حکیم مهر: رئیس سازمان دامپزشکی کشور امروز آدینه 8 اسفند با نگارش مقالهای با عنوان «آنفلوانزای پرندگان در ۵ پرسش»، به تشریح مهمترین مشخصات بیماری آنفلوانزای پرندگان بهعنوان یک عفونت ویروسی بسیار مسری که در پرندگان وحش و خانگی اتفاق میافتد و باعث مرگ و میر بسیار زیاد و در نتیجه خسارات اقتصادی بسیار زیادی میشود پرداخت و اقدامات سازمان دامپزشکی کشور بهعنوان مرجع ذیصلاح و بازیگر اصلی در جلوگیری از شیوع این بیماری را توصیف کرد .
به گزارش حکیم مهر به نقل از روابط عمومی سازمان دامپزشکی کشور، متن این مقاله به شرح زیر است :
آنفلوانزای پرندگان در ۵ پرسش
دکتر علیصفر ماکنعلی
مقدمه:
آنفلوانزای پرندگان یک عفونت ویروسی بسیار مسری است که در پرندگان وحش و خانگی اتفاق میافتد. بازههای زمانی و مهاجرت پرندگان وحشی بر میزان خطر انتقال ویروس آنفلوانزا از حیات وحش به مزارع پرورش طیور و طیور اهلی تأثیر دارد. برخی ویروس های آنفلوانزای پرندگان باعث مرگ و میر بسیار زیاد و در نتیجه خسارات اقتصادی بسیار زیادی میشود. عامل این بیماری تحت شرایط خاصی میتواند به انسان منتقل شود. در اینجا مشخصات یک بیماری بسیار مسری و خطرناک را ارائه میدهیم و اقدامات سازمان دامپزشکی کشور بهعنوان مرجع ذیصلاح و بازیگر اصلی در جلوگیری از شیوع ویروسهای آنفلوانزای پرندگان با بیماریزایی بالا را توصیف میکنیم.
1- آنفلوانزای پرندگان چیست؟
آنفلوانزای پرندگان یک بیماری حیوانی بسیار مسری ناشی از ویروسهای آنفلوانزای تیپ A است که میتواند بسیاری از گونههای پرندگان وحش و خانگی را آلوده کند. ویروسهای آنفلوانزای پرندگان بر اساس ویژگیهای دو پروتئین موجود در غشای ویروسی (ساختار خارجی ویروس) طبقهبندی میشوند: هماگلوتینین (16 زیرگروه با شماره از H1 تا H16 در پرندگان) و نورامینیداز (نه زیرگروه با شماره از N1 تا N9 ) تمام ترکیبات این دو پروتئین از لحاظ تئوری امکانپذیر است.
همچنین بسته به ویژگیهای ویروس از نظر حدت دو نوع ویروس وجود دارد: ویروسهای با حدت پایین بیماریزا و ویروسهای با حدت بالا بیماریزا .
در شکل بسیار بیماریزا، این بیماری به سرعت در پرندگان گسترش مییابد و باعث مرگ و میر بسیار بالایی میشود و خسارات اقتصادی قابل توجهی را برای صنعت طیور ایجاد میکند. برخی از سویههای ویروس همچنین میتوانند برخی از پستانداران مانند خوک، گربه و موش خرما را آلوده کرده و در برخی شرایط به انسان منتقل شوند؛ بنابراین آنفلوانزای پرندگان یک بیماری مشترک بین انسان و دام است.
2- آنفلوانزای پرندگان چگونه منتقل میشود؟
طیور اهلی عمدتا توسط پرندگان وحش آلوده میشوند و واحدهای صنعتی پرورش طیور توسط سایر مرغداریهای آلوده، آلوده میشوند. طیف گسترده ای از گونه های وحشی پرندگان به ویژه اردک ها و غازها ، خواه مهاجر باشند خواه غیر مهاجر، میتوانند به طور بالقوه آلوده شوند.
طیور آلوده با یا بدون علائم اگر سویه ویروسی دارای خصوصیات انتقال انسان باشد، میتوانند انسان را آلوده کنند. عوامل متعددی از جمله جهانیسازی و تجارت بینالمللی، روشهای پرورش و مهاجرت پرندگان وحشی در پخش و گسترش این ویروس نقش داشته دارند.
ویروسهای آنفلوانزای تیپ A دارای سطح «انعطافپذیری» بسیار بالایی هستند و با تبادل ژنهای خود و یا به دست آوردن جهش به طور مداوم تغییر مییابند: همه این حوادث ممکن است این ویروسها را قادر به آلوده شدن گونههای جدید از طریق پدیده «دور زدن» سیستم ایمنی بدن حیوان یا میزبان انسان کند و بر شدت بیماریزایی ویروس افزوده میشود.
