حکیم مهر: شامپانزه‌ها همانند انسان‌ها با اعضای خانواده خود ازدواج نمی‌کنند و به مرور زمان و با بالغ شدن، زوج مناسب خود را از خارج خانواده‌ی خود انتخاب می‌کنند.
به گزارش حکیم مهر به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، ۶۱ سال پیش یعنی در سال ۱۹۶۰ میلادی «دکتر جین گودال» درکشور تانزانیا طی تحقیقاتی متوجه شد که شامپانزه‌ها در خطر انقراض هستند و برای حفاظت از آنها روز ۱۴ جولای را روز جهانی شامپانزه‌ها نامگذاری کرد.
جین گودال متوجه شد که شامپانزه‌ها همانند انسان‌ها دارای درک بالایی هستند، به عنوان مثال: آنها از سنگ و چوب موجود در طبیعت ابزار خود را ساخته و برای شکار استفاده می‌کنند.
شامپانزه‌ها علاوه بر هوش بالایی که دارند کاملا اجتماعی هستند، آنها در سنین ۵ الی ۶ سال هم بازیهای هم سن خود را در خانواده‌های اطراف خود شناسایی و دوستیابی می‌کنند و همچنین گروه‌هایی را تشکیل می‌دهند.
این گروه‌ها جمعیتی بین ۵ الی ۲۰ نفر دارند، هر گروه از چند ماده و یک نر قدرتمند تشکیل شده و قدرتمندترین شامپانزه نر به عنوان ارشد گروه انتخاب می‌شود.
شامپانزه‌ها همانند انسان‌ها با اعضای خانواده خود ازدواج نمی‌کنند و به مرور زمان و با بالغ شدن، آنها زوج مناسب خود را از اعضای خارج از خانواده‌ی خود انتخاب می‌کنند، نر‌ها برای جذب ماده‌ها به شکار می‌روند و برای آنها هدایایی مانند گوشت می‌آورند.
شکار و قاچاق شامپانزه‌ها عوامل جدی هستند که شامپانزه‌ها را به خطر انقراض نزدیک می‌کند، مانند قاره آفریقا که هنوزم در برخی از قبیله‌ها، بومیان، شامپانزه‌ها را شکار و گوشت آنها را می‌خورند، به نحوی که در یک پژوهش پیش بینی شده تا ۵۰ سال آینده نسل شامپانزه‌ها منقرض خواهد شد.
در طی چند دهه اخیر برای نجات حیوانات اقدامات زیادی انجام شده است، مانند تصویب کنوانسیون (سایتیس) منع تجارت گونه‌های گیاهی و جانوری در معرض خطر انقراض که در سال ۱۹۷۳ برای برخی از گونه‌های در خطر انقراض در برابر بهره برداری بی رویه از طریق کنترل و برقراری محدودیت‌هایی در صادرات و واردات آنها در واشنگتن با نام سایتیس به تصویب رسید، طبق قوانین سایتیس خرید و فروش شامپانزه‌ها ممنوع است و در صورت داشتن تمامی امکانات لازم، کشور‌ها و باغ وحش‌ها مجاز به جابجایی و انتقال شامپانزه‌ها به مراکز مجاز دیگر هستند.
قاچاق شامپانزه و شکار آنها موجب یتیم شدن بچه شامپانزه‌ها می‌شود، از همین رو مراکز نجات حیات وحش و مراکز نگهداری اختصاصی ویژه شامپانزه‌ها در برخی از کشور‌ها با نام یتیم خانه تاسیس شده تا امکان معرفی مجدد آنها به طبیعت و مناطق حفاظت شده فراهم شود تا این حیوان در معرض انقراض را نجات دهند.
