شده و بروید و به عنوان مهندس پرورش ماهی خاویاری کار کنید. این پیشنهاد بسیار تعجب‌آور و غیرمترقبه بود اما من قبول نکردم و گفتم که باید به مملکت خودم برگردم. به ایران آمدم و  پس از هشت  سال خدمت شیلاتی از من دعوت شد که برای تدریس به دانشگاه تهران بروم. در حدود یک سال شیلات به من اجازه نمی‌داد که به دانشگاه بروم و در این مدت چندین بار خواستم استعفا  دهم ولی بالاخره موافقت کردند و من به دانشگاه تهران منتقل شدم و آنجا بود که اولین گروه ماهی‌شناسی و بیماری‌های ماهی در دانشکده دامپزشکی تهران پایه‌گذاری شد.

در دانشگاه تهران که بودم، دوستانی که در شیلات کاردان شده و اغلب در نواحی مختلف سازمان کار می‌کردند، نامه‌ای نوشتند با این مضمون که شما رفتی و اینجا بدون پدر مانده و ما بلاتکلیف هستیم. حداقل کاری کن که ما هم مانند سایر رشته‌ها به دوره لیسانس در رشته شیلات وارد شویم. چون دوره کارشناسی شیلات در دانشگاه‌های ایران وجود نداشت ولی رشته‌های محیط زیست، جنگل و... در حال اخذ لیسانس هستند و ما اینجا گرفتار شده‌ایم. به وزارت علوم نامه نوشتند و وزارت علوم هم نامه را به دانشکده دامپزشکی ارجاع داد. در نهایت من نماینده شدم که یک دوره لیسانس برای این افراد ایجاد کنم. حدود یک سال و نیم به تنهایی با اساتید دانشکده منابع طبیعی و کشاورزی دانشگاه تهران بحث و صحبت کردم. آنها اصلا باورشان نمی‌شد که در شیلات هم می‌توان یک رشته دانشگاهی ایجاد کرد. می‌گفتند شیلات به گونه‌ای است که صیادها یک الله اکبر می‌گویند و تور را می‌کشند و ماهی را صید می‌کنند و این دیگر دانشکده نمی‌خواهد! لذا من مجبور شدم که تمام سوابق مربوط به شیلات کشورهای ژاپن و روسیه را جمع کنم و یک روز آنها را بردم و تحویل دادم و گفتم که شیلات این است.  فقط در توکیو دو دانشگاه در این خصوص وجود دارد، حالا شما می‌گویید یک گروه کوچک هم نمی‌توان در ایران ایجاد کرد؟

در نهایت بعد از یک سال و نیم تلاش بی‌وقفه، با این درخواست موافقت کردند و دوره کارشناسی شیلات و محیط زیست در دانشکده منابع طبیعی تاسیس شد و متن آن در دفترچه کنکور سراسری دانشگاه اعلام شد. تمام سرفصل‌های درسی آن را هم بنده با کمک سایر دوستان تهیه کردیم و ارائه دادیم. سرفصل‌ها همان سرفصل‌های درسی آموزشگاه عالی ماهی‌شناسی بود به اضافه مواردی که دوستان منابع طبیعی به آن اضافه کردند. سرانجام دوره کارشناسی را ایجاد کردیم و برای بچه‌های شیلات هم سهمیه گذاشتیم و سالی چند نفر از آنها می‌آمدند و دوره لیسانس را می‌گذراندند.

