حکیم مهر - وقتی قصد دارید یک ماده غذایی بسته‌بندی‌شده بخرید به چه چیزی توجه می‌کنید: قیمت؟ تاریخ مصرف؟ یا مهر استاندارد؟ بسیاری از در برای خرید مواد غذایی دقت زیادی نمی‌کنند و برعکس، بعضی دیگر با دقت تمام، اطلاعاتی را که روی بسته‌بندی درج شده، می‌خوانند....
این اطلاعات اغلب به صورت نوشته و گاهی هم به شکل جداول یا علایم خاصی روی بسته‌بندی‌ها درج می‌شود. این علامت‌ها که روز به روز تعدادشان بیشتر می‌شود ظاهری موجه و قابل اعتماد به مواد غذایی می‌دهند. اما شاید بد نباشد بدانید که بیشتر بودن تعداد این علایم الزاما به معنای بهتر بودن محصول نیست. جالب‌تر اینکه برخی از این علایم هیچ اطلاعاتی در مورد خود محصول به شما نمی‌دهند و تنها اطلاعاتی در مورد استانداردهای مدیریت کارخانه سازنده ارائه می‌دهند.
در میان همه اطلاعاتی که روی بسته‌بندی مواد غذایی ذکر می‌شود، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درج تعدادی از آنها را الزامی کرده است. این اطلاعات شامل نام و آدرس موسسه سازنده، نام محصول، شماره پروانه ساخت از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزن یا حجم محصول، شماره سری ساخت، مواد تشکیل دهنده، تاریخ تولید و انقضا، شرایط نگهداری و عبارت ساخت ایران است. بنابراین اگر با محصولی مواجه شدید که نتوانستید یکی از اطلاعات بالا را روی بسته‌بندی آن مشاهده کنید، شک نداشته باشید که با خرید آن سلامت خودتان را به خطر می‌اندازید. اما علامت‌های دیگری که روی بسته‌های مواد غذایی می‌بینیم چه معنایی دارند؟ برای رسیدن به پاسخ این سوال از دکتر آراسب دباغ‌مقدم، متخصص صنایع غذایی پرس‌وجو کرده‌ایم.
استانداردهای حداقل و حداکثر
دکتر دباغ‌مقدم درباره علامت استاندارد می‌گوید: «علامت استاندارد ایران نشان می‌دهد که یک ماده غذایی از حداقل معیارهای لازم از نظر بهداشت، کیفیت و سلامت برخوردار است. داشتن علامت استاندارد ایران نشان‌دهنده رعایت حداقل این الزامات است نه سقف مطلوب آنها؛ بنابراین، داشتن این علامت به معنی بهترین بودن نیست.» در مقابل، در سال‌های اخیر، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نشان جدیدی طراحی کرده که نشان ایمنی و سلامت وزارت بهداشت یا سیب سبز نام دارد و به محصولاتی تعلق می‌گیرد که حداکثر ایمنی و سلامت تغذیه را داشته باشند نه حداقل آن را. دکتر دباغ‌مقدم توضیح می‌دهد: «این علامت نشان می‌دهد که یک محصول غذایی از نظر وزارت بهداشت، بالاترین کیفیت‌ها را در نوع خودش داراست.»
علامت «حلال» یعنی چه؟
این علامت همان‌طور که از نام‌اش بر می‌آید، حاکی از حلال بودن محصول است اما این علامت با شکل‌های مختلف و متفاوتی روی بسته‌بندی مواد غذایی دیده می‌شود. دلیل این امر به گفته دکتر دباغ‌مقدم این است که: «در کشور ما در حال حاضر سازمان یا موسسه واحدی نیست که حلال بودن محصولات را تایید کرده و نشان حلال را به آنها اعطا کند. بنابراین، کارخانه‌ها برای نشان دادن حلال بودن محصولات خود بنا به سلیقه خودشان از علایم مختلفی استفاده می‌کنند.» اما مرکز تحقیقات و اطلاع‌رسانی اتاق اسلامی در ایران دارای یک نشان ثبت شده برای غذاهای حلال است که به همراه عبارت ICRIC (مرکز تحقیقات و اطلاع‌رسانی اتاق اسلامی) روی برخی از مواد غذایی دیده می‌شود.
