به گزارش حکیم مهر به نقل از ایسنا، نانوذرات استفاده شده در این تحقیقات، کیتوزان و تری متیل کیتوزان است که روش تولید آن ساده بوده و در صنایع دارویی و تولید واکسن کابرد دارد. این واکسن می‌تواند برای پیشگیری از ابتلا به بیماری هپاتیت B به کار رود.
بسیاری از واکسن‌های معمول از طریق تزریق داخل عضلانی یا زیرپوستی استفاده می‌شوند. اگرچه این واکسیناسیون پاسخ ایمنی قوی و مقاوم سیستم را در پی دارد، اما به دلیل اشکالاتی در ارتباط با تجویز تزریقی مانند درد پس از تزریق و عدم ایمنی مخاطی، محققان به دنبال توسعه راهبرد‌های غیرتهاجمی ایمن‌سازی هستند. از این رو، روش‌های ایمن‌سازی مخاطی، بویژه تجویز از راه بینی از اهمیت خاصی برخوردار شده است.
گروهی از محققان ایرانی به سرپرستی دکتر محسن تفقدی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، نانوذرات پلیمری کیتوزان و تری متیل کیتوزان را به عنوان حامل/ایمنی یار برای واکسن هپاتیت B تهیه کردند. این پژوهشگران با محصور کردن واکسن هپاتیت B درون این نانوذرات پلیمری، به دنبال افزایش پاسخ ایمنی و دستیابی به واکسنی بودند که علاوه بر تزریق، با تجویز از راه بینی نیز ایجاد ایمنی کند.
تفقدی در این باره اظهار کرد: هدف ما تهیه یک سامانه نانوذره به عنوان حامل/ادجوانت برای افزایش پاسخ ایمنی علیه آنتی ژن‌های سطحی ویروس هپاتیت B بود. چرا که با محصور کردن آنتی ژن درون این نانوذرات پلیمری علاوه‌بر برهمکنش بهتر آنتی ژن با سیستم ایمنی، از آنتی ژن در محیط مخاط بینی محافظت می‌شود و علاوه‌بر آن به دلیل خاصیت مخاط چسبی آن، زمان حضور نانوذره در حفره بینی نیز افزایش می‌یابد.
سلول‌های میکروفولد موجود در اپیتلیوم‌های مخاطی مسؤول برداشت آنتی ژن‌های ذره‌ای با سازوکار‌هایی مانند کاوئولیزاسیون هستند. در نتیجه با تهیه شکل نانوذره از آنتی ژن‌های محلول، می‌توان برهمکنش و برداشت آنها را به وسیله این سلول‌های میکروفولد افزایش داد و از این طریق پاسخ ایمنی سیستمیک و بویژه مخاطی را علیه آنها افزایش داد.
تفقدی، با اشاره به مراحل انجام این تحقیق تصریح کرد: در این تحقیق ابتدا نانوذرات کیتوزان و تری متیل کیتوزان حاوی آنتی ژن با ابعاد و بار سطحی مناسب تهیه شدند و سپس خصوصیات مختلف آنها از جمله اثر بر روی سلول‌های زنده (تست MTT)، اثر بر روی اتصالات بین سلولی (TEER Test)، میزان برهمکنش آنها با سلول‌های دندریتیک و اثرگذاری بر این سلول‌های ایمنی (DC maturation assay) ارزیابی شد.
وی افزود: در مطالعات درون تن، فرمولاسیون‌های مختلف این نانوذرات در دوزهای مختلف، در pHهای مختلف و با تونیسیته‌های (tonicity) مختلف به صورت تجویز از راه بینی و تزریقی در موش آزمایش شدند و پاسخ‌های ایمنی شامل عیار آنتی بادی‌ها و سایتوکاین‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفت.
وی همچنین خاطرنشان کرد: نتایج به دست آمده حاکی از اثربخشی مناسب این نانوذرات در افزایش پاسخ ایمنی و مخاطی بود. پاسخ ایمنی ایجاد شده، بیشتر از نوع ایمنی سلولی بود که در مقابله با اغلب بیماری‌های ویروسی مهم‌تراز ایمنی هومورال است. نانوذرات تهیه شده در تجویز تزریقی نیز اثر ادجوانتی بالایی نشان دادند به گونه‌ای که از ادجوانت مورد مصرف فعلی در بسیاری از واکسن‌ها (آلوم) پاسخ ایمنی بالاتری ایجاد کرد. همچنین نانوذرات کیتوزان و تری متیل کیتوزان در شرایط pH یکسان، پاسخ‌های ایمنی تقریبا برابری نشان دادند. تونیسیته حامل نانوذرات در هنگام تجویز از راه بینی اثر معنی داری در پاسخ ایمنی ایجاد شده نداشت.
تفقدی خاطرنشان کرد: روش تولید بسیار ساده بوده و قابلیت تولید در مقیاس بالا و ایجاد پاسخ ایمنی مخاطی و سیستمیک پس از تجویز از راه بینی از ویژگیهای بارز این نانوذرات است. ضمن اینکه در صورت تکمیل شدن این مطالعه با مطالعات بالینی و تایید نتایج در انسان، گامی به سمت تجویز مخاطی واکسن‌ها و حذف تزریق برداشته خواهد شد. همچنین با ایجاد آنتی بادی‌های محافظتی در ترشحات مخاطی، محافظت موثرتری علیه بیماری‌های وارده از راه مخاط ایجاد خواهد شد.
نتایج این کار تحقیقاتی در مجله Vaccine (جلد 30، شماره 36، ماه آگوست سال 2012) منتشر شده است.
