حکیم مهر - اکنون و در سایه تحقیقات پیشرفته ژنتیک و اصلاح‌نژادی که گونه جانوری پر طاقت و ارزشمند صحرا و قدیمی‌ترین یاور و همراه انسان در شرایط سخت زندگی در اقلیم‌های گرم و خشک بیابانی، یعنی شتر را زیر چتر اقدامات حمایتی و به‌نژادی قرار خواهد داد، می‌توان چشم انتظار آینده درخشانی چه به لحاظ تجاری و چه پژوهشی برای این جانور چهارپا بود که از دوران باستان عنوان گزینه برتر و یکه‌تاز حمل و نقل و ترابری در میان شن‌های بیابان را با لقب شایسته کشتی صحرا از آن خود کرده است.
ماجرای قرین شدن اصلاح نژاد و دو رگ‌گیری شتر با فناوری‌های برتر به راه‌اندازی پیشرفته‌ترین مراکز تحقیقاتی شتر دنیا در کشور کوچک امارات بر می‌گردد که طی آن قرار است با اتکا به فناوری پیشرفته و به روز از دانش اصلاح‌نژادی شتر مشتمل بر 2 بستر انتقال رویان و کلون‌سازی، این منطقه را به پایگاه نخست و پیشگامی برای هدف جالب توجه و ارزشمندی همچون تکثیر و ازدیاد نسل این چهارپایان منحصربه‌فرد صحرا بدل سازد.
شترها که لقب کشتی‌های صحرا را یدک می‌کشند و از زمان‌های کهن به عنوان حمل و نقل چهارپا در میان شن‌های صحراهای عربی مورد استفاده قرار گرفته‌اند از محبوبیت فراوانی در میان اعراب حوزه خلیج فارس برخوردارند و جدا از کاربرد مرسوم آن در همراهی و جابه‌جایی سکنه صحرا، بازیگر اول سرگرمی‌های پرطرفدار و گرانقیمت اهالی این منطقه نیز محسوب می‌شوند. درجه اهمیت و شاخص بودن شترها در منطقه تا جایی است که به لحاظ قدر و قیمت با اصیل‌ترین اسب‌های میلیون دلاری معروف مسابقات اسب‌دوانی و سوارکاری فرقی نمی‌کنند و گردش مالی تجارت و سرگرمی‌های مرتبط با این حیوان ارقام قابل‌توجهی را به خود اختصاص می‌دهد. جالب است که امسال طی مزایده‌ای در صحرای نزدیک ابوظبی، 3 نفر شتر به ارزش 5/6 میلیون دلار معامله شدند. اما به‌رغم این اهمیت و محبوبیت بالای شتر در میان ساکنان منطقه، سابقه حضور حوزه زیست‌شناسی و تحقیقات شتر تنها به 3 دهه قبل می‌رسد. از این‌رو بی‌دلیل نیست که به نژادی و ازدیاد شتر تا این حد مورد توجه قرار گرفته و کشوری مثل امارات عربی متحده را ترغیب به راه‌اندازی پیشرفته‌ترین مراکز تحقیقات شتر دنیا کرده است.
در حال حاضر مرکز تحقیقات دامپزشکی (VRC) مستقر در سویهان ابوظبی به کار دورگ‌گیری و اصلاح‌نژاد شترها با محوریت تجاری و همچنین تحقیقاتی مشغول است و به ادعای محققان این مرکز، تحقیقات در زمینه اصلاح‌نژاد شتر تا حد زیادی از محبوبیت و شهرت مسابقات شترسواری در منطقه حوزه خلیج فارس و تقاضا برای ذخیره رو به ترقی آن ناشی شده است. این مرکز تحقیقات دامپزشکی که تحت مالکیت خانواده سلطنتی است تنها مرکز اجرای فعالیت‌های علمی انتقال رویان با محوریت تجاری به شمار می‌رود و گروهی از دامپزشکان، محققان و تکنسین‌های خبره را با ذخیره نگهداری 1500 نفر شتر به کار گرفته است. در این میان، مرکز تولیدمثل و ازدیاد شتر دبی نیز که تحت مالکیت شیخ امارات است با ذخیره 150 نفر شتر صرفا برای مقاصد تحقیقاتی بهره‌برداری می‌شود.
محققان این مرکز تحقیقاتی در نخستین کلون‌سازی موفقیت‌آمیز دنیا در مورد یک شتر شرکت داشته‌اند که سال2009 با نام انجز متولد شد و ضمنا این مرکز تحقیقاتی موفق به تولید یک «جما» نیز شده است که در واقع نتیجه دورگ‌گیری بین یک شتر و یک لاما به حساب می‌آید و عنوان خود را از اول نام جمل و آخر نام لاما گرفته است.
در این میان کار تولیدمثل و نتایج‌گیری از حیوانی همانند شتر با سایر چهارپایان اهلی تا حدودی متفاوت است و همین موضوع، فرآیند‌های مربوط به تولید مثل و مدت انتظار برای گرفتن کره‌ها و آبستنی مجدد برای نسل بعدی را با زحمت بیشتری نسبت به حیواناتی مثل گاو و گوسفند مواجه می‌سازد. شترهای ماده هر 2 سال یک بار فقط مبادرت به تولد یک کره می‌کنند که در نتیجه دوره آبستنی 13 ماهه و شیردهی یک ساله را پوشش می‌دهد و به همین علت شترها نمی‌توانند به سرعت دامی مثل گاو از شیر گرفته شوند. از این رو، مرکز تحقیقات دامپزشکی از تکنیک انتقال رویان برای افزایش تعداد زاد و ولد حاصل از شترهای ممتاز بهره می‌برند. محققان این مرکز جنین مورد نیاز را از رحم یک شتر ماده دهنده جمع‌آوری کرده و آن را به رحم یک شتر گیرنده انتقال می‌دهند. البته در این بین شترهای ماده الیتی(گلچین) انتخاب می‌شوند که برنده مسابقات بوده‌اند و دلیل آن نیز تلاش برای تولید حداکثرهایی است که محققان می‌توانند به آن دست یابند.
