حکیم مهر - سازمان نظام دامپزشکی جمهوری اسلامی ایران به مناسبت فرا رسیدن 13 تیر " روز ملی مبارزه با بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان" بیانیه‌ای صادر کرد. متن کامل بیانیه به این شرح است:
بنا به تعریف سازمان جهانی بهداشت (WHO)، زئونوزها به آن دسته از بیماریها و عفونت‌هایی اطلاق می‌شود که به طور طبیعی بین انسان و مهر‌ه‌داران پست‌تر انتقال می‌یابد.
زئونوزها علاوه بر اهمیت بهداشتی و تأثیرات محیطی، مناسبات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و حتی فرهنگی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. احتمالاً نخستین مواجهه انسان با زئونوزها، پیش از ثبت تاریخ رخ داده است که دانش لازم برای اجتناب از بیماری و مرگ ناشی از زئونوزها در مقایسه با سایر بیماریها از طریق بخشی از مراسم مذهبی و اعمال برخی محدودیت‌ها به نسل‌های بعدی انتقال یافت. این مسأله به‌ویژه در مورد زئونوزهای غذازاد (Food borne) مطرح و مشهوداست. قوانین مربوط به تهیه و مصرف غذا با توجه به دستورات دینی و سنت‌های قدیمی مردم، شامل مواردی است که باعث پیشگیری یا محدود شدن گسترش بیماری خصوصاً عفونت‌های زئوژنتیک شده است.
از بین 1709 عامل عفونی و بیماری‌زای شناخته شده در انسان، تعداد 832 مورد یا 49% از طریق حیوانات به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم انتقال می‌یابد. طی 40 سال اخیر بسیاری از بیماریهای عفونی جدید شایع شده که بخش وسیعی از آن‌ها جزء بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوانات می‌باشند. تعدادی از این بیماریها برای اولین بار ظاهر شده، در حالی‌که بسیاری از آن‌ها پس از دوره‌های خاموشی بار دیگر تظاهر نموده‌اند. این عفونت‌ها که به عفونت‌ها یا بیماریهای نوپدید و بازپدید معروفند به میزان 9% با تعداد 156 مورد از عوامل بیماری‌زای انسانی را در برمی‌گیرند. جالب‌توجه آن که از بین این 156 مورد 114 مورد یا 73% عوامل بیماری‌زایی بوده که از حیوانات به انسان سرایت می‌کنند. بیماری‌هایی چون جنون گاوی، سارس، آنفلوانزای مرغی و غیره از زمره بیماریهای نوپدید منتقله از حیوانات به انسان می‌باشند. از طرفی دیگر، در موضوع بیوتروریسم که طی سال‌های اخیر مورد توجه ویژه‌ای قرار گرفته، عوامل بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان نقش ویژه‌ای دارند. از بین حدود ده‌ها جنگ‌افزار بیولوژیک شناخته شده، جز چند مورد استثناء، تمامی آن‌ها از عوامل بیماریهای حیوانی محسوب می‌گردند. نمونه‌هایی چون سیاه‌زخم، طاعون، بروسلوز، مشمشه، تب‌های خون‌ریزی‌‌دهنده و غیره از آن جمله‌اند. از آن‌جایی که در بسیاری از جوامع انسان‌ها و حیوانات در مجاورت و نزدیکی هم زندگی کرده، در برخی شرایط کنترل بیماری در بین افراد انسانی تنها از طریق کنترل بیماری در حیوانات امکان‌پذیر است. بیماری تهدیدکننده قابل انتقال از حیوان به انسان ممکن است در مراحل اولیه در حیوان مشاهده شده و از طریق پیشگیری و کنترل عفونت حیوان، بیماری در انسان نیز جلوگیری شود.
