آیا تا به حال دور میدان نقش جهان اصفهان را با گاری پیموده‌اید؟ سبزه میدان تهران را که به تازگی سنگ‌فرش شده چه طور؟اگر اهل شمال رفتن هستید، اسب سوای کنار ساحل یا بازدید از باغ وحش بابلسر را به یاد دارید؟سیرک خلیل عقاب؟ نمایش‌های عنتر و لوطی؟ توله شیرهایی که در خیابان مولوی میشود خرید؟ جنگ سگ‌ها؟ خروس جنگی‌ها؟
به گزارش حکیم مهر به نقل از زیست بوم، حالا اگر یک نهاد بین‌المللی مدافع حقوق حیوانات به شما بگوید همه این کارها به نوعی حیوان آزاری محسوب می‌شده، چه حالی خواهید شد.
به طور طبیعی همه ما سفر کردن را دوست داریم و از حیوان‌آزاری بیزاریم. با وجود این، از نظر انجمن حمایت از حیوانات جهان (World Animal Protection) وقتی پای گردشگری و تفریح به میان می‌آید حقوق حیوانات یکی از ساده‌ترین چیزهایی است که قربانی سود بنگاه‌های گردشگری میشود.
این انجمن غیردولتی به تازگی فهرستی از ۱۰ تفریح پرطرفدار در جهان منتشر کرده که مصداق بارزی از حیوان آزاری است.
انجمن حمایت از حیوانات جهان امیدوار است با اطلاع‌رسانی در مورد این "جاذبه‌های گردشگری" همزمان با کاهش تمایل گردشگران به شرکت در آنها، بنگاه‌های برگزارکننده چنین تورهایی را به توقف آنها ترغیب کنند.
تحقیقاتی که به سفارش این انجمن و توسط دانشگاه آکسفورد صورت گرفته نشان می‌دهد سالانه حدود ۵۵۰ هزار حیوان به علت استفاده تفریحی و گردشگری مورد آزار قرار می‌گیرند.
تفریحاتی چون فیل سواری، شنا کردن با دلفین‌ها و یا عکس گرفتن با توله شیرها و ببرها.
تحقیقی دیگر نشان می‌دهد که بیش از ۸۰ درصد از گردشگران شرکت‌کننده در این نوع تفریحات، در شبکه‌های اجتماعی چون تریپ ادوایزر (Trip Advisor) تجربه خود را مثبت ارزیابی کرده‌اند و آن را به دیگران هم توصیه کرده‌اند.
برخلاف تصور عامه که فیل‌های رام شده را آرام و بی‌آزار می‌پندارد، فیل‌ها یکی از غیرقابل کنترل‌ترین حیوانات‌اند
فیل‌سواری
برای تربیت فیلی که راحتی به همه سواری دهد، بچه فیل‌ها از همان خردسالی از مادر جدا می‌شوند و تحت آموزش‌های بسیار سخت‌گیرانه قرار می‌گیرند.
در روزهای اول جداسازی، آنها را در قفس‌های خیلی کوچک قرار می‌دهند و یا با طناب و زنجیر می‌بندند تا قدرت و دایره حرکت‌شان را محدود کنند و بعد با استفاده از شلاق یا باتوم‌های چوبی و فلزی به آنها ضربه می‌زنند تا فقط در محدوده دلخواه مربی حرکت کنند. این وضعیت معمولا از چند روز تا یک هفته ادامه می‌یابد.
این روش به بچه فیل می‌آموزد که دایره حرکت او فقط همانی است که مربی تعیین کرده و رابطه او با دنیای انسانها بر همین اساس تعریف میشود.
خاطره‌ای دردناک که معمولا در کنار حس جدایی از مادر تا پایان عمر در حافظه قوی فیل‌ها باقی می‌ماند.
بعد از "دوره آموزشی" فیل‌ها در مزرعه رها می‌شوند اما بر خلاف میل طبیعی خودشان، حق ارتباط و تشکیل اجتماع با دیگر فیل‌ها را ندارند.
وضعیتی که به رشد فیزیکی و روانی بچه فیل آسیب فراوانی وارد می‌کند چرا که فیل‌ها موجوداتی اجتماعی‌اند و بسیاری از رفتارهای خود را از حضور در کنار فیل‌های بزرگتر یاد می‌گیرند.
