گفت‌وگوی حکیم مهر با مدیرکل جدید دفتر قرنطینه و امنیت زیستی سازمان دامپزشکی کشور/ شیوه‌نامه هویت‌گذاری دام به مراحل پایانی خود رسیده است

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: اواخر بهمن ماه سال گذشته، رئیس سازمان دامپزشکی کشور «دکتر وحید صالحی» را به‌عنوان مدیرکل دفتر قرنطینه و امنیت زیستی سازمان دامپزشکی کشور منصوب کرد. این انتصاب بهانه‌ای شد تا به سراغ دکتر صالحی برویم و در جریان جزئیات برنامه‌های او قرار گیریم.

وی در گفت‌وگو با حکیم مهر یکی از مهمترین برنامه‌های خود را تکمیل فرایند هویت‌گذاری دام با همکاری دستگاه‌های متولی به خصوص مدیریت جهادکشاورزی استان‌ها، ستاد مقابله با قاچاق کالا و ارز و نیروی انتظامی می‌داند و می‌گوید: «کشور ما با توجه به پتانسیل تولیدات دامی بسیار بالا، همواره از ناحیه قاچاق دام و فراورده‌های مرتبط ضربه خورده که برای جلوگیری و به حداقل رساندن آن سعی کردیم از سامانه‌های خود با هم‌اندیشی دستگاه‌های مافوق و دستگاه‌های نظارتی استفاده کنیم و شیوه‌نامه هویت‌گذاری دام را که در دو سه سال اخیر توسط ریاست جمهوری ابلاغ شد، در دستور کار خود قرار دهیم که تقریبا به مراحل پایانی خود رسیده است. بدین ترتیب دام زنده باید از بدو تولد شناسنامه‌دار شود و آغاز این فرایند هم با پلاک کوبی دام است.»

حکیم مهر: آقای دکتر، چه شد که به رشته دامپزشکی علاقه‌مند شدید؟

بنده در مقطع دبیرستان رشته علوم تجربی را خواندم و یکی از بالاترین اولویت‌ها در بین گزینه‌هایی که برای خود انتخاب کرده بودم، رشته دامپزشکی بود که خدا کمک کرد و در سال ۷۷ در رشته دامپزشکی دانشگاه شیراز قبول شدم و مهرماه همان سال در دانشکده دامپزشکی دانشگاه شیراز ثبت‌نام کردم. در ادامه حدود ۴ ترم به صورت میهمان به دانشگاه تهران منتقل شدم و در کنار دانشجویان دامپزشکی ورودی ۷۷ دانشگاه تهران هم تعدادی واحد گذراندم. به همین دلیل ارتباط خوبی هم با بچه‌های شیراز و هم تهران پیدا کردم. در سال ۸۳ فارغ‌التحصیل شدم و در همان سال قصد ادامه تحصیل داشتم اما به خاطر مباحث بورسیه و یک سری مشکلات دیگر، نتوانستم ادامه تحصیل دهم و تصمیم گرفتم به اداره دامپزشکی بیایم.

حکیم مهر: لطفا اشاره‌ای به سوابق اجرایی خود بکنید.

سال ۸۴ با طرح نیروی انسانی در دامپزشکی استان تهران که آن موقع هنوز با البرز یکی بود، جذب و در اکیپ مبارزه با بیماری‌های مشترک شهرستان کرج مشغول به کار شدم. حدود ۲ سال در شبکه دامپزشکی کرج و به‌عنوان کارشناس مبارزه با بیماری‌های مشترک مشغول به کار بودم و بعد از آن به سمت معاون دامپزشکی کرج منصوب شدم. یک سال و نیم هم در آن پست فعالیت کردم. در سال ۸۸ به‌عنوان رئیس دامپزشکی شهرستان ساوجبلاغ انتخاب شدم و ۴ سال در آنجا در خدمت دوستان، همکاران و مردم بودم. شهرستان ساوجبلاغ، نظرآباد و طالقان یک شهرستان بود و بعدا که بحث انتزاع استان البرز از تهران پیش آمد، به ۳ شهرستان تقسیم شد و الان هم حدود ۵ شهرستان شده است.

در سال ۹۲ به‌عنوان رئیس فناوری اطلاعات استان البرز شروع به کار کردم و ۲ سال در آن پست بودم. در سال ۹۴ با عنوان مسئول قرنطینه فرودگاه بین‌المللی پیام و کارشناس مسئول قرنطینه دامپزشکی استان البرز منصوب شدم. در اواسط سال ۹۶ بنا به دستور رئیس وقت سازمان به سازمان دامپزشکی و دفتر قرنطینه منتقل شدم و مدتی به‌عنوان کارشناس قرنطینه دام و طیور مشغول به کار بودم و بعد مسئولیت اعزام ناظرین بهداشتی را به عهده گرفتم و به همین دلیل افتخار آشنایی با همکاران بسیار زیادی در بخش خصوصی و دولتی برای بنده فراهم بود.

