گفت‌وگوی حکیم مهر با «دکتر حسین صالحی» که دامپزشکی را با «سلامت در بلایا و فوریت‌ها» تلفیق نموده است

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: شاید کمی عجیب به نظر برسد که یک دامپزشک بعد از فارغ‌التحصیلی از این رشته، به رشته «سلامت در بلایا و فوریت‌ها» علاقه‌مند شود و تحصیل در مقطع دکترای تخصصی این حوزه را مکمل تحصیلات دامپزشکی خود بداند. «دکتر حسین صالحی» اما این مسیر را طی کرده و به یکی از معدود دامپزشکانی تبدیل شده که می‌توانند در بلایای طبیعی، گره‌گشایی‌هایی بسیاری کنند.

خودش به حکیم مهر می‌گوید: «حوزه بلایای طبیعی خیلی تخصصی است و فرد در صورتی می‌تواند به عنوان مدیر بحرانی وارد عمل شود که هم دامپزشکی بلد باشد و هم مدیریت بحران. مثلا یکی از بلایای بزرگ چند سال اخیر زلزله بم بود که تلفات انسانی زیادی داشت اما هیچ کس به تلفات دامی و مباحثی که در حوزه دامپزشکی ایجاد می‌شود، توجهی نمی‌کند.»

وی تصریح می‌کند: «اماکن دامی قبل از بلایای طبیعی باید ارزیابی ریسک شود که این یک کار بسیار تخصصی توسط دامپزشک است که اگر علم مدیریت بحران نداشته باشد و درس ارزیابی خطر نخوانده باشد، خیلی سخت است. امروز ما در خیلی از اماکن دامی و مرغداری‌ها ارزیابی خطر یا ریسک نداریم و خیلی‌ جاها از این نظر تحت خطر و آسیب‌پذیر هستند. یعنی ممکن است که با یک سیل یا زلزله از پا در بیایند و یک جمعیت بسیار زیادی تلفات دامی داشته باشیم.»

حکیم مهر: آقای دکتر، ورودی چه سالی و کدام دانشگاه هستید؟

بنده ورودی سال ۸۹ دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد سنندج هستم.

حکیم مهر: آیا از ابتدا به دامپزشکی علاقه‌مند بودید یا دست تقدیر شما را به سمت این رشته برد؟

واقعیت این است که علاقه من به رشته دامپزشکی در طول دانشگاه شکل گرفت و قبل از آن خیلی بحث علاقه مطرح نبود و شناخت زیادی نسبت به دامپزشکی نداشتم، اما وقتی وارد دانشگاه شدم، به این رشته علاقه‌مند شدم و این علاقه ادامه‌دار شد.

حکیم مهر: چه سالی فارغ‌التحصیل شدید و چطور به رشته سلامت در بلایا ورود کردید؟

در سال ۹۵ از دانشگاه سنندج فارغ‌التحصیل و بعد از آن استخدام ارتش شدم. در واحدهای طب پیشگیری و کنترل مواد غذایی ارتش فعالیت می‌کردم تا اینکه حادثه زلزله در منطقه سرپل ذهاب اتفاق افتاد و من برای ماموریت به آنجا اعزام شدم. نقش دامپزشکان در ارتش بیشتر در حوزه مسائل بهداشتی است. وقتی به آنجا اعزام شدم، دیدم که چقدر نقش دامپزشک در حوادث این‌چنینی مثل زلزله و سیل حائز اهمیت است اما هنوز برایم گنگ و مبهم بود و نمی‌دانستم که چه اقداماتی می‌توانم انجام دهم. ما در منطقه‌ای ساکن بودیم که جمعیت دامی زیادی داشت و وسعت زلزله نیز به شکلی بود که شکر خدا خیلی تلفات انسانی نداشتیم، اما با حجم وسیعی از خرابی ساختمان‌ها و اماکن دامی مواجه بودیم و معمولا در این موارد بیش از همه، به دامپزشک نیاز است. لذا هر جا که می‌رفتیم، وقتی ما را می‌دیدند بسیار خوشحال می‌شدند. من به فکر فرو رفتم که آیا می‌شود دامپزشک به این مسیر ورود پیدا کند و آن را بفهمد و فازهای بحران را بشناسد؟

