انتقاد صریح نایب رئیس کمیته بهداشت مواد غذایی سازمان نظام دامپزشکی از جابجایی وظایف وزارت بهداشت، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان دامپزشکی در نظارت بر بهداشت مواد غذایی + مشروح اظهارات قابل توجه دکتر دباغ مقدم در رادیو سلامت

حکیم مهر -  رادیو سلامت ، شنبه 28 آبان ماه سالجاری عنوان برنامه زنده "نقد سلامت" خود را به موضوع نحوه نظارت بر بهداشت مواد غذایی اختصاص داد.

بدین منظور نایب رئیس کمیته تخصصی بهداشت مواد غذایی سازمان نظام دامپزشکی مهمان این برنامه بود.

دکتر آراسب دباغ مقدم در پاسخ به این سؤال که ارزیابی شما از بهداشت مواد غذایی به ویژه در بخش تولید چیست گفت : در ابتدا لازم می‎دانم سازمان‎هایی که در کشور ما بر اساس قانون در تأمین بهداشت مواد غذایی نقش دارند را نام ببرم و به اختصار وظیفه آن‎ها را هم ذکر نمایم.

این دامپزشک و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی افزود : سازمان غذا و داروی فعلی یا همان معاونت غذا و داروی قدیم وزارت بهداشت عمدتاً نظارت بر کارخانجات تولید مواد غذایی و واردات مجاز اقلام غذایی را بعهده دارد و از سویی دیگر عمدتاً نظارت بر مواد غذایی با منشاء دامی نظیر گوشت قرمز، مرغ، ماهی، لبنیات، تخم مرغ، میگو، خاویار، عسل و غیره تا زمانی که تغییری روی آنها انجام نشود و خام باشند بعهده سازمان دامپزشکی کشور است.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا سازمان دامپزشکی نظارتی بر واردات این اقلام دارد یا خیر گفت : نه تنها واردات این اقلام باید با نظر سازمان دامپزشکی باشد بلکه نظارت بر صادرات مواد غذایی با منشاء دامی هم بعهده این سازمان است.

دکتر دباغ مقدم در ادامه افزود : سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی عموماً با نگاه کیفی بر مواد غذایی نظارت می‎کند و نظارت بر باقیمانده سموم در محصولات کشاورزی هم بعهده وزارت جهاد کشاورزی است که البته این نظارت بر محصولات خام کشاورزی متأسفانه چندان پررنگ نیست.

نایب رئیس کمیته بهداشت مواد غذایی جامعه دامپزشکان درباره نقش شهرداریها در نظارت بر بهداشت مواد غذایی هم گفت : از زمان قدیم که بخش خصوصی بطور فعال در عرصه کشتارگاهها وارد نشده بود ، عمده کشتارگاههای کشور زیر نظر شهرداری‎ها بودند و به رغم تغییر این وضعیت، اکنون میادین میوه و تره‎بار و عرضه مواد غذایی در پارک‎‌ها و پایانه‎های مسافری تحت نظارت شهرداری‎ها هستند.

وی به سازمان انرژی اتمی هم اشاره کرد و گفت : این سازمان معمولاً بصورت تصادفی به ردیابی مواد پرتوزا در مواد غذایی عمدتاً وارداتی می‎پردازد.

دکتر دباغ مقدم درباره نقش مهندسین بهداشت محیط هم گفت : عمده نظارت بر عرضه مواد غذایی در سوپرمارکت‎ها، نانوایی‎ها و غیره بعهده کارشناسان بهداشت محیط است.

وی در پاسخ به این سؤال که در مواردی نظیر ماجرای برنج‎های وارداتی آلوده یا کشف تخلفات تولیدکنندگان سوسیس و کالباس چرا اظهارات مسئولین سازمان ملی استاندارد و وزارت بهداشت ضد و نقیض است و همکاری‎های بین بخشی پررنگ نیست گفت : در دنیا سازمانی به نام FAO (سازمان غذا و کشاورزی) و در کنار آن سازمانی با عنوان WHO (سازمان جهانی بهداشت) وجود دارد و این در حالی است که تمام آیین‎نامه‎ها و دستورالعمل‎های مرتبط با بهداشت مواد غذایی ابتدا از مجرای فائو و سپس سازمان جهانی بهداشت صادر می‎شود.

مشاور عالی حکیم مهر درباره دلیل این مسئله افزود : اینکه فائو در ابتدای طیف تدوین دستورالعمل‎‌های مرتبط با بهداشت مواد غذایی قرار دارد این است که اگر تولید سالم انجام نشود پاک‏سازی آلودگی‎های ایجاد شده در روند تولید هنگام عرضه و مصرف بسیار سخت و گاهی امکان‎ناپذیر است.

این دامپزشک متخصص صنایع غذایی در ادامه به "کدکس الیمنتاریوس" اشاره کرد و گفت : استانداردسازی مواد غذایی در دنیا با عنوان Codex Alimentarius – مجموعه استانداردهای مواد غذایی – حاصل کار یک کمیته مشترک است که در رأس آن هم فائو قرار دارد.

