روز تنوع زیستی/هزاران گونه گیاهی و جانوری ایران در لیست قرمز

حکیم مهر -  به دلیل وضعیت ناپایدار محیط زیست ایران بیش از هزار گونه بومی گیاهی در لیست قرمز قرار دارند و حیات گونه های جانوری نیز همچنان در معرض انواع تهدیدهاست.
کارشناسان محیط زیست معتقدند؛ تنوع زیستی (Biodiversity) چیزی جدا از محیط طبیعی نیست و برای ایجاد این شبکه به هم پیوسته و تداوم چرخه حیات، نیازمند حفظ گونه های گیاهی و جانوری هستیم، با این حال وضعیت نه چندان پایدار محیط زیست ایران به سبب دخالت دستگاههای توسعه گرا و کمبود فرهنگ حفظ گونه ها، خطر جدی متوجه بقای زیست بومهای کشور کرده است.

ورود روز جهانی تنوع زیستی به تقویم رسمی کشور را اما باید به فال نیک گرفت چرا که تنوع زیستی عنصر کلیدی در پیشبرد توسعه پایدار است و از اهمیت ویژه‌ای در برنامه‌های یونسکو به خصوص برنامه علوم طبیعی این سازمان بین المللی برخوردار است و به عقیده متخصصان، تنوع زیستی جوهره حیات و تضمینی برای ذخیره غذایی جهانیان محسوب می شود.

دکتر ناصر کرمی متخصص و فعال محیط زیست که پیشتر طرح آیش محیط زیست ایران را به عنوان بهانه ای برای تنفس کوتاه مدت حیات طبیعی در ایران مطرح کرده است به خبرنگار مهر گفت: طبق پیشنهاد طرح آیش محیط طبیعی باید هر گونه فعالیت عمرانی در مناطق چهار گانه محیط زیست سختگیرانه تر و روند بروکراتیک عملیاتهای تخریبی پیچیده تر شود و برای نمونه مجوز هر گونه فعالیتی در این مناطق به امضای شخص اول سازمان برسد.

این کارشناس محیط زیست اضافه کرد: در بخش دوم طرح آیش سرزمینی بحث شکار مورد توجه بود که بر اساس آن پیشنهاد شد به مدت پنج سال مجوز شکار برای هیچ شخص حقیقی و حقوقی صادر نشود که این پیشنهاد با حمایت کارشناسان و متخصصان محیط زیست همراه شد و حتی برخی معتقدند باید این طرح 10 تا پانزده سال مورد توجه قرار گیرد.

کرمی به اقدامات سازمان محیط زیست اشاره کرد و گفت: علیرغم بی توجهی به طرح آیش سرزمینی سازمان محیط زیست شکار در محدوده جنگلهای شمال را به مدت سه سال ممنوع کرده که حرکت رو به جلویی محسوب می شود و امیدواریم این طرح به تمامی محیط طبیعی ایران گسترش یابد و زمان بیشتری را شامل شود.

این کارشناس و فعال رسانه ای محیط زیست تاکید کرد: هجوم دستگاههای دولتی مانند وزارتخانه های راه و ترابری، نفت، نیرو، صنایع و معاون و ... برای انجام فعالیتهای توسعه محور، صیانت از محیط زیست کشور را هزینه بر می کند. کماکان چشم اندازهای طبیعی کشور به سبب فعالیتهای بر خلاف توسعه پایدار توجیه پذیر نیست.

وی به زوایای مختلف بحث تنوع زیستی اشاره کرد و افزود: تنوع زیستی مفهومی چند وجهی است که می توان آن را در اخلاق، فلسفه، مذهب و علوم دیگر طبقه بندی کرد و از دیدگاههای مختلف ضرورت و اهمیت تنوع زیستی را گوشزد کرد. برای نمونه انسان مال زمین نیست بلکه مثل خیلی از گونه های دیگر ساکن زمین است و حق ندارد برای بقای خود گونه های دیگر را نابود کند.

کرمی تاکید کرد: از دیدگاهی دیگر پایداری محیطهای اکولوژیک به تنوع وابسته است و قطعا با شدت تخریبی که در محیط زیست کشورهای مثل ایران وجود دارد ضریب پایداری محیط پایین می آید. در دهه پنجاه نوعی گونه برنج بومی در کشور تولید شد به این بهانه که خوب محصول نمی دهد این گونه بومی را از چرخه حیات خارج و گونه ای غیر بومی را کشت کردند که بر اثر اولین آفت از بین رفت و هزینه سنگینی بر دست کشاورزان گذاشت، در حالی که گونه بومی در برابر آفتها مقاوم بود و می توانست خود را حفظ کند.

این کارشناس محیط زیست پایداری و بقا چشم انداز محیطهای طبیعی را در گرو حفظ تنوع زیستی دانست و افزود: سازمان ملل برای کشوری مثل ایران به لحاظ تنوع زیستی ارزش زیادی قائل است و مهمترین اهداف برنامه های ملل متحد برای حفظ تنوع زیستی ایران است و در این زمینه هزینه های مالی خوب و قابل توجهی هم می کند اما باید دید آیا این توجه و اهمیت در داخل هم وجود دارد؟

همچنین عضو هیئت علمی موسسه علمی تحقیقاتی جنگلها و مراتع کشور به بیش از هزار گونه گیاهی در معرض خطر و در لیست قرمز اشاره کرد گفت: هزار و 728 گونه گیاهی بومی در ایران داریم که هزار گونه آن در لیست قرمز قرار دارند و هیچ راهکار عالمانه ای برای نجات آنان ارائه نمی شود.

محمد دوریش تاکید کرد: چهارده سال است که سازمان محیط زیست ایران از تعداد و گونه های جانوری خبر نمی دهد و بسیاری از پژوهشگران و فعالان عرصه های زیستی این مسئله را هشدار دهنده می دانند و معتقدند دلیلی ندارد وضعیت تنوع زیستی گونه های جانوری در ابهام بماند و برای نجات آنها چاره اندیشی نشود.

این کارشناس و متخصص محیط زیست و منابع طبیعی اضافه کرد: روز جهانی تنوع زیستی همزمان با اول خرداد در ایران نیز گرامی داشته می شود و حتی به تقویم کشور راه یافته که این مسئله از اهمیت خوبی برخوردار است و ما باید از این موقعیت و توجه بین المللی برای حفظ حیات گونه ها در کشور کمک بگیریم.

از همین رو سازمان جهانی یونسکو به منظور جلب توجه عمومی و ایجاد آگاهیهای لازم درباره گونه های مختلف گیاهی و جانوری و کاهش روند انقراض آنها سال میلادی پیش رو را با شعار "تنوع زیستی ادامه بقای ماست" سال جهانی تنوع زیستی نام نهاد.