انتقال بین پرندگان میتواند به دلیل تماس نزدیک بین پرندگان - ترشحات تنفسی، مدفوع - یا غیرمستقیم از طریق قرار گرفتن در معرض مواد آلوده - خوراک آلوده، آب، تجهیزات یا لباس صورت گیرد. ویروس از طریق دستگاه تنفسی یا دستگاه گوارش وارد بدن پرندگان میشود.
3- علائم آنفلوانزای پرندگان چیست؟
بسته به شرایط مواجهه و حدت سویه نوع ویروس، دوره کمون بیماری میتواند از یک تا سه روز در یک پرنده باشد و دوره کمون در درون یک فارم طیور میتواند تا 14 روز طول بکشد. این بیماری علائم مختلفی را در پرندگان ایجاد میکند: اختلالات عصبی (فلج، تشنج، از دست دادن تعادل)، اختلالات تنفسی، اختلالات گوارشی، تورم سر یا کاهش تولید تعداد تخممرغ.
این بیماری همچنین میتواند بدون علامت بالینی باشد؛ در اینصورت فقط از طریق آنالیزهای آزمایشگاهی قابل تایید تشخیص است. اشکال دیگری از تابلو بیماری نیز وجود دارد مانند کاهش اشتها، کاهش تولید تخممرغ، علائم تنفسی کم و بیش گسسته و غیره آشکار میشود.
4- آنفلوانزای پرندگان در کجا دیده میشود؟
آنفلوانزای پرندگان در سراسر جهان با انواع سویههای ویروس دیده میشود؛ البته در مناطقی از جهان بیشتر رخ میدهد. از دهه 1950، رخدادهای متعددی با شدت متفاوت با بیماریزایی بالا ویروسهای آنفلوانزای پرندگان در مزارع پرورشی طیور در سراسر جهان گزارش شده است. از سال 1997 تا سال 2010، به دلیل رخدادهای وسیع در آسیا در پرندگان اهلی و وحشی و به دلیل امکان انتقال از حیوان به انسان، بحثهای زیادی در مورد ویروس آنفلوانزای فوقحاد پرندگان A (H5N1) وجود داشت. در سالهای اخیر، ویروسهای H5N6 ، H5N5 و H5N8 به دلیل درجه حدت و توزیع گسترده آنها، نه تنها در طیور بلکه در پرندگان وحشی نیز به طور گستردهای ایجاد شده و باعث ایجاد نگرانی شدهاند. در کشور ما H5N1,H5N2, H5N6,H5N8, H5N5 در طیور وحش، بومی و مزارع پرورش طیور شناسایی و مهار و مختومه شده است. H5N6 در منطقه بوجاق و H5N5 در تهران در سیستم رصد و پایش شناسایی، مهار و مختومه گردیدند و کارایی سیستم مهار و مختومه سازمان دامپزشکی کشور به نحوی بوده که هیچ روستا و یا واحد صنعتی با این ویروسها درگیر نشدهاند.
5- برای پیشگیری و کنترل ویروسهای آنفلوانزای پرندگان چه فعالیتهایی انجام میشود؟
هیچ درمان خاصی برای این بیماری وجود ندارد. سازمان دامپزشکی کشور برنامه ملی تخصصی برای کنترل و ریشهکنی این بیماری دارد که در چهار نسخه (نسخه شمال، نسخه مناطق با تراکم بالای مزارع مرغ تخمگذار، نسخه مناطق خاص پرندگان وحشی و سایر مناطق است)، هر نسخه در 5 محور (رصد و پایش - برقرار سیستم شبکه تشخیص، برنامههای اقدام متعاقب گزارش و تایید رخداد - آموزش و ترویج تخصصی - ارزیابی و عملکرد) متناسب با آن نسخه تدوین، ابلاغ و عملیاتی شده است.
در نسخه استانهای با تراکم بالای پرورش طیور تخمگذار و نسخه شمال، برنامه واکسیناسیون هدفمند پیشگیرانه صورت میپذیرد . هم اکنون در 19 نقطه کشور سیستم تشخیص مولکولی پیشرفته برای تایید تشخیص بطور شبانهروز برای دریافت نمونه و تشخیص فعال هستند. کارایی سیستم رصد و پایش سازمان دامپزشکی کشور به نحوی است که عملیات تایید تشخیص در کمتر از 8 ساعت صورت میپذیرد .