وی افزود : به عنوان فردی که تحصیلات دامپزشکی دارد و پس از آن هم در زمینه صنعت غذا تحصیلات خود را ادامه داده احساس می‎کنم وزارت جهاد کشاورزی قدری خود را از بحث سلامت غذا کنار کشیده و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی هم ناخواسته وارد این بحث شده است.

دکتر دباغ مقدم در ادامه با بیان اینکه مگر وزارت بهداشت چند نفر کارشناس برنج دارد گفت : به نظر من وزارت بهداشت مثلاً در موضوع آلودگی برنج نباید اظهار نظر کند و این وظیفه وزارت جهاد کشاورزی است که درباره کیفیت، سموم احتمالی باقیمانده، آلودگی با فلزات سنگین و غیره اظهار نظر نماید.

وی افزود : وزارت جهاد کشاورزی بیشتر به سمت تولید متمایل شده و این در حالی است که از موضوع سلامت غفلت نموده است، در حالی که نمی‎شود یک وزارتخانه بگوید من غذا تولید می‎کنم و سلامت آن را وزارتخانه دیگری کنترل کند، چرا که این دقیقاً مخالف مفهوم امنیت غذایی یعنی تولید غذای کافی و سالم است.

این دامپزشک متخصص صنایع غذایی درباره مسئله آلودگی برنج وارداتی و توضیحات پیشین یکی از مسئولین وزارت جهاد کشاورزی در رادیو سلامت گفت : هر چند ایشان از این مسئله تبری جستند اما باید در این موضوع به الگوهای جهانی نظیر اتحادیه اروپا، آمریکا، کانادا و حتی ژاپن و چین توجه کرد و به اصطلاح که می‎گویند "ره چنان رو که رهروان رفتند!" باید به این الگوها توجه شود و نمی‎توان گفت در دنیا همه کشورها یک الگویی دارند و ما خلاف همه آنها حرکت می‎کنیم!

دکتر دباغ مقدم با بیان اینکه وزارت بهداشت ابزار، کارشناس و توان نظارت بر محصولات کشاورزی و دامی را ندارد گفت : در دنیا برخلاف کشورمان که مزرعه‏دار (Farmer) صرفاً به کشاورز اطلاق می‎شود توأمان به تولیدکننده دام و محصولات کشاورزی گفته می‎شود و نظارت بر نحوه استفاده از سموم و کود و تولید انواع محصولات غذایی دامی و کشاورزی در این حوزه به وزارت جهاد کشاورزی مربوط است.

وی افزود : وزارت جهاد کشاورزی برای نظارت بر بهداشت این دسته از مواد غذایی دو ابزار دارد که یکی سازمان دامپزشکی کشور است که نقش آن در سال‎های اخیر بسیار پررنگ‎تر از قبل شده و دیگری مؤسسات زیرمجموعه این وزارتخانه هستند که تولیدات کشاورزی را کنترل می‎کنند.

نایب رئیس کمیته بهداشت مواد غذایی سازمان نظام دامپزشکی در ادامه گفت : مؤسساتی نظیر دفع آفات، اصلاح نباتات و امثالهم باید در این زمینه فعال شوند و با کنترل محصولات کشاورزی به مردم از سلامت غذای تولیدشده اطمینان دهند.

وی افزود : برابر کتب معتبر علمی دنیا هیچ روشی وجود ندارد که مثلاً کشاورز در طول دوره به بار نشستن درخت هلو شش بار سم‎پاشی انجام دهد و مؤسسه دیگری پس از تولید این هلو را سالم‎سازی کند.

این متخصص صنایع غذایی افزود : برابر شعر معروف باید از سرچشمه با بیل جلوی آلودگی گرفته شود و اگر این اتفاق نیفتد با پیل هم نمی‏شود جلوی آن را گرفت و به همین علت شعاری که در دنیا در زمینه سلامت غذا مطرح است به from Farm to Fork (از مزرعه تا چنگال) یا from Stable to Table (از اصطبل تا میز غذا) اشاره دارد.

این دامپزشک در ادامه گفت : وقتی وزارت بهداشت وسط این زنجیره مثلاً در کارخانه شیر ایستاده و می‎خواهد شیری که در آن آفلاتوکسین یا آنتی‎بیوتیک است را سالم‎سازی کند با چه روشی اینکار را می‎تواند انجام دهد؟!

وی در پاسخ به این سؤال که آیا وزارت بهداشت سالم‎سازی انجام می‏دهد یا سنجش گفت : اگر بخواهد سنجش انجام دهد می‏تواند بعنوان کمک به وزارت جهاد کشاورزی اعلام کند که مثلاً در شیر مقادیری هورمون، آفلاتوکسین یا آنتی‎بیوتیک وجود دارد و حالا وزارت جهاد کشاورزی با ابزاری که با نام سازمان دامپزشکی در اختیار دارد به کنترل دامداریها برای مصرف منطقی دارو ، رعایت مدت زمان منع مصرف و غیره بپردازد.