برخلاف تصور عامه که فیل‌های رام شده را آرام و بی‌آزار می‌پندارد، فیل‌ها یکی از غیرقابل کنترل‌ترین حیوانات‌اند و از همین رو، فیل‌بان تقریبا همیشه از شلاق یا باتوم برای تنبیه و هدایت آنها استفاده می‌کند.
موضوعی که اغلب به ایجاد زخم‌ها و عفونت‌های مزمن در فیل‌ها می‌انجامد.
تایلند و کشورهای آسیای جنوب شرقی مرکز اصلی تورهای فیل‌گردی است، هر چند در ده سال گذشته کشورهای جنوب آفریقا هم تورهای فیل‌گردی را گسترش داده‌اند.
اغلب توله ببرها یا شیرها زنجیر می‌شوند و تمام روز را در یک قفس کوچک می‌مانند
عکس یادگاری با توله ببرها
تقریبا هیچ‌کس از یک بچه شیر یا بچه ببر نمی‌ترسد و همه دوست دارند اگر بشود با یکی از آنها 'سلفی' بگیرد و در اینستاگرام بگذارد.
اما عکس گرفتن با یک بچه شیر مستلزم جدا کردن او از مادرش برای اغلب ساعت‌های یک شبانه روز است.
اغلب توله ببرها یا شیرها زنجیر می‌شوند و تمام روز را در یک قفس کوچک می‌مانند تا گردشگران به نوبت آنها را بغل کنند و فلاش دوربین این لحظه 'غرور‌آمیز' را نورانی کند.
حتی عکاس بعضی وقت‌ها به گردشگر توصیه می‌کند که اگر می‌خواهد توله ببر یا شیر در حالت غرش‌کنان در عکس دیده شود، باید نیشگونی از آن بگیرد.
برای این که استودیو عکاسی همیشه بچه شیری برای مشتریان داشته باشد، در بعضی نقاط آفریقا، شیرها را در مزارع نگهداری میکنند تا زاد و ولد کنند.
توله آنها را معمولا وقتی هنوز یک ماه بیشتر سن ندارد، از مادر جدا میکنند و به استودیو عکاسی می‌برند.
قدم زدن با شیرها
بعد که توله شیرها کمی جوان‌تر شدند، از آنها برای تفریحی دیگر که قدم زدن با شیرها نام دارد استفاده میشود.
شیرهای جوان آموزش می‌بینند تا بدون آزار، با مشتریان مسیری را قدم بزنند.
احتمالا چنین قدم زدنی تجربه‌ای منحصر به فرد برای هر یک از گردشگران است و البته تجربه‌ای تکراری و روزمره برای شیرهای جوانی که تا آخر عمر قفس را ترک نخواهند کرد.
انجمن حمایت از حیوانات جهان، در فهرست ده تفریح مشهور دیگری که با حیوان آزاری مرتبط است، بازدید از پارک خرس‌ها؛ در دست گرفتن لاک‌پشت‌ها؛ رقصاندن میمون‌ها، پارک تمساح‌ها؛ لمس مارها و بوسیدن کبری؛ شنا کردن با دلفین‌ها و بالاخره نوشیدن قهوه 'کوبی لواک' را قرار داده است.
این آخری که ممکن است ناشناخته‌تر به نظر آید تجارتی است که از دانه‌های قهوه هضم و دفع شده توسط گربه زباد به دست می‌آید و هر فنجان قهوه آن تا ۱۰۰ دلار قیمت دارد.
تبلیغات در مورد "شفابخش" بودن و "بی‌نظیر" بودن طعم و عطر این قهوه باعث شده گربه‌های زباد فراوانی در قفس‌های کوچک زندانی شوند و به زور به آنها قهوه بخورانند تا از دانه‌های قهوه موجود در مدفوع آنها گردشگران یک فنجان 'قهوه کیوِت' میل کنند.
گربه‌های زباد برای تهیه این قهوه گران قیمت در قفس‌های کوچک و به طور گروهی قرار داده می‌شوند
تجربه شخصی ...
یکشنبه برای دهمین بار از باغ وحش ملی آمریکا در شهر واشنگتن دیدن کردم.
نحوه نگهداری از حیوانات؛ محوطه‌ای که برای زندگی آنها مطابق محل زیست اصلی‌شان بازسازی شده؛ میزان توجه و رسیدگی کارمندان و دواطلبان به تمیزی محوطه حیوانات و سلامت آنها، هر بار مرا شگفت‌زده می‌کند.
