توصیه سیاسیون متخصص حرفه دامپزشکی در خصوص خطای نابخشودنی سازمان دامپزشکی کشور: فقدان سامانه جامع پیشگیری از وقوع بیماری‌های دام و طیور ایران

توصیه سیاسیون متخصص حرفه دامپزشکی در خصوص خطای نابخشودنی سازمان دامپزشکی کشور: فقدان سامانه جامع پیشگیری از وقوع بیماری‌های دام و طیور ایران

نویسنده: امضا محفوظ

نگاهی گذرا به مطالب و تیترهای منتشره در حرفه دامپزشکی یکی از اولین کارهایی است که می‌بایست در حوزه فن‌آوری اطلاعات توسط افرادی که در این حوزه شاغل هستند صورت پذیرد. در میان خیل مطالب گوناگون که از اقصی نقاط کشور بر روی رسانه‌های اینترنت‌محور در خصوص حرفه دامپزشکی منتشر می‌شود، مطلبی جلب توجه نمود: «لزوم ارتقاء سامانه جامع پیشگیری از وقوع بیماری‌های دام و طیور در کشور» که به قلم آقای دکتر حسام اشعریون از فارغ‌التحصیلان دانشکده دامپزشکی دانشگاه سمنان و متخصص بیماری‌های داخلی دام بزرگ از دانشگاه شیراز در خبرگزاری فارس منتشر گردیده است.

طبیعی است که انتظار ما از همکارانی که در حوزه جشنواره علمی پندار حائز رتبه‌های ممتاز شده‌اند و آنقدر به مسائل جاری کشور احاطه دارند که همیشه نامشان در ذیل بیانیه‌های سیاسی و اجتماعی به چشم می‌خورد، بسیار بیشتر از سایر همکاران می‌باشد که در زمان انتشار مطالبی که به قصد اصلاح روش موجود می‌نگارند، تحقیقی هر چند کوچک در خصوص آن موضوع داشته باشند چرا که بررسی گذشته‌نگر و وضعیت موجود مقوله علمی یکی از ابتدایی‌ترین مسائل در تحلیل‌های حرفه‌ای و علمی می‌باشد.

پس از مطالعه مرقومه جناب آقای دکتر اشعریون، خواننده در نهایت پی به این مسئله نمی‌برد که آیا اصلاً این سیستم جامع وجود ندارد و باید ایجاد گردد یا اینکه وجود دارد و می‌بایست ارتقاء یابد. قبل از پرداختن به ادامه مقاله و تحلیل بیشتر می‌بایست محضر این همکار گرامی و سایر همکاران که ممکن است این مقوله برای آنها مهم باشد عنوان کنم که سازمان دامپزشکی کشور هیچ‌گاه بدون سامانه پایش و مراقبت بیماری‌ها نبوده است؛ از آن زمان‌هایی که تلگراف و تلفن تنها ابزار اطلاع‌رسانی سریع بوده‌اند تا همین دهه 70 که رایانه بصورت عملیاتی وارد عرصه مدیریتی کشور ایران گردید تا سال جاری که اینترنت و رسانه‌های اینترنت‌محور نقش به‌سزایی در افزایش سرعت اطلاع‌رسانی داشته‌اند، سازمان دامپزشکی در حوزه بهره‌برداری از این تکنولوژی‌ها عقب نبوده است.

وجود دفتر بررسی و مراقبت بیماری‌های دامی که بعدها به فراخور تخصصی شدن امور دام، طیور ، آبزیان و ... پایه دفاتر ستادی فعلی سازمان دامپزشکی کشور را تشکیل داد، خود گواه معتبری بر وجود سیستم جامع پایش و مراقبت در کشور ایران در حوزه حرفه دامپزشکی می باشد. هنوز که هنوز است پس از سالیان سال از گذشت آن دوره می‌توانید دفاتر ثبت و گزارش وقایع روزانه تمام کشور را در سایت قرنطینه غرب استان البرز بیابید و تصاویری به یادگار از تلاش خستگی‌ناپذیر گذشتگانی که در پایه‌گذاری این‌گونه سیستم‌ها نقش به‌سزایی داشتند برای حافظه تاریخی خود و حرفه‌تان بردارید. بعدترها که ضرورت اجتناب‌ناپذیر استفاده از رایانه توسط دکتر عباسعلی مطلبی رئیس وقت سازمان دامپزشکی کشور احساس شد، این ابزار به کمک آن سیستم پایش و مراقب سنتی با ابزارهای خاص خود آمد و به مرور سیستم‌های الکترونیک جایگزین روش‌های سنتی شدند.