محققان معتقدند با بهره‌گیری از تکنیک انتقال رویان و دستیابی به نتایج حداکثری آن، شتر ماده هدف در عوض این که هر 2 سال یک بار یک کره بزاید، قادر خواهد بود در یک سال 10 یا حتی 20 کره زایمان کند. به‌طور نمونه طی یک حراجی سازماندهی شده از سوی مرکز تحقیقات دامپزشکی که همین اواخر برگزار شد تعداد 15 نفر شتر به مبلغ کل 560 هزار دلار به فروش رسید که همگی آنها جزو کره‌ها و نتایج یک شتر معروف مسابقه به نام جبار بودند و البته همگی این شترها محصول فناوری پیشرفته انتقال رویان در این مرکز محسوب می‌شوند. در این میان خریداران و مشتری‌های چنین شترهایی نیز از خرید خود رضایت کامل دارند و معتقدند شترهای مرکز تحقیقات دامپزشکی به‌واسطه کنترل علمی اصل و نسب‌شان مشهور و مورد اقبال عمومی هستند. در واقع خریداران نسبت به بهترین بودن تبار این شترهای به‌نژادی شده اطمینان دارند و می‌توانند درخصوص جد پدری و مادری شتر مورد نظر خود آگاهی و شناخت کامل پیدا کنند.
از طرفی تحقیقات شبیه‌سازی(کلونینگ) شتر در مرکز تحقیقات تولید مثل دبی نیز در تداوم روند شترهای شبیه‌سازی شده، به تولد دومین کلون خود در سال جاری دست یافته‌اند که آن هم از یک شتر مسابقه‌ای گرفته شده و به گفته محققان در حال حاضر میزبان شمار بیشتری از آبستنی‌ها هستند.
مرکز تحقیقات دامپزشکی نیز قصد دارد تحقیقات مربوط به خودش در زمینه کلون‌سازی شتر را به پیش ببرد و محوریت جداگانه‌ای از نظر پژوهش‌های اصلاح‌نژادی در زمینه شتر کسب کند. البته محققان می‌گویند تا اینجای کار هیچ‌گونه تولدهای زیست‌پذیر و ماندنی واقعی از مسیر کلون‌سازی به دست نیاورده‌اند. در واقع آنها تجربیات حاصله درخصوص جنین‌های به دست آمده را طی بازه زمانی آغاز آبستنی تا ماه سوم منتشر کرده‌اند ولی پس از آن موفقیتی در میان نبوده و همگی مرده‌اند.
نکته جالب توجه دیگری که در مورد تکنیک‌های تکثیر و به‌نژادی همچون شبیه‌سازی وجود دارد، مفاهیم ضمنی است که این شیوه برای مقوله‌ای نظیر مسابقات زیبایی شتر در خود می‌بیند. به عنوان مثال، شتر زیبایی که از ارزش بالایی برخوردار است و از قضا دارد پیر می‌شود را می‌توان با استفاده از این تکنیک شبیه‌سازی کرد. توجه به این موضوع در حالی است که مسابقات زیبایی شتر در میان تمامی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس از محبوبیت و شهرت قابل توجهی برخوردار است.
از طرفی مرکز تحقیقات دامپزشکی در حال هدایت و اجرای تحقیقاتی در زمینه تلقیح مصنوعی برای شترهاست که فعلا در تولدهای زنده نتیجه داده است اما هنوز در مقیاسی بزرگ مورد استفاده و بهره‌برداری قرار نگرفته است. در این میان، هر دو مرکز تحقیقات دامپزشکی و مرکز تحقیقات تولید مثل و ازدیاد شتر دارای بانک اسپرم شتر هستند.
با این اوصاف، توجه و دلبستگی‌های مربوط به شترها ـ که همچون شاهین نشانه‌ای نمادین از فرهنگ بومی و سنتی اعراب منطقه به شمار می‌رود ـ از قرار معلوم موضوعی نیست که از درجه اعتبار و محبوبیت آن کاسته شود. در‌حالی که بحران‌های اقتصادی جهانی برای پیش رفتن به سمت توقف و سقوط شدید قیمت کالاها رفتار می‌کند، مشاهده می‌شود که قیمت شتر عملا روندی افزایشی یافته است. در واقع برای ساکنان این منطقه چنانچه شتری مقبول باشد پرداخت بهای قابل توجه نیم میلیون دلاری موضوع مهمی نیست و بی‌دلیل نیست که زندگی این جانور تا این حد دستخوش فناوری‌های برتر در حوزه به‌نژادی و تولیدمثل قرار گرفته است.
آيا انسان اجازه دارد كه تا اين حد در زندگي طبيعي ساير موجودات دخالت كند؟و آنها را تا اين حد از نعمتهايي كه خداوند در قالب طبيعي زيستن به آنها عطا كرده است،محروم كند؟ 