این دوره را با افتخار تمام، بنده و سایر دوستان در گروه ماهی‌شناسی دانشکده دامپزشکی ازجمله مرحوم دکتر مخیر در قسمت بیماری‌ها، دکتر احمدی در قسمت هیدروبیولوژی، دکتر وثوقی در قسمت ماهی‌شناسی و بنده در بخش تکثیر و پرورش و صنایع ماهی و خاویار و با همکاری دانشکده منابع طبیعی برنامه‌ریزی کردیم و سال‌های سال تا زمانی که در دانشگاه تهران بودیم، با دانشکده منابع طبیعی همکاری داشتیم. ده‌ها تز و پایان‌نامه را به عهده گرفتیم و متون درسی و عملی را انجام دادیم و در ادامه از طرف وزارت علوم از ما دعوت کردند که دوره کارشناسی ارشد را با بچه‌های خود دانشکده دامپزشکی و اساتید دانشکده منابع طبیعی و کشاورزی و بعدها دوره دکترا را راه‌اندازی کنیم. کمااینکه در حال حاضر در هر کوی و برزن، رشته شیلات وجود دارد.

حکیم مهر: چه سالی بازنشسته شدید؟

بنده در سال ۱۳۸۶ از دانشگاه تهران بازنشسته شدم، در حالی‌که در اوج فعالیت‌های علمی و پژوهشی خود بودم!

حکیم مهر: در حال حاضر چه می‌کنید؟

در طی سال‌های استادی دانشکده عضو فرهنگستان علوم هم بودم و در حال حاضر عضو وابسته فرهنگستان علوم و رئیس شاخه شیلات فرهنگستان علوم هستم و طرح‌های پژوهشی مختلفی را در گروه کشاورزی فرهنگستان علوم انجام می دهیم. در طی این سال‌ها و مخصوصا بعد از بازنشستگی با واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد در مقطع تخصصی بهداشت و بیماری‌های آبزیان همکاری کردم. بعد به دوره‌ای رسیدیم که دیگر از اساتید قدیمی استفاده نکردند و ما از آنجا بیرون آمدیم. در تاسیس انجمن آبزیان ایران با تنی  چند از اساتید دانشگاهی و شیلاتی همکاری داشتم و به عنوان عضو هیات مدیره و سردبیر مجله آبزی‌پروری خدمات و پژوهش‌های متعددی را پیگیری و انجام دادیم. سه دوره عضو هیات مدیره شرکت تعاونی هیات علمی دانشگاه تهران بوده‌ام. در سازمان دامپزشکی و شیلات به عنوان مشاور خدمات زیادی را از نظر آموزشی و پژوهشی در کمسیون‌های مربوطه انجام می‌دهم. مشاوره چندین مجتمع آبزی‌پروری و تحقیقاتی را انجام داده و ابتکارات عدیده‌ای را در خدمت آبزی‌پروران و دانشجویان همواره ارائه می‌نمایم.

حکیم مهر: اگر به گذشته نگاه کنید، کدام کار خودتان را به عنوان یک حرکت شاخص قبول دارید؟

نظر به اینکه اینجانب در طی 8 سال در شرکت سهامی شیلات ایران خدمت می‌کردم، تجارب عملی و آموزشی فراوانی را بدست آوردم که پس از انتقال به دانشگاه توانستم با ابتکارات جدیدی بسیاری از طرح‌های پژوهشی را به اجرا در آورم که اغلب آنها چه در جهت آموزشی و چه در جهت کارهای کاربردی به عنوان الگوی پایه‌ای قرار گرفته که امروزه در دستورالعمل کارهای آموزشی و پژوهشی مورد استفاده است.