وقتی خاطرات کودکی‌ام از باغ وحش تهران، در نزدیکی پارک ملت را به خاطر می‌آوردم، باغ‌وحش واشنگتن همان "مدینه فاضله" برای حیوانات است.
با وجود این، در همه این بازدیدها، هنوز خوشحالی آشکار را در چهره حیوانات ندیده‌ام.
اورانگوتان ۴۳ ساله این باغ وحش شده نمادی از افسردگی برای من.
هر بار که او را می‌بینم یا پشتش را به بازدیدکنندگان کرده و یا دستش را زیر چانه‌اش گذاشته و نگاهی "عاقل اندر سفیه" به ما می‌کند.
حتی وقتی آزادانه از طناب‌های بیرون قفس آویزان میشود و صدها نفر را وادار به عکس گرفتن می‌کند، گویی فقط برای فرار از قولنج و خمیدگی شانه است که به خودش تکانی داده، چون همچنان لبخندی در سیمایش دیده نمیشود.
این پشت کردن به تماشاگران را در فیل‌ها بیشتر می‌توان دید؛ تقریبا همیشه از پشت آنها را دیده‌ام.
گوریل پشت نقره هم یکشنبه اخمالو بود.
هر بار که نگاهم با او تلاقی می‌کند، احساس می‌کنم از دست من ناراحت است.
نگاه او خیلی شبیه دلفینی است که ده سال پیش در جزیره کیش دیده بودم.
وقتی پارک دلفین‌ها در جزیره کیش تازه افتتاح شده بود، در همان ماه‌های نخست به آنجا رفتم. بعد از همه پشتک‌ها و بامزه بازی‌های دلفین‌ها و مربیان‌شان، در لحظه‌ای که داشتیم سالن را ترک می‌کردیم، یکی از دلفین‌ها، با وجود این که مربی‌اش صدایش کرده بود، به کنار استخر آمد و شروع کرد در چشمان ما زل زدن؛ در نگاهش نوعی مواخذه بود.
دیروز در خبرها آمده بود که یک فیل ۴۰ ساله در کامبوج به هنگام سواری دادن به گردشگران در نزدیکی معبد انگکور وات، زمین خورده و جان داده است.
بیشتر بخوانید: مرگ دردناک یک فیل در کامبوج با اعتراض مردم روبرو شد
دامپزشکان علت مرگ این فیل را کار کردن در دمای ۴۰ درجه بالای صفر اعلام کردند و همزمان توماری با هزاران امضاء در کامبوج دست به دست شده که طی آن طرفداران حقوق حیوانات خواستار توقف تورهای فیل‌سواری شده‌اند.
حرکتی اعتراضی شبیه آن را سال گذشته در فلوریدای آمریکا دیده بودم.
بعد از سال‌ها که نمایش وال‌های قاتل یا بوسیدن کورکودیل‌ها را در تلویزیون دیده بودم، در شهر اورلاندو فرصت داشتم تا هم به نمایش خیره‌کننده وال‌ها بروم و هم به گِیتورلند (سرزمین تمساح‌ها) که یکی از توصیه‌شده‌ترین مراکز تفریحی برای گردشگران بود، سری بزنم.
وقتی در محوطه با گروه معترضان روبرو شدم و چند مقاله در مورد بدرفتاری با این حیوانات و خشونتی که هنگام آموزش آنها به کار گرفته میشود خواندم از خیرش گذشتم.
هر چند ته دل ناراحت بودم از این که باز "به ما که رسید آسمان تپید".
۸۵ درصد از گردشگران هم معتقدند که برگزارکنندگان تورها باید از رفتار خشن با حیوانات پرهیز کنند
گردشگری؛ هم درد و هم درمان
در سال ۲۰۱۴، حدود یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون نفر به سفر رفتند و در حین سفر چیزی بیش از ۱۰۰۰ میلیارد دلار پول خرج کردند.
کارشناسان پیش بینی میکنند صنعت توریسم تا سال ۲۰۳۰ پنجاه درصد دیگر هم رشد کند.
همزمان نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند حدود ۸۳ درصد از گردشگران ترجیح می‌دهند حیوانات را نه در اسارت که در محیط طبیعی زندگی‌شان ببینند.
