انقراض یوز موجب افزایش جمعیت خرگوش‌ها و در نتیجه کاهش پوشش گیاهی شده که خود باعث وقوع سیلاب‌های شدید می‌شود

حکیم مهر: بررسی های رکنا نشان می دهد که زیان اقتصادی انقراض گونه ها حتی در کوتاه مدت بسیار بیشتر از تصورات عمومی است و دیدگاه کارشناسان این حوزه و تجربیات جهانی نشان می دهد که بازگرداندن این گونه ها به چرخه های طبیعی و غیرطبیعی اکوسیستم کشور میلیاردها دلار هزینه در پی خواهد داشت.

به گزارش حکیم مهر به نقل از رکنا، جلوگیری از انقراض گونه ها بر خلاف تصور عامه مردم یک مطالبه لوکس و از سر بی دغدغگی نیست بلکه مطالعاتی که در سطح دنیا انجام شده نشان می دهد بی توجهی به تنوع زیستی و نقش اکولوژیکی موجودات زنده می تواند اثرات منفی جبران ناپذیری بر امنیت اقتصادی و اجتماعی انسان ها داشته باشد.

در یک مطالعه معروف که در سالهای گذشته انجام گرفته مشخص شده است که در صورت انقراض تمامی زنبورها به دلیل افزایش استفاده از سموم شیمیایی و تغییرات اقلیمی نسل انسان ها تا کمتر از 10 سال به علت پیدا نکردن منابع کافی برای تهیه غذا از مورد تهدید جدی قرار خواهد گرفت.

مطالعه معروف دیگری در پارک یلو استون آمریکا  نشان می دهد که حذف گرگ به علت باورهای نادرست محلیان در مورد مضر بودن این حیوان برای انسان ها نشان داد که حذف این گونه و در هم شکستن ساختارهای اکولوژیکی و مولفه های طبیعی بعد از انقراض محلی آن باعث وقوع سیلاب های شدید در این منطقه شده است که نهایتا منجر به معرفی مجدد این گونه به پارک ملی یلو استون شد و بعد از سالها شرایط در این منطقه به حالت طبیعی بازگشت.

نمونه های دیگری هم از مطالعات موردی بر روی گونه های منقرض شده انجام گرفته است اما آنچه که این روزها اذهان برخی از مردم را در رابطه با اخبار مربوط به پیروز، تنها توله یوز باقی مانده از پروژه تکثیر یوز ایرانی به خود مشغول کرده این است که لزوما حفظ این گونه چه اهمیتی به لحاظ اقتصادی، اجتماعی و یا سایر زمینه ها دارد.

صدمات جبران ناپذیر انقراض گونه های حیوانی

در این رابطه «حمیدرضا رضایی»، هیئت علمی دانشگاه منابع طبیعی گرگان در گفت و گو با رکنا تصریح کرد: روابط بین موجودات زنده و انقراض بحث بسیار پیچیده ای است. باید در نظر داشت که انقراض یک امر کاملا طبیعی است اما به شرطیزکه در روند سیر عادی خود انجام پذیرد اما اگر با دخالت های انسانی باشد تبدیل به مساله می شود.

وی گفت: در طبیعت یک تعادلی بین موجودات زنده وجود دارد و این نظم طی میلیون ها سال به وجود آمده است پس اگر حتی یکی از عوامل محیطی را تغییر دهیم این امر می تواند تاثیرات جبران ناپذیری را بر روی اکوسیستم باقی بگذارد.

استاد تنوع زیستی دانشگاه های کشور با اشاره به اینکه بهره برداری بیش از حد از زیستگاه، تخریب زیستگاه و معرفی گونه های جدید می تواند اثرات جدی بر اکوسیستم داشته باشد، بیان کرد: گاهی اوقات حذف یک گونه که در راس هرم غذایی قرار دارد می تواند باعث افزایش جمعیت یک گونه دیگر شده و توازن را در پوشش گیاهی و گونه هایی که رابطه صید و صیادی با آن دارند را تحت تاثیر قرار دهد.

رضایی ادامه داد: بسیاری از موجودات زنده در دنیا که شاید به نظر برسد بقای آنها در طبیعت ارتباطی به ما ندارد در صورت انقراض می تواند صدمات جبران ناپذیری را در پی داشته باشد و این صدمات جنبه های اقتصادی و اجتماعی پر رنگتری در پی دارد.

وی با اشاره به دیدگاه های مطرح شده پیرامون اهمیت حفاظت از گونه یوزپلنگ ایرانی و احتمال انقراض آن اضافه کرد: پیش بینی اینکه حذف یوز پلنگ ایرانی از زیستگاه های مرکزی ایران چه تبعاتی می تواند در پی داشته باشد نیازمند مطالعه است و سازمان محیط زیست باید در این زمینه مطالعات لازم را برای اطلاع افکار عمومی از ارزش حفاظت آن انجام دهد اما اولویت فعلی ما تمرکز بر روی حفاظت از زیستگاه های این گونه برای حفظ گونه یوز است.

کارشناس حیات وحش افزود: در مدل های بین المللی، کشورهای توسعه یافته محاسبات دقیقی روی این مسایل انجام می دهند زیرا ویژگی های ژنتیکی این گونه می تواند در آینده راهگشای بسیاری از مسایل زیستی باشد که حتی خود انسان ها با آن درگیر خواهند شد.

حذف یوز و افزایش خطرناک خرگوش و سیلاب های شدید

وی تصریح کرد: یوز از جنبه اکوتوریسم می تواند جاذبه بسیار ارزشمندی برای جذب توریسم باشد و هرچند باید مطالعات دقیق علمی بر روی این مساله انجام شود اما می توان به طور مثال حدس زد که حذف یوز می تواند باعث افزایش جمعیت خرگوش ها در زیستگاه های مرکزی کشور شود و این افزایش جمعیت خرگوش پوشش گیاهی اندک را در این مناطق از بین می برد و این مساله می تواند باعث وقوع سیلاب های شدیدتر در سالهای آینده شود.

هیئت علمی دانشگاه منابع طبیعی گرگان با اشاره به تنوع زیستی گونه های اهلی کشور از جمله بزها و گاوهای ایرانی در مناطق مختلف کشور، بیان کرد: تنوع ژنتیکی بزها و گوسفندان در ایران بسیار بالا است و ما جزء کشورهایی هستیم که بالاترین میزان تنوع ژنتیکی را در مورد این دو گونه در دنیا داریم اما در سالهای اخیر متاسفانه به قدری گونه های معرفی شده گاو شیرده و پرسود به لحاظ اقتصادی در نقاط مختلف کشور معرفی شده است که ما اکنون هیچ گونه بومی گاو اهلی در کشور نداریم.

رضایی به اهمیت حفظ این گونه ها اشاره کرد و گفت: این گونه های بومی طی میلیون ها سال سازگاری ژنتیکی با طبیعت و اکوسیستم فلات ایران داشته اند و می توانستند در برابر عوامل و استرس های محیطی از جمله خشکسالی و انواع بیماری ها مقاوم باشند اما ما متاسفانه ما به دلیل برخورداری از منافع اقتصادی به سرعت نسل آنها را به نابودی کشاندیم.