با نگاهی به فهرست کارهای پژوهشی و آموزشی می‌توان به اهمیت آنها پی برد: تاسیس و تهیه اولین سرفصل‌های آموزشگاه عالی ماهی‌شناسی صنایع شیلات در سازمان شیلات و پیگیری و تصویب گروه شیلات و محیط زیست در دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کاربرد آرتمیای دریاچه ارومیه در تغذیه آبزیان با کپسول‌زدائی و غنی‌سازی نائوپلیوس آرتمیا، اولین تکثیر فیل ماهی در ایران، تعیین  Polarization Index  بر روی تخم‌های مولدان ماهیان خاویاری برای تشخیص درست زمان تخم‌گیری و تکثیر، پایه‌گذاری طرح‌های ژنتیکی تغییر جنسیت (نر سازی – ماده سازی – تریپلوئیدی) در ماهیان پرورشی و آکواریومی، اولین پژوهش کاربردی واکسن استرپتوکوکوزیس، پرورش و تولید ارگانیک ماهیان گرمابی بدون غذا، رکورد اولین پرورش متراکم ماهیان گرمابی واردک در مازندران (15 تن در هکتار)، کاربرد چند کار تحقیقاتی با کاربرد پروبیوتیک‌ها و محرک ایمنی در ماهی و میگو. البته چندین کار پژوهش کاربردی دیگر هم صورت گرفته است که آخرین آنها تولید واکسن VNN است که با همکاری و راهنمائی اساتید شیلاتی آقای دکتر ذریه‌زهرا و آقای دکتر مطلبی و پایان‌نامه دکتری تخصصی خانم دکتر افشاری‌پور در واحد علوم و پژوهش صورت گرفته است.

بی‌مناسبت نیست مختصری به یکی از طرح‌های تحقیقات کاربردی اشاره شود: شهرستان بافق استان یزد دارای آب شور کویری است که قابلیت مصرف هیچ محصولی را ندارد و حتی آشامیدنی و قابل استفاده کشاورزی هم نیست. در یک برنامه از سوی بانک کشاورزی از ما خواستند که استان یزد را از نظر پرورش ماهی بررسی کنیم. بنده به اتفاق استاد ارجمند آقای دکتر احمدی به استان یزد رفتیم و آب‌های کویری استان یزد را بررسی کردیم. در خیلی جاها از قنوات و چشمه‌ها و رودخانه‌های استان سرکشی و یک گزارش مفصل تهیه کردیم. عکس‌های زیادی گرفته بودیم و پیشنهاداتی دادیم که از جمله آن این بود که در این آب زیرزمینی می‌توان ماهی کفال را که نوعی از ماهی است که می‌تواند در آب‌های شور زندگی کند، پرورش داد. اگرچه این پیشنهاد مورد توجه قرار گرفت، اما وقوع جنگ میان ایران و عراق باعث شد که در آن وقفه بیفتد. بعد از اتمام جنگ دوباره از طرف جهاد سازندگی و سازمان شیلات از ما دعوت کردند که این کار را ادامه دهیم. این بار طرح جالبی ارائه و اقدام به استخرسازی در حومه شهر بافق کردیم. بچه‌ماهیان کفال را از دریای مازندران صید کردیم و آن را با چه  سختی زیادی به بافق رساندیم. قریب به ۳۰ ساعت طول کشید تا آقای مهندس رنجبر از کارشناسان ارشد شیلات بچه ماهی‌ها را از کارگاه سمسکنده مازندران به بافق رساند که در این مدت ما خیلی نگران شدیم که چه اتفاقی افتاده است. ایشان بالاخره خود را رساند و ما برای اولین بار ماهی کفال را در استان یزد در استخرهایی که با همکاری جهاد سازندگی درست کرده بودیم، پرورش دادیم. حدود ۳ سال در آنجا کار کردیم و نتایج جالبی هم گرفتیم. خود من فکر نمی‌کردم که ماهی‌ها دوام بیاورند اما آداپته شدند و در سال‌های بعد وزن ماهی‌ها حتی تا به ۶۰۰ گرم هم رسید.

یک بار از این ماهی‌ها به بچه‌های دامپزشکی و شیلات دادیم تا تست کنند. حدود ۲۰ ماهی بین آنها توزیع کردیم و فردا دیدیم آن‌قدر ماهی خوشمزه بوده که بر سر آن بحث شده است که مجبور شدیم بین همه همکاران آن را تقسیم کنیم. همان زمان هم یک مقاله‌ در مجله دانشکده دامپزشکی نوشتم که کلیدواژه آب کویری در آن بود و این باعث شد که از چندین کشور دیگر این مقاله را از من بخواهند. در واقع مقاله فارسی بود و فقط چند جمله انگلیسی داشت که همان مورد توجه آنها قرار گرفته بود. در حال حاضر همکاران تحقیقات شیلات این مکان را به یک مرکز تحقیقاتی تبدیل کرده‌اند و پیشنهاد و کارهای ما را هم پیگیری و ارتقاء داده‌اند. این موضوع یادآور کاری است که بنده در مورد مجتمع پرورش ماهی سمسکنده ساری در اوایل انقلاب انجام داده‌ام و امروزه به یکی از مراکز پژوهش تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری و ماهیان گرمابی تبدیل شده است.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.

