گفت‌وگوی حکیم مهر با «دکتر بهرامعلی ظاهری» دامپزشک، کلینیسین بخش خصوصی و مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان/ تنها فردی بودم که پروانه داشتم و محرومیت از مطب نمی‌گرفتم

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: «جای تعدادی واحد درسی تحت عنوان شناخت حیات وحش‌های مختلف در دانشکده دامپزشکی خالی است.» این انتقاد مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان در گفت‌وگو با حکیم مهر است: «این یکی از ملزومات هر دانشجوی رشته دامپزشکی است. از طرفی در بحث حیات وحش خیلی از جنبه‌های علمی وجود دارد که مغفول مانده است. در حالی که دانشگاه‌های خارج از ایران به صورت تخصصی وارد این مباحث شده‌اند و از این طریق توانسته‌اند متخصصین دامپزشکی حیات وحش و... ایجاد کنند.»

«دکتر بهرامعلی ظاهری» که خود دانش‌آموخته رشته دامپزشکی است، تصریح می‌کند: «یک دامپزشک به محض اینکه علوم پایه را گذراند و موفق شد فیزیولوژی و روتین علوم اولیه را فرا بگیرد و به مرحله امتحان جامع برسد و از آن عبور کند، بعد از آن چون وارد مباحث کلینیکال می‌شود، باید شناخت خود را درصورت علاقه‌مندی به حیات وحش، زیستگاه و به تنوع زیستی افزایش دهد.»

حکیم مهر: آقای دکتر، چه شد که رشته دامپزشکی را انتخاب کردید؟

من در مقطع دبیرستان نمرات خوبی می‌گرفتم و تمام هم و غم من این بود که در رشته پزشکی پذیرفته شوم. از آنجا که رتبه من به قبولی در رشته پزشکی نرسید، دامپزشکی را انتخاب کردم. ناگفته نماند که دامپزشکی هم جزو رشته‌های مدنظر من بود.

حکیم مهر: ورودی چه سالی و کدام دانشگاه هستید؟

بنده ورودی سال ۷۵ دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار هستم و در سال ۸۱ از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شدم. بعد از آن وارد سیستم دولتی دامپزشکی شدم و البته به دنبال ادامه تحصیل نیز بودم. سال اول در مقطع تخصص پذیرفته اما در مصاحبه رد شدم. در سال دوم نیز مشغله‌های زندگی و ازدواج به من اجازه پیگیری درس را نداد، لذا وارد کار شدم. در فرایند استخدام ادواری سال ۸۴ رتبه هزار بودم و همان سال سازمان محیط زیست نیز استخدامی داشت.

من از همان ابتدای ورود به اداره کل دامپزشکی سمنان، تنها فردی بودم که محرومیت از مطب نمی‌گرفتم و برای فعالیت درمانی خودم پروانه داشتم. چون به درمان علاقه‌مند بودم. از آن طرف هم چون کارمند اداره دامپزشکی بودیم، برای من محدودیت درمان ایجاد می‌کردند. به همین دلیل به دنبال جایی بودم که بتوانم بحث درمان را هم ادامه دهم و در نهایت وارد اداره محیط زیست شدم. سال ۸۴ بود که استخدام رسمی محیط زیست شدم و الان هم دوره تخصص طیور را می‌گذرانم. 

حکیم مهر: آقای دکتر، حضور دامپزشکان در سازمان محیط زیست چقدر می‌توانند کمک‌کننده باشد؟

در ابتدا باید از دانشکده‌های دامپزشکی خودمان یک انتقاد کنم؛ قبل از هر چیز باید یک تعداد واحد به نام شناخت حیات وحش‌های مختلف در دانشکده دامپزشکی ایجاد کنیم. این یکی از ملزومات هر دانشجوی رشته دامپزشکی است. از طرفی در بحث حیات وحش خیلی از جنبه‌های علمی وجود دارد که مغفول مانده است؛ در حالی که دانشگاه‌های خارج از ایران به صورت تخصصی وارد این مباحث شده‌اند و از این طریق توانسته‌اند متخصصین دامپزشکی حیات وحش و... ایجاد کنند. اما در کشور ما هنوز این مهم رایج نشده و استارت آن هم نخورده است و خیلی ضرورت دارد که در این بحث کار شود و دامپزشکی به آن ورود کند، چرا که اگرچه نوع درمان حیات وحش در طبیعت مقداری متفاوت است اما دامپزشکان ما باید به بخش شناخت حیات وحش ورود پیدا کنند. از طرفی سازمان محیط زیست نیز مجبور است که در بحث نوع نگرش و نوع رفتار با حیات وحش در طبیعت، به لحاظ دامپزشکی استراتژی و برنامه داشته باشد.