در اصل، تفکر پایه‌گذاری سیستم جامع الکترونیکی پایش و مراقبت بیماری‌ها و رخدادهای بهداشتی حرفه دامپزشکی بر مبنای سیستم نظام‌مند ولی سنتی آن زمان که توسط امثال خانم دکتر فیروزی و سایر همکاران پایه‌گذاری شده بود، به واسطه پیشنهاد شبکه کامپیوتری که توسط همکارانی همچون دکتر جلال منتظری و ... آغاز به تغییر پوسته سنتی خود نمود و مسیر الکترونیکی شدن چهارچوب مستحکم سیستم پایش و مراقبت پایه‌گذاری گردید. شروع عملیاتی شدن این مسیر و ارتقاء به سیستم الکترونیک بر مبنای سیستم اطلاعات جغرافیایی  (GIS)  که در سال 1378 سیستم نوینی در مدیریت داده‌های مکان‌محور محسوب می‌گردد، به واسطه طرح ایده اصلی توسط دو پایان‌نامه در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران توسط آقای دکتر سعید امیرحاجلو و دکتر صمد بختیاری آغاز گردید که بعدتر طی قرارداد مشاوره‌ای با همین موضوع توسط آقای دکتر سیدمحسن دستور که معاون توسعه و مدیریت منابع وقت سازمان بودند، پس از تکمیل فرم‌های طرح تکفای وزارت جهاد کشاورزی این مسیر گسترش یافت و ادامه کار توسط تیم سه نفره‌ای مستقر در اداره بررسی و مبارزه با بیماری‌های دامی آغاز گردید و به دفتر بررسی و مبارزه با بیماری‌های طیور گسترش یافت.

به یقین می‌توان ادعا نمود که سال 1383 آغاز بهره‌برداری رسمی از این سامانه در سازمان دامپزشکی کشور بوده است و صد البته که آغاز کار سخت و طاقت‌فرسای آموزش کارشناسان و بهره‌برداران در سیستم دولتی تا به سطحی از بلوغ دانشی در این زمینه دست یابیم که امکان عملیاتی نمودن سیستم وجود داشته باشد. در اصل آنچه که اکنون به سادگی یک پورتال و یا یک نرم‌افزار در دسترس کارشناسان بخش دولتی و خصوصی قرار دارد، عقبه‌ای به اندازه 20 سال کار مستمر و پیگیری مداوم را با خود به همراه دارد که حاصل تلاش جمعی کلیه کارکنان سازمان در معیت پیشکسوتان این حوزه بوده است. دانشی را که پیشکسوتان حرفه دامپزشکی طی سالیان متمادی از سال 1303 اندوختند و به آیندگان منتقل کردند، توسط همکاران دیگری به زبان ماشین ترجمه شد (هر چند این ترجمه دارای کاستی‌ها و یا دشواری‌هایی در ترجمه است) و اکنون در دسترس استفاده برای همکان قرار دارد.

اهمیت و کارکرد سامانه پایش و مراقبت:

در خصوص اهمیت و کارکرد سامانه پایش و مراقبت که در بند مجزایی به آن پرداخته‌اید، باید عنوان کنم که با درصد احتمال بسیار بالایی می‌توان ادعا نمود که متاسفانه برداشت درستی از مفهوم سامانه صورت نگرفته است؛ اگر منظور شما از سامانه سیستم باشد که جزئی از آن سیستم اطلاعات مکان‌محور جغرافیایی است، باید صراحتا عنوان نمایم که نقش اصلی را در این سیستم کاربر مجرب و مغز متفکر انسانی تصمیم و تجزیه و تحلیل نهایی را بر عهده خواهد داشت و هنوز اساس هوش مصنوعی فی‌نفسه و همچنین تکنولوژی‌ها و ابزار در دسترس ما در ایران به آن مرحله از آنچه شما مد نظر دارید نرسیده است. لازم به ذکر است که در این میان برای سال‌ها همکار پیشکسوت و گرانقدرمان آقای دکتر وحید عطارد مسئولیت این امر را برعهده داشته‌اند و اگر در خصوص بررسی رخدادهای بهداشتی که در این بند به آنها اشاره کرده‌اید اطلاعات جامع‌تری نیاز دارید، می‌توانید به ایشان و مقالاتشان در این خصوص مراجعه کنید که حتم دارم برایتان ارزشمند و ذی‌قیمت خواهد بود و تا آنجا که برای ما مسجل است، سازمان دامپزشکی کشور در این خصوص بسیار قبل‌تر از رخدادها، توصیه‌ها و خطرات احتمالی را بر مبنای همین سیستم گزارش نموده است ولی اگر شما تشخیص داده‌اید که حرکتی صورت نگرفته، می‌بایست علت آن را در جایی خارج از سازمان دامپزشکی کشور جستجو کنید.