گفتنی است برخی افتخارات آقای دکتر قباد آذری تاکامی به شرح زیر هستند:

کتاب‌های تالیفی و ترجمه:

1. آذری تاکامی قباد. کهنه شهری مجید 1353: تكثير مصنوعي و پرورش ماهيان خاوياري. انتشارات دانشگاه تهران٬ شماره 1451 (298 صفحه).

2. آذری تاکامی قباد. اصول تكثير و پرورش ماهي: 1363، چاپ روابط عمومي وزارت كشاورزي- شيلات به شماره 154/64 (152 صفحه)

3. آذری تاکامی قباد. مديريت بهداشتي و روش‌هاي پيشگيري و درمان بيماري‌هاي ماهي: 1386 انتشارات پريور تبريز (312 صفحه چاپ دوم)

4. فرهنگ كشاورزي و منابع طبيعي- جلد چهاردهم : شيلات با همكاري آقايان دكتر بابا مخير و دكتر نصراله محبوبي صوفياني 1381، فرهنگستان علوم٬ گروه كشاورزي٬ 24 انتشارات دانشگاه تهران (156 صفحه)

5. آذری تاکامی قباد. تکثیر و پرورش تاس‌ماهیان (ماهیان خاویاری) 1388: انتشارات دانشگاه تهران، شماره 3045 (401صفحه، چاپ چهارم) و (پنجم 1399) .

6. فرهنگ نوین کشاورزی و منابع طبیعی- جلد چهاردهم (شیلات 1 و 2) با همکاری دکتر بابا مخیر و دکتر نصراله محبوبی صوفیانی: 1390، فرهنگستان علوم گروه کشاورزی انتشارات دانشگاه تهران، شماره 3187-  (316 صفحه).

7.  فرانک اچ هوف، تریه دابلیو اسنیل. مترجمان: آذری تاکامی قباد، محمد امینی چرمهینی 1387: غذای زنده دستورالعمل تکثیر و پرورش پلانكتون‌ها. انتشارات دانشگاه تهران، شماره 2942، (342 صفحه) چاپ سوم 1400 (ویراستار کارشناس موسسه انتشارات).

8. کازویانا گاسارا ، ارلیندا آر. کروز- لاسیردا. مترجمان: آذری تاکامی قباد، مسعود صیدگر 1389 بیماری‌های هامورماهیان پرورشی. انتشارات موسسه تحقیقات شیلات ایران. مدیریت اطلاعات علمی،116 صفحه. ویراستار دکتر شریف روحانی.

مقالات:

•  انتشار71 مقاله فارسی و 44 مقاله خارجی در مجلات علمی فارسی و خارجی، 48 همایش داخلی و 37 همایش بین المللی.

طرح‌های پژوهشی و پایان‌نامه‌ها:

•  مجری بیش از 30 طرح پژوهشی و استاد راهنمای 21 پایان‌نامه تخصصی PhD و 15 پایان‌نامه عمومی دکترای دامپزشکی، 76 پایان‌نامه کارشناسی ارشد و ده‌ها پایان‌نامه کارشناسی شیلات.

سوابق و مسئولیت‌های علمی و اجرایی:

- معاونت فنی انستيتو بررسي‌هاي علمي و صنعتي ماهي ايران  1346-1349 سازمان شیلات ایران- بندر انزلی.  

