حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: دومین دامپزشکی که سالهای دور وارد تشکیلات سازمان حفاظت محیط زیست شده بود، حالا مدیرکل دفتر حیاتوحش این سازمان است و مهمترین نگرانی این روزهای سازمان را بحث PPR میداند، چراکه از نظر او اگر حیاتوحش درگیر این بیماری شود، تلفات سنگینی را به جا میگذارد.
«دکتر شهابالدین منتظمی» معتقد است که کدام عقل سلیمی این را میپذیرد که شکارچیان در تالاب میانکاله با آن وسعت، سم ریخته باشند؟ وی به حکیم مهر میگوید: «چرا از حدود ۲۰۰ گونه آنجا، فقط ۳۰ گونه تلفات دادیم؟ چرا فقط پرنده تلفات دادیم؟ مگر به این راحتی میشود سم ریخت؟ چه کسی محاسبه کرده که چند تن سم در آنجا لازم بوده و با احتساب هزینه هر لیتر سم، چه سرمایهای برای این کار نیاز بوده است. این استدلالها یکسری هجویات غیرقابل اعتماد و غیرکارشناسی است که بعضاً در فضای مجازی مطرح میشود.»
حکیم مهر: آقای دکتر، چه شد که بهعنوان یک دامپزشک جذب سازمان حفاظت از محیط زیست شدید؟
بنده در سال ۷۷ در رشته دامپزشکی از دانشگاه آزاد ارومیه فارغالتحصیل شدم و بلافاصله بعد از فراغت از تحصیل، دی ماه همان سال به خدمت سربازی رفتم و به صورت امریه در اداره کل حفاظت از محیط زیست آذربایجان غربی مشغول خدمت سربازی شدم. آذر ماه سال ۷۹ جذب سازمان مرکزی حفاظت از محیط زیست شدم و قسمت این بود که در این تشکیلات باقی بمانم.
حکیم مهر: چندمین دامپزشکی بودید که جذب سازمان حفاظت از محیط زیست شدید؟
فکر میکنم دومین دامپزشک بودم و الان هم در کل کشور حدود ۲۷ نفر همکار دامپزشک در سازمان حفاظت از محیط زیست مشغول به خدمت هستند.
حکیم مهر: نقش سازمان دامپزشکی و رشته دامپزشکی در کنترل بیماریهای حیات وحش و حفظ آن چیست؟
به هر حال اصلیترین رسالت سازمان دامپزشکی، تامین و تضمین سلامت مایحتاج غذایی پایه مردم است که این مایحتاج شامل دام بزرگ، دام کوچک و ماکیان است. اما ما یک چرخه بیماری داریم که میتواند از حیات وحش به دام اصلی و بالعکس انتقال یابد. همچنین مخازنی بهعنوان زئونوتیکها و بیماریهای مشترک انسان و دام وجود دارند که شاید یک شاخه و یک سرنخ گمشده آن در حوزهی حیات وحش است که این مساله جایگاه دامپزشکی و سازمان دامپزشکی را در بحث تامین سلامت شهروندان گوشزد میکند؛ به ویژه در این روزها ما کاملا شاهد هستیم که عزیزان ما در سازمان به شکل همهجانبه، نهایت تلاش و زحمت خود را به کار میگیرند و در حوزه بیماریهای حیات وحش با سازمان حفاظت از محیط زیست همکاری میکنند.
حکیم مهر: سازمان حفاظت محیط زیست چه میکند؟
سازمان محیط زیست هم بهعنوان متولی حیات وحش بحث رصد و پایش را دارد. کمااینکه در گذشته نیز شاهد انجام این رسالت بودیم و امسال هم با تاکید و گوشزد همکاران در سطح استان، اقداماتی را انجام دادیم تا به موقع از تلفات پستانداران و پرندگان جلوگیری کنیم. این رصدها از زاویههای مختلف، در چارچوبهای گوناگون و زیستگاههای مختلف به صورت مستمر صورت میگیرد تا در صورت بروز تلفات، در اولین اقدام به اداره کل دامپزشکی استان و همزمان با آن به ما منعکس شود تا بتوانیم هماهنگیهای لازم را با سازمان دامپزشکی انجام دهیم.
با همین رویکرد، اولین هماهنگیها از طریق نشستهای مشترک سازمان محیط زیست، سازمان دامپزشکی و وزارت بهداشت صورت گرفت و بحث امکان وقوع و شیوع بیماریها در حیات وحش و بالعکس انجام شد. این نشستها ادامهدار است و ما نتیجه آن را در خیلی از مراکز و در سطح استانها دیدیم.
حکیم مهر: چه نتیجهای؟
مثلا اقدام به موقع و سریع در بحث میانکاله، مدیریت و کنترل PPR و بحث تب برفکی که با اقدامات ضربالاجل، بیماریها را کنترل کرد.
حکیم مهر: مهمترین بیماریهای مسالهساز حیات وحش در شرایط کنونی چه چیزهایی هستند؟
شاید اصلیترین عاملی که از بابت آن نگرانی زیادی داریم، بحث PPR باشد. کمااینکه اگر حیات وحش ما درگیر این بیماری شود، تلفات سنگینی را به جا میگذارد. در بحث مدیریت این بیماری از سالهای قبل هماهنگیهایی شده بود و سازمان دامپزشکی اقدام به واکسیناسیون دامهای اهلی کرده بود که امسال لیست مناطق اعلام شد. یکی از اولویتهای ما این بود که سازمان دامپزشکی دامهایی را که در اطراف مناطق حساس ما هستند، دامهایی که به اجبار باید از داخل مناطق ما رد شوند یا بحث تعلیف دارند، واکسیناسیون شوند که شدند؛ در نتیجه امسال خوشبختانه تلفات ما در بحث PPR محدود و کنترل شده بود.