دکتر دباغ مقدم در پاسخ به این سؤال که در سطح وزارت جهاد کشاورزی کدام بخش نظارت فعال‎تری بر مواد غذایی دارد گفت : هر چند با معیارهای جهانی فاصله داریم اما در مقایسه با کشاورزی، بخش دامپزشکی فعال‎تر است.

وی افزود : به عنوان مثال در کشورمان وقتی قصد خرید مرغ دارید نام کشتارگاه، خودروی حمل و غیره مشخص است، در حالی که وقتی میوه و سبزی خریداری می‏کنید اصلاً چنین چیزی نیست!

نایب رئیس کمیته بهداشت مواد غذایی سازمان نظام دامپزشکی گفت : وقتی سبزی یا میوه می‎خرید اصلاً مشخص نیست که از کجا وارد شده یا تولیدکننده آن کیست و این در حالی است که در دنیا روش عرضه سبزی که در کشور ما وجود دارد منسوخ شده است.

وی درباره عدم نظارت بهداشتی بر تولید و عرضه سبزیجات افزود : برابر یک تحقیق در دانشکده بهداشت ، آب آزمایش شده حاصل از شستشوی یک کیلوگرم سبزی خریداری شده از بازار برابر آلودگی فاضلاب بوده است!

دکتر دباغ مقدم درباره مشکلات هر ساله فصل تابستان و هشدارهای وزارت بهداشت درباره وبا گفت : علت ممنوعیت عرضه و اینکه به مردم گفته می‎شود سبزی نخورید این است که وزارت بهداشت وسط زنجیره ایستاده و این در حالی است که باید وزارت جهاد کشاورزی بطور جدی‎تری در این حوزه وارد شود.

مشاور عالی حکیم مهر در پاسخ به سؤال یکی از شنوندگان برنامه درباره بهداشت کنسروهای ماهی تون گفت : محل صید ماهی تون، اقیانوس هند و بخش‏هایی از دریای عمان است و در سالهای قبل تعدادی‎ از کشتی‎های صیادی ما در سفر به این مناطق امکانات سرمایشی مناسب نداشتند و به دلیل ماندگاری طولانی روی آب در حدود حداقل 15 روز فساد ماهیان صید شده مشکل‏ساز می‏شد.

وی افزود : کارخانجات تولید کنسرو ماهی تون هم مثلاً در شمال کشور (انزلی) هستند و این در حالی است که در دریای خزر که ماهی تون نداریم و ماهی صید شده از جنوب به شمال کشور یا استان‏هایی نظیر قزوین می‏آمد و این بعد مسافت مشکل‎ را مضاعف می‏کرد، با این حال در طول سالیان گذشته با نظارت بیشتر سازمان دامپزشکی و ارائه تسهیلات به صیادان و صاحبان خودروهای حمل این مشکل تا حدی مرتفع شده است.

دکتر دباغ مقدم در ادامه گفت : یک مشکل دیگر این است که ما کشتی صنعتی صید و تولید کنسرو نداریم در حالی که در دنیا کارخانه روی همان کشتی صید است و ماهی تازه همان روی کشتی پس از صید تبدیل به کنسرو می‎شود.

وی افزود : با توجه به اینکه در کشور ما بعد مسافت وجود دارد و زمانی از صید تا تولید کنسرو سپری می‎شود مشکلاتی نظیر بالارفتن میزان هیستامین و غیره سبب نارضایتی مردم از کیفیت کنسرو ماهی تون شود.

نایب رئیس کمیته بهداشت مواد غذایی سازمان نظام دامپزشکی در پاسخ به سؤال شنونده دیگری که پرسیده بود آیا حمام ضد کنه و انگل دامها سبب جذب سموم در چربی و گوشت این حیوانات می‏شود گفت : درصدی از سموم در این موارد ممکن است جذب پوست شود اما مهم آن است که اولاً سم به لحاظ نوع و مقدار با نظر دامپزشک مصرف شود و ثانیاً زمان منع مصرف گوشت (withdrawal time) پس از استفاده از سموم رعایت شود.

دکتر دباغ مقدم در پاسخ به سؤال مجری برنامه که پرسید این مسئله چقدر رعایت می‏شود پاسخ قابل تأملی داد که حیرت مجری برنامه را در پی داشت.

وی گفت : ایران را نمی‏گویم اما آمریکا می‏گوید در 75درصد موارد این مسئله رعایت نمی‎شود!

این دامپزشک در پایان افزود : این موضوع هم به ضعف نظارت مربوط است و هم به ضعف آموزش بطوریکه نمی‎توان برای هر گاو یک دامپزشک ناظر در نظر گرفت بلکه باید دامدار با آموزشی که می‏بیند مقید به رعایت این زمان باشد و بداند که اگر زمان منع مصرف را رعایت نکند سموم وارد شیر و گوشتی که او و خانواده‏اش و مردم مصرف می‏کنند خواهد شد و عوارض بعضاً خطرناکی هم در پی خواهد داشت.