- رئيس مجتمع تكثير و پرورش ماهيان خاوياري در جوار سد سنگر (1349- 1352) سازمان شیلات ایران

- رئيس بخش دامپزشكي آبزيان و پرورش ماهي گروه تغذيه و اصلاح نژاد دانشكده دامپزشكي 1365-1372  

- مدیر گروه ماهی‌شناسی و بیماریهای ماهی، دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران  1359 – 1361

- مدیر گروه بهداشت و بیماری‌های آبزیان، دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران  1373 -  1377   

- سرپرست تحصيلات تكميلي گروه بهداشت و بيماري‌هاي آبزيان 1382-1386

- سرپرست دوره كارشناسي ارشد شيلات – دانشكده دامپزشكي 1368-1369

-  رئیس شاخه شیلات فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران از سال 1389

- مشاور پرورش ماهیان سردآبی چشمه بناب- شرکت یگان دشت.

- مشاور پرورش ماهی شرکت ماهی کارون- خوزستان.

- مشاور پرورش ماهی شرکت سهامی کشاورزی و دامپروری سفیدرود- رشت.

- مشاور پرورش متراکم ماهیان گرمابی- مازندران، شرکت ماهیچی.

- مشاور پرورش ماهی شرکت قزل‌آلای جاجرود

عضویت در انجمن‌ها، مجامع و هیئت تحریریه مجله‌های علمی:

- عضو وابسته فرهنگستان علوم جمهوري اسلامي ايران- گروه كشاورزي٬ شاخه شيلات از سال 1372

- عضو هيأت تحريريه مجله دانشكده دامپزشكي دانشگاه تهران از تاريخ 1366 تا 1376

- عضو هيأت تحريريه مجله منابع طبيعي ايران 1380- 1382

- عضو هيأت تحريريه مجله علوم كشاورزي و منابع طبيعي دانشگاه گرگان 1379- 1381

- عضو هيات تحريريه پژوهش‌نامه علوم كشاورزي و منابع طبيعي- ويژه دام و آبزيان از سال 1386 تا 1388

- عضو هيأت تحريريه مجله علمي دانشكده دامپزشكي شهيد چمران اهواز 1375- 1377

- عضو كميته تخصصي منابع طبيعي و شيلات وزارت فرهنگ و آموزش عالي 1368-1372

- عضو كميته‌هاي فنی بهداشت و بيماريهاي آبزيان و كميته غذا و دارو سازمان دامپزشكي از سال 1382

- عضو هیأت تحریریه مجله آبزیان- دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان از سال 1388

- عضو هیأت مدیره و سردبیر مجله انجمن علمی آبزی‌پروری ایران (مصوبه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) از سال 89

- عضو کانون هماهنگی دانش و صنعت آبزی‌پروری (معاونت علمی و فنآوری ریاست جمهوری) از سال 1389

- عضو نظام دامپزشکی جمهوری اسلامی ایران- گروه آبزیان از سال 1386

- عضو کمیته علمی اولین و دومین کنگره بین‌المللی مدیریت بهداشتی و بیماری‌های آبزیان در سالهای 1387 و 1389

-  دبیر علمی اولین کنگره بین‌المللی و رئیس هیأت علمی دومین کنگره بین‌المللی مدیریت بهداشتی و بیماری‌های آبزیان در سال‌های 1387 و 1389

-  عضو داوران کتاب‌های سال جمهوری اسلامی ایران- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از سال 1388

- سخنرانی و شرکت در دوره آموزش بین‌المللی تغذیه و بیماری‌های ماهی در پنجم سپتامبر 2007- دانشکده شیلات قائم‌شهر

نمونه‌ای از کارهایی که برای اولین بار در ایران انجام شده و به عنوان پیش‌کسوت بسیاری از پژوهش‌ها و آموزش‌های دانشکده‌های دامپزشکی و منابع طبیعی و شیلات مورد بررسی و کاربرد قرار گرفته است:

1- برنامه‌ریزی و ارائه سرفصل‌های درسی برای تاسیس اولین آموزشگاه عالی ماهی‌شناسی و صنایع شیلات به پیشنهاد وزارت منابع طبیعی و انتخاب دانشجویان آن از کنکور سراسری در دوره کاردانی شیلات سال 1346 در انستیتو بررسی‌های علمی و صنعتی ماهی ایران، شیلات، بندر انزلی.