در ۴ سالی که در قسمت اعزام ناظرین بهداشتی با سازمان همکاری داشتم، ناظرین بهداشتی را برای نظارت بر واردات گوشت قرمز دام زنده و سایر فرآورده‌ها به کشورهایی مثل برزیل، پاراگوئه، استرالیا، نیوزلند، کشورهای اروپایی، آسیایی و... اعزام می‌کردم. در اواخر سال ۹۸ به عنوان معاون دفتر قرنطینه منصوب شدم و تا بهمن ماه ۱۴۰۰ در آن پست بودم. بنا به تشخیص و صلاح‌دید ریاست محترم سازمان، تصمیم بر این شد که بنده به‌عنوان سرپرست دفتر قرنطینه مشغول به کار شوم.

حکیم مهر: وضعیت امروز دفتر قرنطینه را چطور می‌بینید؟

در این تقریبا یک ماه که در خدمت دوستان و عزیزان بودم، تلاش خود را کردم که اولا ادامه دهنده فرایندها و پروژه‌هایی باشم که همکاران در سال‌های گذشته پایه‌گذاری کردند و بعد درخور نیازهای جامعه و تولیدکنندگان، روی بحث اصلاح فرایندها برنامه‌ریزی داشته باشم. در سابقه کاری من با توجه به بحث اعزام ناظرین بهداشتی، آشنایی با سیاست‌ها و الزامات بهداشتی کشورهای مختلف به خصوص آمریکای جنوبی، اروپا، آسیا، استرالیا و نیوزلند وجود داشت و به خاطر اینکه از نظر دیپلماتیک ارتباط بهتری با این دوستان پیدا کنیم، سعی کردم که از بحث یادگیری زبان خارجی هم غافل نمانم. لذا در حد توان خودم زبان انگلیسی را در تافل، زبان اسپانیایی را در دانشگاه تهران و زبان پرتغالی را در یکی از آموزشگاه‌های خصوصی خواندم و این مساله کمک زیادی به من کرد. از آنجا که در استان البرز مدیریت فناوری اطلاعات استان را برعهده داشتم، کمابیش با سامانه‌ها آشنایی کوچکی دارم و در مدتی که در سازمان بودم در کنار سایر فعالیت‌ها در بخش‌های مدیریت سامانه‌ها و ادمین سامانه‌های قرنطینه و سامانه‌های شناسایی و ردیابی دام به واحد فناوری اطلاعات خدمت‌رسانی کردم.

حکیم مهر: این تجربه‌ها چه کمکی به برنامه‌های آینده شما می‌کند؟

اتفاقی که در چند سال اخیر در دفتر قرنطینه افتاد، اتفاقات خوبی بود که البته در کنار مشکلاتی قرار گرفت که متاثر از وقوع بیماری کووید-۱۹ در تمام دنیا بود. من در این چند سالی که افتخار همکاری با سازمان را داشتم، تلاش کردم که اولا بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های پراکنده را جمع‌آوری کنم. در ادامه بخش‌های مغایر و متناقض با هم را پیدا و برای آن راهکار ارائه کنم و نهایتا برای شیوه‌نامه‌ها به صورت بازنگری شده پیش‌نویس تهیه کنم.

از آنجا که نظرات ادارات کل دامپزشکی استان‌ها فنی‌تر است و همکاران ما در استان‌ها و شهرستان‌ها در صنف خدمت می‌کنند، این نظرات فنی را احصا و در قالب چند شیوه نامه مهم به خصوص شیوه‌نامه صدور مجوزهای بهداشتی واردات، صادرات، ترانزیت و حمل و نقل داخلی، بازنگری و مجددا ابلاغ کردیم.

در طول یک ماه اخیر با توجه به دستور ریاست محترم سازمان به منظور متحد کردن همکاران، یکپارچگی و همسو بودن نظرات، به خصوص در خصوص ترخیص محموله‌های مرتبط با سازمان، شیوه‌نامه ترخیص کالا را با همکاری دفاتر تخصصی تنظیم کردیم. اعلام نظر از استان‌ها نیز جذب شده و در مراحل پایانی خودش برای ابلاغ و امضا توسط ریاست محترم سازمان است.