آشنایی با HACCP
این عبارت، یک کلمه اختصاری متشکل از حروف اول چند کلمه انگلیسی به معنی تجزیه و تحلیل مخاطرات و کنترل نقاط بحرانی است. HACCP یکی از سیستم‌های مدیریتی بهداشت، سلامت و ایمنی مواد غذایی است که هدف آن پیشگیری از آلودگی مواد غذایی از نظر زیستی، شیمیایی و فیزیکی است که تمامی جنبه‌های بهداشتی مواد غذایی از مواد اولیه تا محصول نهایی را تحت پوشش قرار می‌دهد. وجود این علامت روی محصول نشان می‌دهد که آلودگی‌هایی مثل باکتری‌های بیماری‌زا، مواد شیمیایی مضر و یا آلودگی‌های فیزیکی مثل خرده فلز یا شیشه در محصول وجود ندارد.
علامت «ایزو» یعنی چه؟
اگر روی بسته‌بندی‌های مواد غذایی دقت کنید، انواع عبارت‌هایی را که با ایزو شروع می‌شوند، می‌بینید. مثلا ایزو 9001، ایزو1400 یا ایزو 22000. نام ایزو برگرفته از حروف اختصاری لغات انگلیسی به مفهوم «سازمان بین‌المللی استانداردسازی» است. گواهی‌نامه‌های ایزو، گواهی‌نامه‌های بین‌المللی برای سیستم‌های مدیریت و تضمین کیفیت هستند و فقط منحصر به محصولات غذایی نیستند. دکتر دباغ‌مقدم در توضیح این مطلب می‌گوید: «به جز ایزو 22000 که نشان‌دهنده کیفیت، بهداشت و سلامت ماده غذایی است؛ سایر ایزوها مربوط به سیستم‌های مدیریتی، زیست محیطی و بهداشت حرفه‌ای کارخانه سازنده هستند و ارتباطی با محصول کارخانه ندارند.» به‌عنوان مثال، استاندارد ایزو 9001 استانداردی عمومی است که تمامی سازمان‌ها می‌توانند گواهی‌نامه آن را دریافت کنند. جالب است بدانید که در برخی کشورهای اروپایی سوپرمارکت، پزشک یا راننده تاکسی نیز موفق به اخذ گواهی‌نامه ایزو 9001 شده‌اند. ایزو 1400 نیز که نوعی سیستم مدیریت محیط زیست است، به کارخانه‌هایی تعلق می‌گیرد که برای کمک به پاکیزگی محیط زیست تلاش کنند و داشتن نشان ایزو 18001 نشانه تامین بهداشت حرفه‌ای کارخانه است و نشان می‌دهد که محیط و شرایط کاری برای کارکنان کارخانه مطلوب و بی‌خطر است.
... و علایم دیگر
بسیاری از علایم موجود روی بسته‌های مواد غذایی، شرایط نگهداری آنها را توضیح می‌دهد؛ مثلا علامت یک خورشید که روی آن ضربدر کشیده شده یعنی ماده غذایی نباید در معرض نور مستقیم خورشید قرار گیرد یا علامت ابر بارانی که روی آن ضربدر زده شده به این معناست که باید ماده غذایی را از رطوبت دور نگه دارید. وجود شکل یک دماسنج که دو دمای بالا و پایین را نشان می‌دهد هم به این معناست که ماده غذایی نباید در محیطی گرم‌تر از دمای حداکثر و سردتر از دمای حداقل نشان داده شده در شکل قرار گیرد.
بسيارمتشكرم 
ازتون تشكر ميكنم