نخستی‌سان‌ها که شامپانزه‌ها جزء آنها هستند فقط ۱% با انسان‌ها اختلاف ژنتیکی دارند، بنابراین نگه داری از آنها در باغ وحش‌ها کار غیر انسانی است. در استاندارد‌های بین المللی ابعاد و اندازه فضای نگهداری از شامپانزه‌ها حدوداً ۹۰ متر برآورد شده است، اما علاوه بر این فضا باید محلی گرم و مسقف برای فصل سرما و بارندگی هم در نظر گرفته شود.
با اینکه شامپانزه‌ها بومی کشور ایران نیستند، اما باغ وحش‌های ایران هم مانند برخی باغ وحش‌های کشور‌های دیگر دارای تعدادی شامپانزه هستند، اولین شامپانزه حدوداً ۶۰ سال قبل از کشور کامرون وارد ایران شد، اما در آن زمان قوانینی مانند سایتیس برای انتقال حیوانات وجود نداشت.
اما هم اکنون طبق اطلاعات موجود ۱۳ شامپانزه در باغ وحش‌های شهر‌های تهران، شیراز و مشهد وجود دارند، به این صورت که ۷ شامپانزه در باغ وحش ارم، ۳ شامپانزه در شیراز و ۳ شامپانزه در باغ وحش وکیل آباد مشهد نگهداری می‌شوند، اما فضای نگهداری و شرایط فعلی باغ وحش‌های ایران در مورد شامپانزه‌ها به هیچ عنوان به استاندارد‌های جهانی نزدیک نیست.
در دستورالعمل‌های سازمان محیط زیست در مورد باغ وحش‌ها، شامپانزه‌ها را به اشتباه در گروه میمون‌ها قرار داده اند و فضای نگهداری از آنها در ابعاد ۳*۳ ترسیم شده است.
با وجود نداشتن شرایط لازم، کشور ایران مجوز واردات و صادرات شامپانزه‌ها را بر اساس کنوانسیون سایتیس ندارد!
حال سوال اینجاست: شامپانزه‌های جدید که در سال‌های اخیر رونمایی شدند چگونه وارد کشور شده اند؟
چندی پیش شامپانزه‌ای با نام باران که پس از تولد در اسارت به علت شرایط بد باغ وحش ارم تهران دچار افسردگی شده بود، پس از تحقیقات و اعتراضات حامیان محیط زیست قرار شد باران را به باغ وحشی در کشور انگلیس که مجهز‌ترین مرکز نگهداری شامپانزه‌ها و میمون هاست منتقل کنند، اما در آخر این اتفاق رخ نداد و باران به یتیم خانه‌ای در کشور کنیا منتقل شد.
تصاویر جایگاه سرپوشیده شامپانزه‌های باغ وحش ارم و مصاحبه اخیر مدیران محیط زیست و مسئولان باغ وحش ارم در مورد اصلاح جایگاه شامپانزه‌ها حکایت از غفلتی عمیق دارد که در ۳۰ سال گذشته مورد توجه نبوده به نحوی که با انتشار تصاویر محل زندگی شامپانزه‌ها و ایجاد کمپین کمک به شامپانزه‌ها هنوز محیط زیست اصرار دارد که بگوید جایگاه شامپانزه‌ها استاندارد است، اما بالاخره پس از تلاش فعالان حیات وحش و تغییر در مدیریت ارم اذعان شد که جایگاه شامپانزه‌های باغ وحش ارم نیاز به اصلاح دارد. پیش‌تر هم دامپزشک سابق باغ وحش ارم از غیر استاندارد بودن جایگاه نگهداری شامپانزه‌ها چه در قسمت سرپوشیده و سر باز خبر داده بود و برای اصلاح آن بار‌ها پیگیر بودجه بودند که در چند سال گذشته مبلغ ۳ میلیارد تومان برآورده شده بود.
اما تاکنون هیچ اقدامی برای بهبود محل زندگی شامپانزه‌های ایران نشده است و شامپانزه‌های دیگری هنوز در شرایط نامطلوب باغ وحش‌های ایران در اسارت به کام فراموشی سپرده شده اند.