۸۵ درصد از گردشگران هم معتقدند که برگزارکنندگان تورها باید از رفتار خشن با حیوانات پرهیز کنند.
در همین حال، انتقادها از بدرفتاری با حیوانات و بالا رفتن آگاهی عمومی نسبت به حقوق حیوانات، در سال‌های اخیر باعث شده برخی از بنگاه‌های گردشگری به فکر ایجاد تورهای حیات وحش سالم و رعایت کننده حقوق حیوانات برآیند.
دو نمونه موفق
نمونه‌های موفقی از این تورها هم اکنون در کشورهای بورنئو و رومانی وجود دارد.
پناهگاه اورانگوتان‌ها در کشور بورنئو در نزدیکی اندونزی اکنون یکی از موفق‌ترین و پیشگامان پروژه نجات اورانگوتان‌ها در جهان است.
این پروژه اوران‌گوتان‌های یتیم، آنهایی که مورد بدرفتاری قرار گرفته‌اند، یا آنهایی که اول حیوان خانگی بودند اما بعدا سر راه گذاشته شده‌اند را جمع آوری می‌کند.
از زمان افتتاح این پروژه در سال ۱۹۹۱، حدود ۲۲۰۰ اورانگوتان به این پناهگاه آورده شده‌اند و اکنون ۷۰۰ اورانگوتان در آن نگهداری می‌شوند.
هدف اصلی، بازگرداندن آنها به طبیعت است اما برخی از آنها که به علت بیماری، عدم توانایی در زندگی مستقل و هر علت دیگری ساکن دائمی مرکز شده‌اند، در پارکی جنگلی آزادانه زندگی میکنند.
گردشگران می‌توانند در این محوطه چند صد هکتاری اقامت کنند و درآمد ناشی از سفر آنها خرج هزینه‌های مرکز میشود.
پناهگاه اورانگوتان‌ها در کشور بورنئو در نزدیکی اندونزی یکی از موفق‌ترین پروژه نجات اورانگوتان‌ها در جهان است
پناهگاه خرس‌ها در رومانی میزبان خرس‌هایی است که قبلا مورد بدرفتاری قرار گرفته‌اند
دومین نمونه موفق، پارک خرس‌ها در رومانی است.
سالانه ۲۵ هزار گردشگر از این پارک دیدن میکنند. جایی که اغلب خرس‌های سیرک و نمایش بعد از رهایی از اسارت در آنجا رها شده‌اند.
این پارک ۳۰ هکتاری هم اکنون ۸۲ خرس را میزبان است.
همزمان، انجمن‌های حامی حقوق حیوانات مشغول رایزنی با دولت‌ها و بنگاه‌های گردشگری در سراسر جهان‌اند تا آنها را به توقف تورهایی که ممکن است به حیوان آزاری بینجامد ترغیب کنند و همزمان به آنها در مورد راه‌اندازی تورهای حیات وحش که موازین 'حیوان دوستی' هم در آنها رعایت شده تشویق کنند.
در سال ۲۰۱۶ انجمن صنفی بنگاه‌های گردشگری هلند که ۲۸۰ شرکت توریستی عضو آن هستند، موافقت کرد تورهای گردشگری خود را "فیل‌دوستانه" برگزار کنند و دستورالعمل‌های جدیدی برای پرهیز از برگزاری خدمات گردشگری مرتبط با حیوان آزاری تدوین کنند.
اقدامات مشابهی در سوئد، بلژیک، دانمارک، نروژ، فنلاند، استرالیا، آمریکا، چین، نیوزلند، بریتانیا و کانادا صورت گرفته است.
با وجود این، امید اصلی فعالان حقوق حیوانات به گردشگران و مردم عادی است که در صورت آگاهی و معمولا حتی بدون آموزش، آماده همکاری و حمایت از برنامه‌های توقف حیوان آزاری هستند.
سالانه حدود ۵۵۰ هزار حیوان به علت استفاده تفریحی و گردشگری مورد آزار قرار می‌گیرند
اگر خدای نکرده زبانم لال! در کشورهای اسلامی یکی از این حرکات انجام میشد دیگر وامصیبتا بود!
اما گاری سواری در میدان نقش جهان از مصادیق حیوان آزاری محسوب میشود!