حکیم مهر: برخی معتقدند که بهتر است رشته دامپزشکی حیات وحش را به صورت جداگانه ایجاد کنیم، آیا نظر شما هم همین است یا صرفا همان چند واحد آشنایی در دوره عمومی کفایت می‌کند؟

در مقطع دامپزشکی عمومی باید یک شناخت ایجاد شود. اما ما یک دامپزشکی عمومی و یک تخصص داریم. دامپزشک عمومی حتما باید در حوزه شناخت حیات وحش تبحر لازم را داشته باشد. بنده در حال حاضر هم کلینیک دارم اما چون مدیر شدم، نمی‌توانم در آن کار کنم. آن اوایل یک شبگرد (گونه‌ای پرنده) به کلینیک آورده بودند و صاحب آن می‌گفت پیش فلان دکتر رفتم و به من گفته بود که تکه‌هایی از گوشت به خورد آن بدهید تا گوارش آن به فعالیت بیفتد. آن دامپزشک حتی نوع رفتار یک گونه را نمی‌دانسته و در جریان نبوده که این گونه اصلا گوشتخوار نیست و باید حشره بخورد. لذا نوع شناخت حیات وحش خیلی مهم است و دامپزشک باید بداند که آیا این گونه برگ‌خوار است، گیاه‌خوار است یا حشره‌خوار؟ و در چه نوع رژیم غذایی و چه نوع رژیم رفتاری قرار گرفته است؟ اینها چیزهایی است که واقعا برای شناخت حیات وحش لازم است، کمااینکه وقتی من دامپزشک حیات وحش و فیزیولوژی را بشناسم، بهتر می‌توانم برای درمان اقدام کنم. این در حالی است که دامپزشکان ما در مقطع عمومی چیزی در این خصوص نمی‌دانند.

از طرفی لازم است که ما حتما برای تخصص دامپزشکی حیات وحش اقدام کنیم، چون نوع رفتارهای حیات وحش در طبیعت خیلی متفاوت است. وقتی که رفتارهای حیات وحش در داخل طبیعت را بدانیم، جمعیت‌ها و تناسب جمعیتی را بشناسیم و با حضور گونه در طبیعت به لحاظ عادی بودن و غیرعادی بودن آشنا باشیم، می‌توانیم برای آن برنامه ایجاد کنیم، چون برنامه برای طبیعت مهم است. اینکه من با دیدن تلفات در طبیعت، چه برنامه‌ای برای آن بچینم مهم است تا بتوانم از این طریق گله و جمعیت را نجات دهم.

حکیم مهر: اشاره کردید که کلینیک هم دارید. آیا خودتان تاکنون تجربه کار دامپزشکی داشته‌اید؟

تخصص من در زمینه پرندگان است و در حوزه‌های صنعتی، اهلی و حیات‌وحش کار کرده‌ام.

حکیم مهر: آقای دکتر، وضعیت حیات وحش در استان سمنان را چطور ارزیابی می‌کنید؟ چرا طبیعت سمنان تا این اندازه دچار حاشیه است؟ آیا صرفا به دلیل استقرار پارک توران است؟

در استان سمنان ۱۰ راسته جانوری وجود دارد که تنها سه راسته آن دریایی هستند. در کل کشور ۱۰ گونه گربه‌سان شناخته شده که دو گونه آن منقرض شده‌اند و هر ۸ گونه شناخته شده در استان سمنان وجود دارند. این ۸ گونه گربه‌سان به نوعی شاخص هستند و حضور آنها در طبیعت و تنوع زیستی مهم است تا ما بتوانیم پایداری اکوسیستم و تنوع زیستی را برای آن مورد سنجش قرار دهیم.

این قابلیت و از آن طرف تنوع و غنای بالایی که طبیعت به ما داده، استان را منحصر به فرد کرده است. ما زیستگاه‌هایی داریم که با تمام تعارضاتی که بر آن حاکم است، قابلیت خود را از دست نداده و اصطلاحا شکنندگی زیستگاه به وجود نیاورده و تنوع زیستی بالایی را در خود جای داده است. ازسوی دیگر جمعیت‌های حیات وحش را داریم. ما حیات وحش طعمه داریم، جمعیت‌های متعدد بالای ۳۰ راسی، ۵۰ راسی و ۱۰۰ راسی از حیات‌وحش در زیستگاه‌های متعدد داریم. این حیات وحش طعمه و این زیستگاه به نوعی توانسته نیاز به غنای تنوع زیستی گوشتخواران را برآورده و آن پایداری اکوسیستم و تنوع زیستی را حفظ کند که به این لحاظ، هم حائز اهمیت جهانی و هم اهمیت ملی است.

حکیم مهر: دامپزشکی که به حیات وحش علاقه‌مند است، چگونه می‌تواند به این عرصه ورود کند؟

نظر من این است که یک دامپزشک به محض اینکه علوم پایه را گذراند و موفق شد فیزیولوژی و روتین علوم اولیه را فرا بگیرد و به مرحله امتحان جامع برسد و از آن عبور کند، بعد از آن چون وارد مباحث کلینیکال می‌شود، باید شناخت خود را درصورت علاقه‌مندی به حیات وحش، زیستگاه و به تنوع زیستی افزایش دهد. اگر این شناخت به گونه‌ها را پیدا کرد، حتما می‌تواند در موارد بالینی برای آن بهترین تجویز درمانی را ایجاد کند و برنامه داشته باشد.

حکیم مهر: به‌عنوان حرف آخر...

از مصاحبه شما سپاسگزارم. از ما که گذشته و من به مرحله بازنشستگی نزدیک می‌شوم اما ان‌شاالله که افراد علاقه‌مند، جوان، پویا و جویای نام به این حوزه ورود کنند و در آینده نزدیک بتوانیم حیات وحش دامپزشکی هم ایجاد کنیم. امیدوارم در این زمینه، هم با قلم زیبای شما در این مبحث و هم تلاش عزیزان تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر در بحث وزارت علوم، این رشته ایجاد و برای آن برنامه‌ریزی شود و بتوانیم برای کشور و برای تنوع زیستی و حیات وحش مفید باشیم.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.