حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: «از نظر عمومی باید فرهنگسازی زیادی روی بحث حیاتوحش صورت گیرد تا مردم نسبت به این گونهها، ارزش و اهمیت قائل شوند»؛ این خواسته یکی از کارشناسان دامپزشکی فعال در حوزه حیاتوحش است.
«دکتر سهیلا نیسی» در گفتوگو با حکیم مهر میگوید: «شهرداریها یکی از بازوهایی هستند که میتوانند در این حوزه کمک کنند. دهداریها و راهدارها در کشورهای پیشرفته که در حوزه حیاتوحش حرفی برای گفتن دارند، قانونی دارند که رانندگان را ملزم میکند یک بیلچه کوچک در صندوق عقب خودرو داشته باشند تا اگر در مسیر، حیوانی را زیر گرفتند یا با لاشه حیوان برخورد کردند، آن را دفن کنند یا به مراکز تاکسیدرمی تحویل دهند.»
حکیم مهر: چه شد که به دامپزشکی ورود کردید؟
بنده PhD قارچشناسی دامپزشکی دارم؛ دنیای حیوانات هم آنقدر زیبا و مهربان است که میتواند هر کسی را مجذوب خود کند، خصوصا حیوانات خانگی و حتی اگزوتیکها که الان وارد زندگی خیلیها شدهاند. اگر بخواهیم آنها را از نظر اگزوتیک تقسیمبندی کنیم، ایگوآناها و حیوانات دیگری وجود دارند که به کمک هم نیاز دارند. اینکه در حالت خانگی و محصور در قفس قرار میگیرند، سؤالاتی را در ذهن مردم شکل میدهد که باعث میشود بیشتر در این جنبه بررسی و کار کنیم.
حکیم مهر: از چه زمانی به رشته حیاتوحش وارد شدید؟
از سالهای قبل که در معرض خطر بیماری آنفلوانزای فوقحاد پرندگان بودیم، کار حیات وحش را با هدف مقابله با این بیماری با دکتر مسعود حجتی در شبکه دامپزشکی شهر تهران شروع کردم و در واقع استارت کار از آنجا زده شد. کار با عقاب و پرندگان شکاری ایران و پرندگان زینتی شروع شد. در ادامه به دلیل شرایط حرفهای و بازدیدهای ادواری که از باغوحشها داشتیم، منجر به برخی مطالعات شد و یکسری مشکلات را درشتنمایی کرد، لذا تلاش خود را معطوف به مرتفع کردن مشکلات نگهداری و جایگاه حیوانات، ساماندهی قفسها و... کردیم و این موارد را مرحله به مرحله پیش بردیم. کنگرههایی را از سوی کمیته معروف IUCN که کمیته حفاظت از گونههای خاص جانوری و گیاهی است، شرکت کردم و در نهایت این کلاسهای آموزشی، ورکشاپها یا کنگرهها، سرنوشت من را به این طرف کشاند.
حکیم مهر: مهمترین مشکلاتی که در حوزه فعالیت در زمینه حیاتوحش وجود دارد، چه چیزهایی هستند؟
به نظر من از نظر عمومی باید فرهنگسازی زیادی صورت گیرد و لازم است که این درجه را ارتقا دهیم و از سالهای دبستان و حتی مهد کودک، کودکان را آموزش دهیم که برای گونههای حیات وحش چه گیاهی و چه جانوری، ارزش زیادی قائل باشند. کشورهایی که در این حوزه موفق بودند، دفترچههایی را تهیه کردند که گونههای حیات وحش را به صورت نقاشی در خود دارد و بچهها نقاشیهای آن را رنگآمیزی میکنند و به این طریق برای گونههای حیاتوحش از کودکی ارزش قائل میشوند. این فرهنگسازی روی افراد بزرگسال هم باید انجام شود؛ کمااینکه همه ما در جادهها میبینیم که مثلا روباهی با خودرو برخورد کرده و در وسط جاده افتاده و بارها و بارها چرخهای خودروهای مختلف از روی جسد حیوان عبور میکند، بدون اینکه حتی راننده متوجه این مساله شود. با این اتفاق، علاوه بر اینکه یک منظره کریه ایجاد میکنند، باعث انتقال مکانیکی بیماری نیز میشوند.
حکیم مهر: چه راهکاری برای جلوگیری از ایجاد این صحنهها وجود دارد؟
شهرداریها یکی از بازوهایی هستند که می توانند در این حوزه کمک کنند. دهداریها و راهدارها در کشورهای پیشرفته که در حوزه حیاتوحش حرفی برای گفتن دارند، قانونی دارند که رانندگان را ملزم میکند یک بیلچه کوچک در صندوق عقب خودرو داشته باشند. رانندگان وقتی چنین اتفاقی میافتد، یا آن جسد را برمیدارند و با حفر زمین، حیوان را دفن میکنند یا اینکه اگر از نظر گونه جانوری مهم باشد، آن را در کیسه یا کاوری قرار میدهند و بعد به مراکزی مثل موزهها یا مراکز نگهداری که فعالیت تاکسیدرمی انجام میدهند، تحویل میدهند. اما متاسفانه این قضیه در کشور ما کمرنگ است. شاید افراد معدودی این کار را انجام دهند که احتمالا یا دامپزشک هستند یا بسیار علاقهمند به حیات وحش.