2- در سال 1364 ارائه سرفصل‌های درسی شیلات برای اولین بار در دوره کارشناسی شیلات. البته بعداً با شرکت مستمر در برنامه‌ریزی‌های دوره های کارشناسی ارشد و دکتری شیلات با همکاری سایر اساتید و همکاران در وزارت علوم به تصویب رسید.

3- تکثیر مصنوعی فیل‌ماهی و رها کردن 680 هزار بچه ماهی آن برای اولین بار در رودخانه سفید رود که در طرح همکاری‌های ایران و شوروی در زمینه شیلات پیش‌بینی نشده بود. سال  1350- 1351 و به عنوان رکورد جدیدی در بیونرماتیو تکثیر و پرورش آبزیان ایران محسوب می‌شود.

4- اولین گزارش و بررسی آرتمیای دریاچه ارومیه و روش‌های پرورش و کاربرد آن در تغذیه آبزیان ایران در سال 1351 و 1353 و ارائه آن در سرفصل‌های درسی غذای زنده آموزش‌های کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی.

5- افزایش تولید توام ماهیان گرمابی با اردک از 3 تن معمول در هکتار به 15 تن در هکتار به عنوان رکورد اولین تولید پرورش متراکم ماهی در ایران با سامانه‌های هوادهی از سال  1366 تا 1370

6- بررسی اجرای اولین طرح کاربرد واکسن استرپتوکوکوزیس در ماهی قزل‌آلا از شرکت آکو اواک انگلستان برای سازمان دامپزشکی  کشور.

7- پرورش و تولید ماهی‌های کفال دریای مازندران در آب‌های شور کویری ایران استان یزد – بافق

 8- بررسی و اجرای طرح‌های پایه‌ای اصلاح نژاد و تغییر جنسیت در ماهیان مانند Androgenesis و Genogenosis نر زائی و ماده زائی و تریپلوئیدی در ماهیان کپور معمولی، قزل‌آلای رنگین کمان و ماهی آکواریومی گوپی در سال‌های 1375 و 1380. در این رابطه با راهنمائی سه تن از دانشجویان کارشناسی ارشد در دانشگاه تربیت مدرس نور در رشته شیلات که به عنوان اولین و بهترین طرح تحقیقاتی دانشگاه تهران و دانشگاه تربیت مدرس شناخته شده و به دو تن از دانشجویان جوایز (سکه طلا) از طرف ریاست وقت مجلس شورای اسلامی اهدا شد. این دانشجویان با پیگیری این سوژه‌ها در دوره دکتری امروزه از اساتید برجسته دانشگاه تربیت مدرس، تهران و بهبهان می‌باشند: دکتر محمد کلباسی، دکتر حمید فرهمند و دکتر امینی که مانند اغلب دانشجویان دیگر اینجانب سبب افتخار می‌باشند.

9- مبتکر بررسی و کاربرد چندین طرح‌های پروبیوتیکی در راستای بهداشت و بیماری‌های آبزیان به منظور افزایش تولید و پیشگیری و مقاومت در برابر بیماری‌ها و نارسائی‌های محیطی آبزیان در ایران.

10- بررسی تولید واکسن نکروز عصبی ویروسی (VNN) در طی یک طرح تحقیقاتی و هدایت یک پایان‌نامه دکتری تخصصی بهداشت و بیماری‌های آبزیان (خانم دکتر الهه افشاری‌پور) با همکاری و راهنمائی آقای دکتر ذریه‌زهرا از موئسسه تحقیقات شیلات صورت گرفته که پس از بررسی داوران و اساتید مربوطه، منجر به گواهی و ثبت اختراع شده است.