آیا ویروس کرونا از طریق مواد غذایی منتقل می‌شود؟/ مهم‌ترین توصیه‌های بهداشتی کرونایی در هنگام خریداری مواد غذایی

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: در شرایط اپیدمی کووید-۱۹ در جهان، یکی از نگرانی‌های اصلی خانواده‌ها، بهداشت مواد غذایی و احتمال انتقال ویروس کرونا از طریق غذاست. عضو کمیته تخصصی بهداشت و سلامت مواد غذایی سازمان نظام دامپزشکی معتقد است که احتمال انتقال کرونا از طریق فراورده‌های دامی بسیار ضعیف بوده و مردم نباید از این بابت نگرانی داشته باشند.

به گفته «دکتر آراسب دباغ‌مقدم»، سازمان بهداشت جهانی می‌گوید تا کنون هیچ مستنداتی مبنی‌بر اینکه مواد غذایی به‌عنوان منبع یا وسیله انتقال کرونا ویروس کووید-۱۹ مطرح باشند، به دست نیامده است.

حکیم مهر: آقای دکتر، ارزیابی شما از بهداشت مواد غذایی در شرایط شیوع کرونا چیست؟ آیا احتمال انتقال بیماری از طریق مواد غذایی وجود دارد؟

سازمان بهداشت جهانی می‌گوید تا کنون هیچ مستنداتی مبنی‌بر اینکه مواد غذایی به‌عنوان منبع یا وسیله انتقال کرونا ویروس کووید-۱۹ مطرح باشند، به دست نیامده است. این بیماری می‌تواند علائم گوارشی بدهد اما این علائم به معنی این نیست که بیماری به علت خوردن ایجاد شده باشد. راه اصلی انتقال بیماری صرفاً قطرات تنفسی است که حین صحبت کردن، عطسه و سرفه از دهان یا بینی افراد خارج می‌شود. این قطرات تا فاصله یک متری و بنا به احتیاط ۲ متری امکان انتقال بیماری دارند که البته بستگی به این دارد که شرایط افراد از نظر تماس با هم چطور باشد.

حکیم مهر:‌ آیا احتمال انتقال بیماری از طریق بسته‌بندی مواد غذایی وجود دارد؟

مساله دیگر در مورد سطوح است؛ اگر سطوح آلوده باشند، فرد به آنها دست زده و دست خود را به صورت، چشم یا بینی بمالد، ممکن است آلوده شود. اما در مورد غذا یک نکته وجود دارد و آن اینکه مثلا فردی قصد دارد که سیبی را از میوه فروشی بخرد. سیب را برداشته و دست‌مالی می‌کند و نهایتا اقدام به خرید نمی‌کند. نفر بعدی آن را برداشته و لمس می‌کند و بعد به صورت، بینی یا چشم خود می‌زند که ممکن است از این طریق مبتلا به بیماری شود. این مساله در تئوری امکان‌پذیر است اما سازمان بهداشت جهانی معقتد است که امکان این نوع انتقال به لحاظ عملی محدود است و ما نباید آن را به‌عنوان یک راه انتقال در نظر بگیریم.

در مورد انتقال کرونا از طریق بسته‌بندی مواد غذایی، همان حالتی که در مورد سیب عرض کردم، وجود دارد؛ فرد به فروشگاه مراجعه کرده، بسته‌بندی ماده غذایی را لمس می‌کند اما به هر دلیلی آن را نمی‌خرد و بازمی‌گرداند. نفر بعدی بسته را لمس می‌کند و دست را به صورت خود می‌زند. سازمان بهداشت جهانی در اینجا می‌گوید چون آزمایش‌هایی که در آزمایشگاه در مورد ماندگاری ویروس روی بدن، مثلا ۲۴ ساعت برای بسته‌بندی مقوایی و ۳ روز برای بسته‌بندی فلزی یا پلاستیکی بیان شده، در شرایط دما و رطوبت کنترل شده بوده است، بنابراین اینکه در شرایط حقیقی چه اتفاقی بیفتد، معلوم نیست. ضمن اینکه باز هم مستنداتی مبنی‌بر اینکه این کانال، راه اصلی انتقال بیماری باشد، وجود ندارد.

در عین حال، سازمان بهداشت جهانی برخی توصیه‌ها برای اماکن تولید و عرضه مواد غذایی دارد؛ اولاً که در بحث مواد غذایی، بحثی تحت عنوان عملیات بهداشتی بهینه محصول وجود دارد که یکی از بحث‌های مهم آن، استفاده کارکنان تولید غذا از وسایل حفاظت فردی است و اصلاً ربطی به کووید-۱۹ نداشته است؛ کمااینکه این مساله از قبل و برای خیلی از بیماری‌های خطرناک که از مواد غذایی منتقل می‌شده، وجود داشته است. سازمان بهداشت جهانی می‌گوید شما همان دستورالعمل‌ها را اجرا کنید و کار اضافه‌تر آن‌چنانی نیاز نداریم.