حکیم مهر: یعنی صرف دامپزشک بودن کافی نبود؟

حوزه بلایا خیلی تخصصی است و در صورتی می‌توانید به عنوان مدیر بحرانی وارد عمل شوید که هم دامپزشکی بلد باشید و هم مدیریت بحران. بنابراین فاز فعالیت خود را عوض کردم و در دانشگاه علوم پزشکی همدان، در مقطع MPH و در کنکور گرایش مدیریت بحران و سوانح شرکت کردم و آنجا پذیرفته شدم. درنهایت از دانشگاه علوم پزشکی همدان فارغ‌التحصیل شدم. در آنجا علاقه‌مندی من به این حوزه خیلی بیشتر شد. در آنجا مفاهیم با رویکرد انسانی و به طور کلی مدیریت بحران در جمعیت‌های انسانی و جمعیت‌های شهری بیشتر مطرح می‌شد و به نحوی آن را برای دامپزشکی بومی‌سازی کردند. اما با این حال باز من را اقناع نکرد و فکر می‌کردم که باید چیزی بیشتر از اینها مطرح باشد که بتواند کمک کند، چون مفاهیم خیلی گسترده‌تر بود.

یک شانسی که آوردم اینکه در مقطع PhD سلامت در بلایا و فوریت‌ها که یک رشته علوم پایه وزارت بهداشت است، دامپزشکان هم پذیرفته می‌شدند اما شانس قبولی برای من خیلی پایین بود، چون باید با پرستاران و کسانی که اورژانس‌کار بودند رقابت می‌کردم. در هر صورت با توجه به اینکه مقطع قبلی را هم خوانده بودم، وقت گذاشتم و تلاش کردم و توانستم در مقطع PhD سلامت در بلایا و فوریت‌های دانشگاه علوم پزشکی ارتش هم پذیرفته شوم.

حکیم مهر: آیا قبل از شما دامپزشک دیگری هم داشتیم که در مقطع دکترای تخصصی سلامت در بلایا و فوریت‌ها ادامه تحصیل داده باشد؟

وقتی برای مصاحبه نزد اعضای هیات بورد رفتم، تعجب می‌کردند و خیلی برای آنها جالب بود. من نمی‌دانم که آیا دامپزشک دیگری در کشور داریم که این رشته را خوانده باشد یا نه اما آنطور که ملاحظه کردم، تیم مصاحبه‌کننده خیلی تعجب کردند و خیلی هم خوشحال بودند که به جز پرستاری و کسانی که می‌خواستند در بیمارستان‌ها فعالیت کنند، از یک رشته‌ دیگر هم مراجعه کرده بود. بعد از مصاحبه در مغز من جرقه خورد که حتما قبول می‌شوم و در نهایت مسیری که من طی کردم تا وارد این رشته شوم، این گونه بود.

حکیم مهر: از نظر شما اهمیت رشته سلامت در بلایا چقدر است؟

ما در کشوری زندگی می‌کنیم که با توجه به موقعیت جغرافیایی و تاریخچه‌ای که دارد، بلاخیز است، به این معنا که به دور از گزند بلایای طبیعی مثل سیل، زلزله و حوادثی مثل آتش‌سوزی جنگل‌ها و... اصلا نبوده است. کمااینکه یکی از بلایای بزرگ چند سال اخیر زلزله بم بود که تلفات انسانی زیادی داشت اما هیچ کس به تلفات دامی و مباحثی که در حوزه دامپزشکی ایجاد می‌شود، توجهی نمی‌کند. همچنین حادثه سیلی که چند سال قبل اتفاق افتاد و استان‌های زیادی از جمله شهرستان آق‌قلا و پلدختر که واقعا مهد دام هستند را درگیر کرد.

