بارداری «دلبر» یوز ایرانی تکذیب شد

«دلبر» باردار نیست. این جمله‌ای است که دامپزشک پارک پردیسان می‌گوید.

به فاصله چند روز پس از آنکه برخی رسانه‌ها از باردار بودن دلبر، یوزپلنگ ماده‌ای که در پارک پردیسان تهران در شرایط اسارت نگهداری می‌شود، خبر دادند این‌بار دامپزشک پارک پردیسان که مسئول مستقیم معاینات و مراقبت‌های دامپزشکی از این یوزپلنگ است، آن خبر را تکذیب می‌کند.

دلبر و کوشکی نام دو یوزپلنگ آسیایی نر و ماده هستند که از چند سال پیش و از زمانی که توله‌هایی کم سن و سال بوده‌اند از طبیعت جدا شده‌اند و دیگر قادر به بازگشت به زیستگاه اصلی خود نیستند. به همین دلیل هم‌اکنون در شرایط اسارت در محوطه تحقیقاتی یوزپلنگ آسیایی در پارک پردیسان تهران زندگی می‌کنند.

کوشکی (یوزپلنگ نر) در استان خراسان شمالی از دست یک متخلف که قصد قاچاق حیوان به خارج از کشور را داشت نجات پیدا کرد و دلبر نیز، آن‌طور که توسط مسئولان سازمان محیط‌زیست در گذشته نقل شده، توسط یک چوپان در نزدیکی پارک ملی توران در استان سمنان پیدا شده است. پارسال بالاخره بعد از بحث و گفت‌وگوهای فراوان، سازمان حفاظت محیط‌زیست تصمیم گرفت دو یوزپلنگ را به تهران منتقل کند تا مرکز تحقیقاتی یوزپلنگ را راه‌اندازی کند. حالا دلبر و کوشکی مهم‌ترین جفت حیوان وحشی در ایران هستند که هر چند وقت یک‌بار تیتر رسانه‌ها می‌شوند.

«ایمان معماریان» دامپزشک پارک پردیسان می‌گوید که خودش نیز اخبار باردار بودن دلبر را از رسانه‌ها شنیده است: «منبع این خبر نادرست بعضا افرادی بودند که پس از انتقال دلبر و کوشکی به تهران، حتی یک‌بار هم به دیدن آنها نیامده بودند.»

معمولا زمان جفت‌گیری در یوزپلنگ آسیایی پاییز و زمستان است، هرچند که به گفته معماریان «ممکن است جفت‌گیری در زمان‌های دیگر نیز اتفاق بیفتد.»

انجام ناموفق جفت‌گیری در زمستان

دلبر و کوشکی با وجود آنکه تا پیش از انتقال به تهران، یک‌بار نیز یکدیگر را ملاقات نکرده بودند، اما برخلاف تصور پژوهشگران و کارشناسان سازمان حفاظت محیط‌زیست، در نخستین دیدار با یکدیگر رفتاری پرخاشگرانه نداشتند. قلمروطلبی، یکی از رفتارهای طبیعی گربه‌سانان است و گربه‌سانان به محض مشاهده حیوان هم‌نوع در قلمروی خود، واکنشی پرخاشگرانه نشان می‌دهند. این رفتار فقط در زمان جفت‌گیری این دو حیوان بالغ دیده نمی‌شود. حتی گربه‌سانان ماده پس از بلوغ فرزندان خود نسبت به آنها نیز واکنشی پرخاشگرانه دارند.

اما با وجود این رفتار دور از انتظار دلبر و کوشکی، کارشناسان مرکز تحقیقات کماکان فعالیت‌هایی برای کاهش استرس و خو گرفتن دو حیوان با یکدیگر انجام می‌دهند.

معماریان می‌گوید: «ما به صورت دوره‌ای جای دو حیوان را با هم عوض می‌کنیم تا با بوی یکدیگر آشنا شوند و شرایط برای جفت‌گیری موفق آنها فراهم شود.»

علاوه‌بر این، تست‌های سطح هورمونی به صورت مرتب برای دلبر انجام می‌شود: «ما دائما سطح هورمون‌های دلبر را برای تشخیص زمان مناسب جفت‌گیری بررسی می‌کنیم. در دامپزشکی این‌کار از دو روش انجام می‌گیرد؛ یکی روش‌هایی که از خون حیوان و دیگری روش‌هایی که از نمایه‌هایی مانند ادرار، مدفوع و موی حیوان نمونه‌برداری می‌شود. ما از بررسی مدفوع حیوان اطلاعات سطح هورمونی را جمع‌آوری می‌کنیم. علاوه‌بر این با سونوگرافی، وضعیت تخمدان‌های دلبر را بررسی می‌کنیم.»

مرکز تحقیقات در پی افزایش جمعیت یوزپلنگ نیست

اگرچه در سال‌های گذشته همواره جمعیت یوزپلنگ در ایران بین 70 تا 100 برآورد می‌شد اما در سال 1391، پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی در گزارشی نگران‌کننده اعلام کرد که تنها بین 50 تا 70 یوزپلنگ در ایران زندگی می‌کنند.

در زمان انتشار این گزارش، بار دیگر بحث‌ها بر سر تکثیر یوزپلنگ در اسارت برای نجات این گونه در معرض خطر انقراض بالا گرفت. یک جفت یوزپلنگ نیز برای این کار در اسارت نگهداری می‌شدند؛ دلبر و کوشکی. با این حال تمام کارشناسان حفاظت حیات‌وحش به اتفاق معتقدند که تکثیر جانوران وحشی در اسارت، راه جلوگیری از انقراض گونه‌ها نیست، بلکه جمعیت گونه‌های وحشی باید در زیستگاه خود افزایش یابد. حیواناتی که در اسارت متولد شده‌اند نیز شانس بسیار کمی برای بقا در طبیعت دارند.

ایمان معماریان، دامپزشک پارک پردیسان نیز می‌گوید: «محل نگهداری دلبر و کوشکی، مرکز تکثیر و پرورش یوزپلنگ نیست بلکه مرکز تحقیقات است و در این مرکز ما پژوهشگران حیات وحش، به مطالعه و بررسی رفتارهای یوزپلنگ می‌پردازیم. اگر توله‌ای در این مرکز به دنیا آمد نیز جزء جمعیت یوزپلنگ در ایران محسوب نمی‌شود چون طبق تعاریف علمی، تا زمانی‌که حیوانی در طبیعت و زیستگاه خودش نباشد، جزء جمعیت یک گونه نیست.»

هومن جوکار، مدیر پروژه بین‌المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی نیز پیش از این درباره این مرکز اظهارات مشابهی بیان کرده بود.