حکیم مهر: این دستورالعمل شامل چه مواردی بوده است؟

در مورد بهداشت فردی و استفاده از لوازم حفاظت شخصی بوده است. مثلا فرد قبل از کووید-۱۹ هم وقتی در حوزه تولید غذا در حال کار بوده، باید از ماسک، کلاه، دستکش، لباس یکسره و آستین‌ بلند و کفش ویژه استفاده می‌کرده است. همه اینها قبل از کووید-۱۹ هم در بحث بهداشت و ایمنی مواد غذایی وجود داشته است.

نکته دیگر این است که ما نگران ازدحام مردم در مراکز توزیع مثل رستوران‌ها، سوپر مارکت‌ها و... هستیم. بیشتر از اینکه از خود غذا نگران باشیم، درگیر ازدحامی هستیم که مردم در آنجا پیدا می‌کنند، لذا باید با روش‌هایی مثل رنگ کردن زمین و نشانه‌گذاری، فاصله‌‌ها رعایت شود. یا مثلا در برابر صندوق تسویه حساب کالا، حفاظ پلاستیکی کشیده شود که فرد تماس مستقیم با سایر افراد نداشته باشند. همچنین توصیه می‌شود که حتما از دستگاه کارتخوان استفاده شود که پول نقد مبادله نشود.

یک نکته هم که برای مصرف کننده وجود دارد این است که وقتی به قصد خرید مواد غذایی از منزل خارج می‌شود، باید دست خود را بشوید تا محیط را آلوده نکند. بعد از این هم که به خانه برگشت، باید دست خود را بشوید. یعنی به جای اینکه مردم مواد غذایی را بشویند، بهتر است قبل از رفتن به فروشگاه دست خود را بشویند و زمان بازگشت هم این کار را انجام دهند تا دیگر بسته‌ها آلوده نشوند و نگرانی از این بابت وجود نداشته باشد؛ بنابراین شست‌وشوی دست قبل از رفتن به مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی و بعد از برگشتن لازم است.

نکته دیگر این است که ما می‌توانیم از کیسه‌های پارچه‌ای برای خرید استفاده کنیم، به شرطی که هر بار که به منزل باز می‌گردیم تا خرید بعدی آن را بشوییم. مساله بعد این است که اگر یک ماده غذایی بسته‌بندی ۲ لایه دارد، می‌توانیم آن را به راحتی دور بیندازیم. مثلا تخم‌مرغ یک لایه پلاستیکی و یک لایه مقوایی دارد که می‌توانیم لایه مقوایی را جدا کرده و دور بیندازیم و نیاز به ضدعفونی و شست‌وشوی آن نیست. این شست‌وشو کار زائدی است که مردم به توصیه برخی شبکه‌های اجتماعی آن را انجام می‌دهند.

حکیم مهر: پس می‌توان گفت که صرف مصرف گوشت ماهی و مواد پروتئینی نمی‌تواند خطرناک باشد؟

بله، به هیچ عنوان مصرف گوشت، مرغ، ماهی و غیره خطرناک نیست. انتقال کووید-۱۹ از طریق هیچ غذایی حتی سبزی و میوه هم صورت نمی‌گیرد. ضمن اینکه ما گوشت مرغ و ماهی را به طور معمول می‌پزیم و اگر فرض کنیم که آلودگی وجود می‌داشت که قابل انتقال بود، در فرآیند پخت به ۶۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و کاملاً از بین می‌رود.

حکیم مهر:‌ پس اینکه اعلام شد منبع اولیه ویروس، سوپ خفاش بوده است، چگونه توجیه می‌شود؟ به هر حال سوپ هم حتما گرم شده بود.

این یک فرضیه است که منبع اولیه ویروس از خفاش بوده است. کمااینکه هنوز تا امروز راه انتقال واقعی بیماری مشخص نشده است. یک فرضیه این بود که ویروس به علت مصرف سوپ خفاش بوده اما این مساله از سوی سازمان‌های رسمی مطرح نشده و به صورت غیررسمی عنوان شده است.

فرضیه بعدی تماس با خفاش در بازار فروش میوه و تره‌بار است، چون در کشور چین خفاش هم خرید و فروش می‌شود. علت این هم که برخی گفتند منبع اصلی ویروس از خفاش بوده این است که ۹۸ درصد ژنوم کروناویروس انسان با ژنوم کروناویروس خفاش یکسان است. به هر حال از آنجا که ماهیت کل ویروس‌ها دامی هستند، این فرضیه مطرح است که پایه این بیماری، زئونوز بوده است. در هر صورت ما نگرانی از مصرف گوشت، مرغ، ماهی و ... به هیچ عنوان نداریم.

حکیم مهر: به‌عنوان توصیه آخر...

کارکنان مراکز تهیه و توزیع گوشت و مرغ باید ضوابط بهداشتی را برابر آنچه از قبل هم بوده، رعایت کنند. کمااینکه ما بیماری‌های بسیار خطرناک‌تری از کووید-۱۹ را هم می‌توانیم داشته باشیم، بنابراین رعایت بهداشت در مواد غذایی همیشه برای ما مهم است.