وقوع مکرر حوادث طبیعی که در بند بعدی به آن پرداخته‌اید، امری نیست که به واسطه داشتن یا نداشتن سامانه جامع پیشگیری از وقوع بیماری‌ها بتوان آن را پیشگیری یا کنترل نمود؛ حادثه غیرمترقبه همان‌گونه که خود نوشته‌اید غیرقابل پیش‌بینی است و در خصوص مدیریت این حوادث باید عنوان نمائیم که ستاد مدیریت بحران زیر نظر وزارت کشور تشکیل می‌گردد که نیروهای دامپزشکی نیز زیرمجموعه‌ای از آن مدیریت واحد می‌باشد و ماهیت این نیروی سیستمی با برخی فعالیت‌های خودجوش که بصورت فردی انجام می‌پذیرد بسیار متفاوت است و از قضا نیروهای دامپزشکی در حوزه عملیات میدانی حوادث غیرمترقبه چه از سوی مردم و چه از سوی مدیریت بحران جزو تقدیرشدگان در حرفه خویش می‌باشند و باید به خاطر داشته باشید که سازمان دامپزشکی کشور با سازمان مدیریت بحران دو سازمان کاملا مجزا هستند که در زمان رخدادهای طبیعی مدیریت بر عهده سازمان مدیریت بحران می‌باشد.

سخن شما در بند ماقبل آخر در خصوص ضرورت دسترسی به دامپزشکان کشور در این سامانه امری کاملاً حرفه‌ای و موجه است ولی شما دو بند بسیار مهم در این خصوص را مد نظر قرار نداده‌اید؛ بند اول وجود زیرساخت‌های دسترسی به سامانه در اقصی نقاط کشور که از قضا در مهمترین نقاط بیماری‌خیز و در حوزه مرزهای کشور دسترسی به سامانه شبکه پایداری را نیاز دارد که اکنون به جرأت می‌توان گفت چهار پنج سالی است که قابل دسترس گردیده است، آن‌هم با هزینه‌های بسیار زیاد و در بند دوم فرهنگ‌سازی استفاده از این سیستم‌هاست. اصولاً تجربه در خصوص سامانه‌هایی از این دست مواجه با برخوردی همچون برخورد پزشکان با دستگاه کارتخوان خواهد شد که زمان می‌برد تا عملیاتی گردد و این امر ناشی از عدم بلوغ جامعه حرفه‌ای دامپزشکی در این خصوص می‌باشد؛ همان‌گونه که بخش دولتی برای رسیدن به بلوغ بهره‌برداری از این سیستم‌ها نیازمند پنج سال فرهنگ‌سازی و آموزش بود.

در توضیح بند آخر مرقومه حضرتعالی باید عنوان نمود که از سال‌های بسیار قبل تا کنون نقشه بسیاری از رخدادهای بهداشتی با دقتی به مراتب بیشتر از آنچه که در پروژه‌های نام برده شده عنوان نمودید در سازمان دامپزشکی تولید و قابل دسترس برای بهره‌برداران مجاز بوده است که به دلایل بسیار واضحی که برخاسته از تشخیص درست مدیران بوده است، این اطلاعات بصورت عمومی منتشر نگردیده است. فارغ از پروژه‌های جهانی فوق‌الذکر، آیا شما کشوری را سراغ دارید که نقشه آنلاین لحظه‌ای از رخدادهای بهداشتی حوزه دامپزشکی خود منتشر نماید و برای عموم قابل دسترس باشد؟ البته اگر سخن شما را این‌گونه تفسیر نمائیم که سیستم اعلام مخاطرات بهداشتی بصورت کشوری با قابلیت عملکرد محلی و منطقه‌ای مورد نیاز کنونی جامعه حرفه‌ای کشور است، ما هم بسان شما و همانند موارد بسیار پیشرفته‌تر تکنولوژیکی که در سازمان دامپزشکی کشور پیاده‌سازی شده است، نسبت به آن تاکید ویژه داریم.