شیر سویا را با شیر اشتباه نگیرید

حکیم مهر - یادداشت دکتر محمدرضا وفا /متخصص تغذیه و رژیم درمانی /دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران

متاسفانه هموطنان ما محصولی با نام «شیر سویا» را شیری حاوی عصاره سویا می‌دانند در صورتی که در تمام دنیا این محصول را با نام «نوشیدنی سویا» می‌شناسند. «شیر سویا» فرآورده‌ای گیاهی است نه دامی. این نوشیدنی از سویا تهیه می‌شود و چون شیری رنگ است، به نام «شیر سویا» شهرت یافته است.

این محصول از لحاظ ویژگی‌های تغذیه‌ای کاملا با شیر تفاوت دارد و بنا بر تعریف شیر، نمی‌توان آن را شیر دانست.

بیشتر مردم این محصول را حتی فرآورده‌ای لوکس می‌دانند و به جای شیر مصرف می‌کنند اما شیر سویا اصلا منبع خوبی برای دریافت کلسیم نیست. در مقایسه‌ای کلی، 1 لیوان شیر سویا حداکثر 100 میلی‌گرم کلسیم دارد در حالی که میزان کلسیم 1 لیوان شیر گاو بالغ بر 300 میلی‌گرم است.

بر اساس آخرین یافته‌ها، یک فرد بالغ روزانه حدود 1300 میلی‌گرم کلسیم نیاز دارد که می‌تواند این نیاز بدنش را با مصرف حداقل 3 لیوان محصولات لبنی مثل شیر یا ماست یا 2 لیوان دوغ یا کشک، تامین کند اما اگر بخواهد همین میزان کلسیم را از شیر سویا بگیرد باید روزانه 12 لیوان شیر سویا بنوشد که در عمل غیرممکن است.

در 20 تا 30 سال گذشته، آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها سویا را به عنوان منبع گیاهی مناسب برای تامین پروتئین مطرح کردند و به آن لقب «گوشت گیاهی» دادند. سویا مقدار زیادی فیتواستروژن دارد که مشابه هورمون استروژن است. استروژن، هورمونی زنانه است که ترشح آن در دوران یائسگی کمتر می‌شود. در دهه 90-80 میلادی گفته می‌شد مصرف سویا برای جبران کمبود هورمون‌های زنان یائسه و از بین بردن علایم ناخوشایند یائسگی مفید است. البته انجمن غذا و داروی آمریکا در سال 2006 اعلام کرد مصرف 25 گرم پروتئین سویا سودمند است اما مصرف بیش از حد فیتواستروژن‌ها نه تنها این خواص را ندارد بلکه می‌تواند خطرناک هم باشد و مثلا باعث سرطان پستان در خانم‌ها شود.