آن چیزی که ما به اتفاق همکارانم که بدنه اصلی این دفتر هستند و بنده افتخار شاگردی آنها را دارم، متوجه شدیم این است که دفتر قرنطینه مسئولیت سه گروه کالایی اصلی کشور را در حوزه واردات، صادرات و حمل و نقل داخلی و خارجی بر عهده دارد که این ۳ گروه شامل دام زنده، فراورده‌های خام دامی و نهاده‌های خوراک دام هستند. دام زنده یک اصطلاح کلی است و به نوعی به تمام موجودات زنده اطلاق می‌شود که در زیرمجموعه دام، طیور، آبزیان، زنبور عسل، کرم ابریشم و خیلی از حشرات قرار می‌گیرند. در دنیا دام زنده زیرمجموعه نظارتی سازمان دامپزشکی قرار دارند و در کشور ما هم به همین شکل است. فراورده‌های خام دامی و هر آن چیزی که از دام استحصال می‌شود و روی آن فرآوری صورت نگرفته باشد، مربوط به سازمان دامپزشکی می‌شود.

نهاده‌های خوراک دام هم یک عبارت بسیار کلی است که زیرمجموعه‌های بسیار زیادی را شامل می‌شود. نهاده‌های اصلی شامل دانه‌ها ازجمله دانه ذرت، جو، کلزا، سویا و کنجاله‌های اینها و خوراک دام و طیور و آبزیانی که مخلوطی از این نهاده‌ها هستند، می‌شود. با توجه به استعدادها و پتانسیل‌های کشاورزی کشورمان، ما همیشه نیاز مبرم به واردات نهاده‌ها داشتیم. با توجه به جمعیت انسانی کشور، همواره بخشی از گوشت مورد نیاز از منبع واردات تامین و در مورد دام زنده نیز بسیاری از دام‌های مولد ما برای کشتار در برهه‌هایی از سایر کشورها و به صورت واردات تامین شده است. همه اینها این مساله را می طلبیده که ما الزامات بهداشتی را در وهله اول و با خط قرمز کنترل و حفظ جمعیت دامی کشور و مبارزه با بیماری‌های مشترک بین انسان و دام در اولویت قرار دهیم، چرا که جمعیت دامی کشورمان که بر اساس آمارهای دوگانه یا سه گانه‌ مرکز آمار یا وزارت جهاد، چیزی حدود ۸۰ میلیون دام سبک و حدود ۷ میلیون دام سنگین است که با در نظر گرفتن سایر گروه‌ها، خواهیم دید که مدیریت بهداشتی این جمعیت بالا قطعا کار سنگینی است.

ما همواره زمانی که قصد تنظیم الزامات بهداشتی برای واردات کالا داریم، ابتدا باید این را ببینیم که سلامت جمعیت دامی کشور در اولویت قرار گیرد، چون دام و فراورده‌های آن به شکل مستقیم مورد مصرف انسانی قرار می‌گیرند و مثل همه جای دنیا بیماری‌هایی مثل تب مالت یا همان بروسلوز، سل و... از نظر بیماری‌های مشترک بین انسان و دام حائز اهمیت هستند. بیماری‌هایی مثل تب برفکی اگرچه بین انسان و دام مشترک نیست اما قطعا از نظر اقتصادی به صنعت دامپروری خسارت وارد می‌کند و برای ما همیشه حائز اهمیت بوده است. ما تلاش می‌کنیم که این مسائل را در برنامه‌های خود لحاظ کنیم و نهایتا در بحث داخل، در فرایند حمل و نقل تمام کالاهایی که مربوط به سازمان دامپزشکی می‌شود، هم از نظر تدوین الزامات بهداشتی و هم از نظر ساختار سامانه‌ای دخیل هستیم.

همانطور که اطلاع دارید در سازمان دامپزشکی سامانه‌ای تحت عنوان «قرنطینه و امینت زیستی» داریم. در همه جای دنیا سال‌های سال کنترل دام زنده و فراورده و کالاهای مرتبط با آن را از طریق ایست‌های بازرسی و کنترل فیزیکی بررسی می‌کردند که به تدریج ما هم به موازات سایر کشورهای پیشرفته به این نتیجه رسیدیم که باید زیرساخت‌هایی ایجاد کنیم که به صورت اصولی و به قول شعار معروف «از مزرعه تا سفره» بتوانیم آن را به صورت سامانه‌ای و آنلاین رصد کنیم.

در حال حاضر سامانه قرنطنیه ما این قابلیت را دارد که جابه‌جایی تمام کالاهایی را که زیر مجموعه سازمان دامپزشکی کشور هستند، چه از منابع وارداتی و چه منابع داخلی رصد و برای آنها و خودروهای ویژه حمل، گواهی بهداشتی صادر کنیم. لذا در سیستم ما برای این کالاها و خودروهای حمل، شناسه تعریف شده و شناسنامه‌دار شدند و قابل رصد هستند.