حکیم مهر: در حال حاضر کجا مشغول به کار هستید؟
من نیروی سازمان دامپزشکی کل کشور هستم و به خاطر رسیدگی و بازدیدهای ادواری در اداره کل دامپزشکی استان تهران مشغول به خدمت هستم.
حکیم مهر: اولویت کنونی فعالیتهای شما چه بوده است؟
خوشبختانه با حمایتهایی که اداره کل داشته، ما با قضیه هاری خیلی خوب توانستیم کنار بیاییم. طبق آمارهایی که طی ۱۰ سال گذشته جمعآوری شده، اعلام شده بود که سالیانه بین ۶ تا ۱۰ نفر تعداد نرمال ابتلای انسانی به هاری منجر به فوت داشتیم. این آمار و اطلاعاتی است که در کنگره هاری ۲۸ سپتامبر عنوان شد. ولی خوشبختانه با تلاشهای ما، این آمار خیلی پایین آمد. عمده فعالیتهای ما نیز شامل واکسیناسیون، آگاهیرسانی و جمعآوری سگهای بلاصاحب و هدایت آنها به مراکز حمایتی بود که شهرداریها در این زمینه همکاری خیلی خوبی با ما داشتند. همچنین سرکشی و بررسی مراکز حمایتی را در دستور کار داریم که اگر اتفاقی در این مراکز بیفتد، ما لینکی را برای بررسی برقرار کردیم که اگر نیاز به واکسیناسیون بود، به صورت تیمی مراجعه و این کار را انجام دهیم. اولین کاری هم که انجام دادیم با همکاری و درایت دکتر مهدی سلوکانه و در شهر پردیس بود که بسیار موفق بود. در قدم بعدی این طرح را در کهریزگ و مجتمع حمایتی پردازش انجام دادیم.
این یک سند افتخار برای ماست که باعث شده الان کمتر صدایی را در زمینه هار گزیدگی بشنویم. چون معمولا وقتی سگهای هار حمله میکنند، بیشتر کودکان زیر ۱۵ سال را مورد حمله قرار میدهند. وقتی کودک میدود، آن سگ هم با قدرت دوندگی بالا که شاید تا ۵۰ کیلومتر درساعت هم برسد، او را دنبال میکند. وقتی آمار را نگاه میکنیم، این کودکان هستند که مورد آسیب قرار میگیرند و خوشبختانه این آمار خیلی کم شده است. به جز یک مورد که آن هم یک کودک افغان بود و خیلی هم متاثرکننده، اتفاق دیگری نیفتاد. در واقع از سال گذشته تا الان توانستیم تلفات را به کمترین ریت ممکن برسانیم.
حکیم مهر: دامپزشک فارغالتحصیلی که علاقهمند به کار در حوزه حیات وحش باشد، از کدام مسیر باید وارد شود؟
من فکر میکنم پاسخ این سؤال را باید با دقت نظر داد. دانشکده دامپزشکی باید واحد حیات وحش را هم جزء دروس قرار دهد تا به صورت اجبار و الزام درآید. حیات وحش جزء لاینفکی از وجود همه ماست. همانطور که به صنایع پرورش گاو، گوسفند و طیور اهمیت میدهیم، توجه و نگهداری از گونههای خاص هم خیلی مهم است. ورکشاپهایی که در این حوزه برگزار میشود، بسیار تاثیرگذار است و کشور آفریقای جنوبی در این مسیر بسیار موفق بوده است. دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران و حتی دانشگاه علوم تحقیقات نیز در پارهای از موارد، ورکشاپهای یکی دو روزه برگزار میکنند که افراد بر اساس سلیقهای که دارند، میتوانند حیاتوحش اگزوتیکها را تا حدودی دنبال کنند.
حکیم مهر: بهعنوان حرف آخر...
به امید آن روز هستیم که بتوانیم بیشتر از گذشته گونههای حیات وحش را حفاظت و نگهداری کنیم و از بروز گونههای مهاجم به جمعیت گونه جانوری خودداری کنیم. کمااینکه میبینیم الان راکونها بهعنوان یک گونه مهاجم خیلی قوی و هشیار توانستهاند با شرایط جنگلهای شمال کشور خود را آداپته کنند و یک سازگاری عجیبی پیدا کردهاند. آنها یک گونه مهاجم هستند که وارد کشور شده و امیدواریم به آن روز برسیم که بتوانیم شرایطی را فراهم کنیم که نسبت به حفظ و نگهداری گونههای جانوری خودمان اهتمام بورزیم و از ورود گونههای مهاجم که تبعات دشواری خواهد داشت، جلوگیری به عمل آوریم.
ایمنی، حفاظت و امنیت زیستی هنگام کار و نمونهبرداری از حیوانات حیاتوحش و حیوانات خانگی همواره دغدغه هر انسانی است و همچنین انس و الفت و علاقهمندی کودکان و سایر افراد خانواده در نگهداری و دوستی و رفاقت با حیوانات و تیمار نمودن حیوانات آسیب دیده و رها شده در طبیعت از دیر باز در فرهنگ ما جایگاه مطرحی داشته است. فرهنگسازی در حفاظتهای محلی در سالهای اخیر قابل توجه است و لازمه فرهنگسازی این است که شکار به دلیل تفریح و تفرج از دیدگاه و فرهنگ انسانها زدوده شود. ما باید از کودکی به فرزندان بیاموزیم با حیوانات مهربان باشند و از حیوانآزاری بپرهیزند و در حفظ و بقای گونههای در معرض انقراض که CITES اعلام میکند، کوشا باشند.
حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.