همچنین بیماریهای تب برفکی و آنفلوانزای فوق حاد پرندگان را داریم که جزء بیماریهای شاخص و حاد ما هستند و کنترل و رصد آنها حتی برای ما حائز اهمیت است.
حکیم مهر: به بحث میانکاله اشاره کردید. سازمان دامپزشکی در این زمینه فعالیتهایی را انجام داد و اقدام به نمونهگیری کرد که در نهایت بحث بوتولیسم از سوی سازمان مطرح شد. اما به طور کلی نتوانست افکار عمومی را در مورد علت مرگ پرندگان مهاجر میانکاله قانع کند. به نظر شما چرا؟
سازمان دامپزشکی به عنوان یک رفرنس و مرجع برای بیماری است. اگر قرار باشد افراد، سازمان دامپزشکی که رفرنس و منبع است را نپذیرند، پس چه کسی را باید بپذیرند؟ سازمان اقدامات بسیار خوب، فوری و ضربالاجل انجام داد و دوشادوش همکاران ما در ادارات کل مازندران و گلستان، برای نمونهبرداری و مدیریت لاشهها در صحنه حضور داشت؛ علت وقوع را هم اعلام کرد اما در این بین اگر افکار عمومی قانع نشده، باید چند موضوع را مطرح کرد. ما شاهد این بودیم که موارد مختلفی بهعنوان علت مرگ پرندگان اعلام شد. عزیزانی گفتند که شکارچیان در منطقه سم ریختهاند. کدام عقل سلیمی این را میپذیرد که سم در تالاب میانکاله با آن وسعت ریخته شده باشد؟ چرا از حدود ۲۰۰ گونه آنجا، فقط ۳۰ گونه تلفات دادیم؟ چرا فقط پرنده تلفات دادیم؟ مگر به این راحتی میشود سم ریخت؟ چه کسی محاسبه کرده که چند تن سم در آنجا لازم بوده و با احتساب هزینه هر لیتر سم، چه سرمایهای برای این کار نیاز بوده است. این استدلالها یک سری هجویات غیرقابل اعتماد و غیرکارشناسی است که بعضاً در فضای مجازی مطرح میشود.
حکیم مهر: اما ظاهرا خود شکارچیان بیانیه داده و مساله استفاده از سم را مطرح کرده بودند.
همکاران ما در استان از منبع پخشکننده این خبر شکایت کردند. مردم فهیم ما نباید بعضی مسائل را به راحتی بپذیرند و باید به دنبال ریشهی علمی آن باشند. اگرچه این تلفات بسیار سخت و غیرقابل قبول بود اما برای سازمان، عامل مهم است و نه ذهنیات عموم که به کدام سمت برود و چه توهمات و شکیاتی داشته باشد. یافته باید بر مبنای علمی باشد و بارها گفتیم اگر عزیزی و صاحبنظری یافته علمی در خصوص علت مرگ پرندگان میانکاله دارد، ارائه کند.
رفرانس برای من، سازمان دامپزشکی است. حالا اگر کسی هست، مستندات ارائه کند و بگوید به این دلایل نظر سازمان دامپزشکی رد و یافته ما درست است. تا الان که کسی چنین کاری نکرده است. ما چندین بار اعلام کردیم که اگر محققی یافتهای دارد، رسماً اعلام کند اما تا به حال هیچ فردی رسما هیچ مستندی ارائه نکرده است. ضمن اینکه در نشستهای متعدد با سازمان دامپزشکی دوستان زحمت کشیدند و با دقت، تکرار و بررسی نمونههای بیشتر نظرات و یافتههای خود را صحهگذاری کردند. لذا ما انتظار داریم که به رفرانس احترام گذاشته شود و اگر هم شک و شبههای وجود دارد، عزیزان با مستند مطرح کنند.
حکیم مهر: به بیماری PPR اشاره کردید. زمانی این بیماری بزرگترین معضل حیاتوحش کشور بود اما الان به شکل معدود گزارش میشود. دلایلی را برای این مساله ذکر کردید اما نقش سازمان دامپزشکی در کنترل این بیماری چقدر بوده است؟
همان طور که شما اشاره کردید در سالهای گذشته شاهد تلفات سنگین در حوزه PPR در جمعیت حیات وحش بودیم. خوشبختانه همکاران ما در چند سال گذشته کانونهای آسیبپذیر، دلایل آسیب و روشهای آن را احصا کردند. قبلا مکاتبات و پیگیریهایی انجام شده بود مبنیبر اینکه اولین اقدام در این حوزه پیشگیری است که این مهم در دام اهلی میتواند اتفاق بیفتد نه در دام وحشی؛ کمااینکه دام وحشی ما نه مرز دارد و نه امکان واکسیناسیون، لذا تنها راه پیشگیری این است که به موقع و در زمان مناسب دام اهلی در مجاورت زیستگاههای حساس ما واکسینه شوند.
خوشبختانه با پیگیریهایی که در سطح ستاد و به ویژه در سطح استانها انجام شد، امسال اقدامات خوبی صورت گرفت و شاهد این بودیم که بروز تلفات امسال بسیار محدود و کنترلشده بود، اگرچه حتی یک مورد هم از نظر ما زیاد است.
حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.