یکی از نقش‌های مهم دامپزشکان بعد از رخداد بلایای طبیعی، کنترل بیماری‌های زئونوز است. اخیرا خشکسالی در کشور ما اتفاق می‌افتد و یکی از مسائلی که خشکسالی ممکن است ایجاد کند، وقوع یک‌سری بیماری‌های عفونی مثل شاربن است. اگر دامپزشک نباشد و نتواند این مساله را کنترل کند، مشکلات زیادی به وجود می‌آید. چون خشکسالی جزو رده‌بندی بلایا تقسیم‌بندی می‌شود و دامپزشک به آن سمت می‌رود که بتواند بیماری‌های زئونوز را کنترل کند. دامپزشکی که علم بلایا دارد، می‌داند که این حادثه و این تغییر اقلیمی می‌تواند به این بیماری‌های دامی منتج شود. حالا فرض می‌کنیم که سیل یا زلزله‌ای اتفاق افتاده است. دام‌های بزرگ و طیور ما قطعا دچار آسیب‌های جدی شدند و باید کسی باشد که آنها را کنترل کند. حالا صرفا نه اینکه دامپزشکی باشد که متخصص بلایا باشد، بلکه دامپزشک عمومی که بداند زمانی که این زلزله و سیل اتفاق می‌افتد، بیماری‌ها را به صورت اختصاصی بشناسد و مانند یک نیروی امدادگر هلال احمر یا نیروهای نظامی کمک کند.

حکیم مهر:‌ آیا دامپزشک در حوزه پیشگیری هم می‌تواند موثر باشد؟

اماکن دامی قبل از این قبیل اتفاقات باید ارزیابی ریسک شود که این یک کار بسیار تخصصی توسط دامپزشک است که اگر علم مدیریت بحران نداشته باشد و درس ارزیابی خطر نخوانده باشد، خیلی سخت است. امروز ما در خیلی از اماکن دامی و مرغداری‌ها ارزیابی خطر یا ریسک نداریم و خیلی‌ جاها از این نظر تحت خطر و آسیب‌پذیر هستند. یعنی ممکن است که با یک سیل یا زلزله از پا در بیایند و یک جمعیت بسیار زیادی تلفات دامی داشته باشیم. در بلایا باید آزمایشگاه‌های تخصصی وجود داشته باشد که یک دامپزشک بتواند سریعا نمونه‌های منتخب را در آن آزمایشگاه مرجع مورد بررسی قرار دهد که اگر زمانی سیلی اتفاق افتاد، بداند که در سیل باید دنبال چه بگردد و چه چیزی را مثل وقوع بیماری‌های انگلی و... کنترل کند.

نکته مهم دیگر طب اورژانس دامپزشکی است که خیلی مغفول مانده است، چون در حوادث این‌چنینی که به صورت ناگهانی رخ می‌دهند و تلفات بالایی هم دارند، دامپزشکی که اورژانس‌کار باشد، نقش مهمی بر عهده دارد. در زلزله ترکیه دیدید که چقدر بیمارستان صحرایی به وجود آمد که به حیوانات خانگی آنها کمک کنند. همین الان در آتش‌سوزی اسپانیا بخش زیادی از حیوانات درگیر شدند. در آتش‌سوزی‌هایی که در استرالیا رخ می‌دهد، واقعا آن خلاء طب اورژانس دامپزشکی احساس می‌شود که همه این مسائل نقش دامپزشکان را در بلایا نشان می‌دهد. به طور کلی این نقش مغفول مانده است و در آینده و بعد از چند وقت که بگذرد، می‌فهمند که ما دامپزشک هم نیاز داشتیم و باید از آنها کمک می‌گرفتیم.

حکیم مهر:‌ آیا به همکاران خود توصیه می‌کنید که به این حوزه ورود کنند و راه آن چیست؟

توصیه من این است که حتما با علاقه ورود کنند چون این رشته بازار کار خوبی ندارد و فقط در زمینه عضویت به عنوان هیات علمی در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و انجام فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی در کشور است. یعنی همکاران با مطالعه و پرسش کامل ورود کنند که عدم وجود بازار کار، آنها را اذیت نکند، چون بیشتر در حوزه آموزشی و پژوهشی است. اما اگر واقعا کسی علاقه‌مند باشد و بخواهد ورود کند، باید حتما در آزمون وزارت بهداشت شرکت کند و بعد از قبولی در آزمون کتبی و مصاحبه، وارد دانشگاه مرجعی شود که رشته سلامت در بلایا را ارائه می‌کند.

حکیم مهر: به‌عنوان حرف آخر...

ان‌شاءالله که موفق باشید و ما بببینم که پرچم دامپزشکان در همه رشته‌ها بالاست، چون دامپزشکان موفقی در رشته‌های علوم پایه داریم و توصیه من این است که دامپزشکان صرفا به تخصص‌های بالینی ورود نکنند و در تخصص‌های علوم پایه هم شرکت کنند که در آنجا هم از حضور دامپزشکان استفاده شود.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.