حکیم مهر - تشکیل خانه شیر ایران ، بایدها و نبایدها! - دکتر ربابه شیخالاسلام ، متخصص بهداشت عمومی و اپیدمیولوژی تغذیه
در هفته‌های گذشته به مناسبت روز جهانی شیر (11 خرداد) مطالب زیادی در مورد مشکلات صنایع شیر، وضعیت اقتصادی دامداری‌ها، قیمت فرآورده لبنی، مصرف کم‌‌سرانه شیر در کشور شنیدیم و خواندیم....
سال‌ها پیش در نشست‌های شورای غذا و تغذیه تصمیم گرفته شد تا این مسایل حل شود و خانه شیر ایران تشکیل شود ولی نکته مهم این است که همیشه ایجاد یک ساختار جدید به تنهایی مشکل را حل نمی‌کند بلکه تلاش مشترک و همکاری بخش‌های مختلف است که مشکل‌گشاست.
با نگاهی گذرا به مصرف سرانه شیر در کشور که کمتر از 80 لیتر و یک‌سوم بعضی از کشور‌های اروپایی گزارش شده و مصرف شیرهای فله‌ای که به دلیل بار میکروبی بالا توسط سکوهای جمع‌آوری شیر خریداری نمی‌شوند و معدوم هم نمی‌شوند و این شیرها به بازار راه پیدا می‌کند و موجب افزایش بار بیماری‌ها می‌شود و از طرف دیگر مشکلات دامداری‌ها و قیمت‌گذاری نامناسب همه شاید بتواند توسط یک گروه قوی و علاقه‌مند به حل مشکل در جایگاهی مانند خانه شیر که سال‌هاست قرار است تشکیل شود و نشده، حل‌وفصل شود و باب همکاری‌های همه ذی‌نفعان در این خانه فراهم شود. چه بایدهایی که چند سال پیش در برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی در جلسات تخصصی مطرح شد و هنوز هیچ قدم موثری برداشته نشده است که عبارت‌اند از:
• قوانین موجود از نظر وظایف وزارتخانه‌ها اصلاح شود و چگونگی نظارت بر کیفیت از نقطه آغاز که تغذیه دام است تا زمانی که شیر به سفره مردم می‌رسد سیاست‌گذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌های اساسی توسط نهاد ریاست جمهوری صورت گیرد.
• فرهنگ‌سازی برای مصرف صحیح شیر پاستوریزه و استرلیزه و نه شیر فله‌ای، تخصیص مناسب شیر یارانه‌ای از طریق افزایش مالیات بر غذاهای مضر برای سلامت و اختصاص درآمد آن برای یارانه فرآورده‌های غذایی حامی سلامت، جلوگیری از فروش شیرخام و فرآورده‌های غیر بهداشتی در سطح کشور با همکاری سازمان دامپزشکی کشور (در مورد شیر خام)، برخورد قانونی با تولیدکنندگان غیر مجاز و ارایه و اجرای راه‌حل‌های عملی و قانونی برای شیرهای برگشتی از کارخانجات، با همکاری (سازمان دامپزشکی کشور)و آموزش و شناساندن و تشویق کارخانجات به استفاده از سیستم HACCP و سایر سیستم‌های پیشرفته کنترل کیفی با همکاری موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران و کمیته کشوری HACCP، آموزش و کنترل در زمینه بر چسب‌گذاری فرآورده‌ها، نظارت و کنترل دقیق‌تر بر فرآورده‌های تولیدی کارخانجات در تمام سطوح را وزارت بهداشت به عهده گیرد.
• نظارت دقیق بر نگهداری و زنجیره سرما در رساندن شیر خام به سکوهای جمع‌آوری شیر، اجرای راهکارهای مناسب به منظور کنترل و آلودگی‌زدایی آفلاتوکسین، باقی‌مانده سموم دفع آفات نباتی، داروهای دامپزشکی، دی‌اکسین، فلزات سنگین، باقی‌مانده هورمون‌ها و مواد رادیواکتیو در شیرخام، احداث آزمایشگاه‌های مرجع با همکاری موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران و در ارتباط با احداث آزمایشگاه اکرودیته، آزمایشگاه تحقیقات و مراکز تحقیقاتی، ساماندهی دامداری‌های سنتی از نظر نگهداری دام، تغذیه، نحوه دوشش و مدیریت و بهداشت دام به منظور بالا بردن کیفیت و کمیت در شیر تولیدی از اقداماتی باشد که سازمان دامپزشکی کشور انجام دهد.
• افزایش سطح تسهیلات و اعتبارات جهت بهبود وضعیت تولید، جمع‌آوری، فرآوری و مصرف و نوسازی و تطبیق صنعت شیر مطابق با فناوری روز و هدف‌مند کردن یارانه‌های پرداختی همراه با افزایش آنها و توجه به بحث الگوی مناسب مصرف مواد غذایی و افزایش مصرف سرانه فرآورده‌های شیری پاستوریزه و استرلیزه جهت جلوگیری از آسیب‌ها و عوارض اجتماعی و بهداشتی آن در بین اقشار جامعه و همچنین ایجاد راهکارهای قانونی و تخصیص تسهیلات و یارانه‌های صادراتی به منظور حضور در بازارهای جهانی و تنظیم بازار داخلی و تعیین تکلیف سرمایه‌گذاری‌های نیمه‌تمام در بخش شیر و فرآورده‌ها توسط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی که آن زمان خود یکی از اصلی‌ترین شرکای همه برنامه‌های کشوری بود.
• و از همه جالب‌تر اینکه در اهداف برنامه پنج ساله سوم توسعه اقتصادی اجتماعی کشور قرار بود با تلاش وزارت جهاد کشاورزی خانه شیر ایران (IDB) تشکیل شود تا تمام سیاست‌گذاری‌ها توسط این برد که با حضور نمایندگان دامداری‌ها، صنایع شیر، فرآوری‌کنندگان، ارگان‌های دولتی مرتبط تشکیل می‌شود انجام گیرد تا ضمن کاهش تصدی‌گری دولت، معضلات ناشی از چندگانگی تصمیم‌گیری در صنعت شیر از ارایه و اجرای راه‌حل‌های عملی و قانونی برای شیرهای برگشتی از کارخانجات گرفته تا اجرای راهکارهای مناسب به منظور کنترل و آلودگی‌زدایی شیر خام حل شود.
چرا باید این تصمیم‌گیری‌ها که کارشناسان خبره کشور در تمام سازمان‌های مرتبط برای آن وقت و همت بسیار گذاشتند به جایی نرسد و همه همچنان در زنجیره مشکلات متفاوت بمانند؟