در بسیاری از جوامع بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوانات منشأ مهمی از ناتوانی و مرگ انسان‌ها محسوب می‌شوند. در کنترل بسیاری از بیماریهای عفونی انسان و از جمله برخی از بیماریهای زئونوتیک مهم پیشرفت‌های اساسی انجام گرفته است. غلبه بر خطرناک‌ترین بیماریهای عفونی انسان، زئونوزها را به‌طور واقع در موقعیتی مهم‌تر و به عنوان مشکلی اساسی از بهداشت انسانی قرار داده است. بیان اهمیت بیماریهای زئونوتیک مخاطره‌آمیز سلامتی انسان در چند جمله مشکل بوده، زیرا این گروه از بیماریها انواع مختلف مخاطرات را موجب می‌گردند. به علت آن‌که دامپزشکان تنها گروه بهداشتی با آموزش تخصصی در تشخیص، درمان و کنترل بیماریهای حیوانی بوده، در ارتباط با بیماری‌هایی که ممکن است بین حیوانات و انسان انتقال یابد در موقعیتی استثنایی قرار دارند. با توجه به سکونت انسان در مجاورت با حیوانات اهلی و وحشی، کنترل بیماریهای زئونوتیک در انسان به کنترل این بیماریها در حیوانات وابسته است. در این حوزه، دامپزشکان مسوؤلیت اصلی را به عهده دارند. از آن‌جایی که دامپزشکان در ارتباط با مراکز پرورش دام و طیور یا حیوانات خانگی به خوبی می‌توانند احتمال عفونت را پیش‌بینی نمایند، غالباً در رابطه با پیشگیری عفونت یا نیاز به مشاوره (در صورت وقوع عفونت مشکوک) در موقعیتی انحصاری قرار دارند. تأثیر خدمات دامپزشکان در کنترل بیماریهای زئونوتیک در ارتباط با کاهش میزان بروز زئونوزهایی چون سل، هاری و بروسلوز به خوبی نشان داده شده است. تکنولوژی کنترل بیماری ضرورتاً کمیّتی شناخته شده بوده، هرچند که پیچیدگی اپیدمیولوژی اکثر بیماریها کنترل کلّی یا ریشه‌کنی را مانع می‌گردد. همچنین مشکلات مهم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز ممکن است از کاربرد ایده‌آل اقدامات کنترل جلوگیری نماید. بدون تردید کنترل بیماریهای زئونوتیک بخش مهمی از ساعات کار روزمرّه اکثر دامپزشکان را اشغال می‌نماید. بدون در نظر گرفتن ارتباط مستقیم با حیات‌وحش یا حیوانات منشاء مواد غذایی، حیوانات خانگی، باغ وحش یا آزمایشگاهی، به‌طور واقع دامپزشک در رابطه با تشخیص به تأیید یا عدم تأیید عفونت زئونوتیک دخالت دارد. حجم وسیعی از حیوانات مورد معاینه دامپزشکان در سیستم نظارتی ممکن است به عنوان یک مکانیسم اخطار اولیه با هدف محافظت از سلامتی انسان عمل نمایند.
در قرن جاری که با توسعه دانش بشری در زمینه های تشخیص، درمان و کنترل بیماریها، انتظار کاهش موارد بیماریهای عفونی و واگیردار و افزایش بیماری های غیرواگیردار ناشی از توسعه شهرنشینی (مانند بیماری های قلبی- عروقی، حوادث و سوانح، سرطان ها و بسیاری دیگر) می‌رفت؛ ظهور زئونوزهای بازپدید و نوپدید بر تعداد بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوان افزوده و نقش آن ها را چشمگیرتر نموده است.
متأسفانه موقعیت ویژه ژئوپلتیکی ایران و دارا بودن نوار مرزی مشترک و نسبتاً طولانی با کشورهای همسایه، کشور ما را در معرض خطر بسیاری از این بیماری ها قرار داده است. همه این موارد ذکر شده، مسؤولان امر را بر آن داشت تا سیزدهم تیرماه هر سال را به عنوان روز ملی مبارزه با بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان نامگذاری کنند.
از زمان ظهور سندرم نقص ایمنی اکتسابی/ ویروس نقص ایمنی (HIV/AIDS)، مطالعات نشان داده که افرادی با نقص یا سرکوب سیستم ایمنی، در معرض خطر پاتوژن‌ها قرار دارند که برخی از آن‌ها زئونوز هستند. تشخیص به موقع و آگاهی از خطر اسهال کریپتوسپتوریدیایی، پسیتاکوز، توکسوپلاسموز، سل (مرغی، گاوی و انسانی) برای افراد با ایمنی تضعیف شده منجر به کاهش خطر بیماری در این افراد می‌گردد، می‌شود. اهمیت بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان بر کسی پوشیده نیست. اثرات قابل تأمل از نظر ایجاد ضرر و زیان‌های اقتصادی در دام‌های مولد غذا و تأثیرات آن در امر صادرات و تجارت بین‌المللی فراورده‌های حیوانی، ایجاد رعب و وحشت در اجتماع و امکان استفاده مخرب از آن‌ها در حوزه بیوتروریسم و حتی در امان نبودن صنعت گردشکری همه بر خطرناک‌بودن بالقوه این نوع بیماریها دلالت دارد. همه این موارد باعث شده که روز 13 تیرماه هر سال روز ملی مبارزه با بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان نامگذاری شود که علی‌رغم درج اولیه در تقویم رسمی کشور اکنون از آن حذف شده که امید است مجدداً به این مناسبت مهم بها داده شود.
خبر مرتبط :