در زمینه صادرات با توجه به اینکه سازمان دامپزشکی مسئول تضمین بهداشتی کالاهای صادراتی است، زمانی که ارگان‌های متولی مثل وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صمت و ستاد تنظیم بازار با صادرات یک کالای اساسی مثل دام زنده موافقت کنند، همانطور که در سال جاری رقم خورد تصمیم می‌گیرند این کالا صادر شود. یکی از مهمترین نقش‌ها را سازمان دامپزشکی ایفا می‌کند و آن هم این است که ابتدا دامی را که می‌خواهد صادر شود، شناسایی می‌کند تا مطمئن شویم الزامات بهداشتی کشور مقصد رعایت شود. برای انجام این فرایند، آن دامی که صادر می‌شود، مطابق خواسته‌های دستگاه‌های متولی مثلا ستاد تنظیم بازار که می‌گوید دام نباید مولد باشد و سن و جنس در آن لحاظ شود، آن موقع نقش سازمان دامپزشکی برجسته نشان داده می‌شود.

حکیم مهر: مهمترین برنامه‌های آینده شما چیست؟

در ابتدا از همکاری تمام دوستان و دست‌اندرکاران بخش دولتی و خصوصی و پیشنهادات تمام عزیزان به خصوص اصحاب رسانه تشکر می‌کنم و امیدوارم که ما را همیاری کنند. یکی از مهمترین برنامه‌های ما تکمیل فرایند هویت‌گذاری دام با همکاری دستگاه‌های متولی به خصوص مدیریت جهاد کشاورزی استان‌ها، ستاد مقابله با قاچاق کالا و ارز و نیروی انتظامی است. همانطور که می‌دانید کشور ما با توجه به پتانسیل تولیدات دامی بسیار بالا، همواره از ناحیه قاچاق دام و فراورده‌های مرتبط ضربه خورده که برای جلوگیری و به حداقل رساندن آن سعی کردیم از سامانه‌های خود با هم‌اندیشی دستگاه‌های مافوق و دستگاه‌های نظارتی استفاده کنیم و شیوه‌نامه هویت‌گذاری دام را که در دو سه سال اخیر توسط ریاست جمهوری ابلاغ شد، در دستور کار خود قرار دهیم که تقریبا به مراحل پایانی خود رسیده است. بدین ترتیب دام زنده باید از بدو تولد شناسنامه‌دار شود و آغاز این فرایند هم با پلاک کوبی دام است. دام متعلق به هر دامداری که باشد، برای او پلاک‌گذاری توسط شرکت‌های پلاک‌کوب بخش خصوصی که سازمان دامپزشکی نیز با آنها همکاری می‌کند، انجام می‌شود. در ادامه اطلاعات دام، کل اقدامات بهداشتی از قبیل واکسیناسیون، سم‌پاشی‌ها و وقوع بیماری‌ها در آن مزرعه و واحد اپیدمیولوژیک برای دام موجود در فارم ثبت می‌شود.

در زمان جابه‌جایی دام، قطعا به این وضعیت بهداشتی دام استناد می‌کنیم. اگر دامی در منطقه‌ای باشد که بیماری خاصی در آنجا رخ داده باشد، با توجه به این اطلاعات اجازه جابه جایی دام داده نخواهد شد. اگر فرایند صادرات دام ممنوع شده باشد، هیچ کدام از پست‌های قرنطینه دامپزشکی ما اجازه خروج دام را نمی‌دهند و لازمه آن همین داشتن اطلاعات سامانه قرنطینه و سامانه هویت دام و دیتابیس سازمان است. در این خصوص سامانه‌ای تحت عنوان سامانه شناسایی و ردیابی دام زنده داریم و یکی از برنامه‌های ما تکمیل این سامانه است تا بتوانیم از خروج غیرقانونی کالاهای مورد نیاز کشور به خصوص دام زنده و گوشت جلوگیری کنیم.

حکیم مهر: به‌عنوان حرف آخر...

ان‌شاءالله که بتوانیم با دعای خیر شما، دوستان و همه هموطنان، با برنامه‌ریزی صحیح در اجرای سیاست‌های کلی نظام و وظایف ذاتی سازمان دامپزشکی که مراقبت و پایش بیماری‌های دامی و جلوگیری از وقوع و گسترش بیماری‌های مشترک بین انسان و دام و حمایت از تولید است، خدمت کنیم.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.