مشکلات رفتاری در حیوانات خانگی سالمند - دکتر سید امیر ربیعی

حکیم مهر -  مقاله مشکلات رفتاری در حیوانات خانگی سالمند / سید امیر ربیعی ، سید مهدی ضیایی ، مهرداد نشاط

مشکلات رفتاری در حیوانات خانگی سالمند

سید امیر ربیعی¹ ، سید مهدی ضیایی¹ ، مهرداد نشاط²

1 -  دانش‎‌آموخته دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

sirkingspring@yahoo.com ایمیل نویسنده مسئول(1) :

2 -  استادیار بخش بالینی دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

مقدمه

شیوع مشکلات رفتاری در سال های آخر زندگی سگ ها و گربه ها کمتر است، چرا که :‌

·         اوج اختلالات رفتاری در سنین 3 تا 4 سالگی بروز میکند

·         این اختلالات رفتاری یا درمان میشوند و در سال های آخر عمر حیوان دیده نمیشود ، یا صاحبان حیوان به این مشکلات عادت میکنند و با آن کنار میآیند

·         سگ ها و گربه هایی که مشکلات جدی تری دارند قبل از رسیدن به سنین بالا یوتانایز میشوند

نوع مشکلات رفتاری نیز به صورت فردی و متفاوت از یکدیگر است . دلایلی نیز وجود دارد که باعث نادیده گرفتن این اختلالات میشود که عبارت است از :

·         صاحبان دام فکر میکنند که این اختلالات بخش طبیعی از سالمندی است و قابل درمان نیست.

·         صاحبان دام نگران هستند که  در صورت ابراز مشکلات حیوانشان زمینه برای یوتانایز حیوانشان فراهم شود.

در ثلث آخر زندگی احتمال وقوع برخی بیماری ها افزایش میابد ، این بیماری ها اغلب دژنراتیو بوده ویک حیوان سالمند ممکن است به یک یا چند بیماری همزمان مبتلا شود . اما نکته قابل توجه آن است که هنگام وقوع برخی اختلالات رفتاری نیز علائمی شبیه همین بیماری ها دیده میشود که باید عامل بوجود آورنده این علائم (بیماری ها یا اختلالات رفتاری ) از هم تفریق شوند.

برای مثال یکی از رفتارهای شایع در سالمندی حیوانات پرخوری و افزایش رقابت بر سر آب و غذا ، دزدیدن غذا ، محافظت از غذا در برابر دیگران و رفتار خشن در کنار ظرف غذا میباشد. این علائم بعضا" در برخی بیماری های متابولیک مانند سندروم کوشینگ ،  دیابت ملیتوس و هایپرتیروئیدیسم  (در گربه ها) نیز دیده میشود.  

همچنین در سنین بالا دفع ادرار و مدفوع در خانه در حیوانات مشاهده میشود (House Soiling) و افزایش رقابت بر سر آب و غذا (که در مثال قبل نیز ذکر شد)  در حیوانات پدید میآید. این حالات ممکن است با  Polyuria/Polydipsia ( پر ادراری و پرنوشی )  ناشی از بیماری های کلیوی ، کبدی ، دیابت بی مزه و برخی بیماری های متابولیک اشتباه شود.

در مواردی از قبیل خشونت  ، ترس و کج خلقی  ، دپرسیون  ،  عدم مایل حیوان به تحرک ، دویدن با صاحب و دیگر فعالیت های بدنی را شاهد هستیم . همین علائم ممکن است در بیماری هایی از قبیل آتروفی عضلانی ، چاقی و هایپوکسی (‌ناشی از آنمی ، مشکلات تنفسی و بیماری های قلبی عروقی )‌ دیده شود . مسائلی از این دست اهمیت شناخت مشکلات رفتاری را مشخص میسازد ، چرا که اگر علت مشکلات به درستی تشخیص داده شود مسلما درمان نیز موثرتر و سریع تر خواهد بود. توجه به مشکلات رفتاری حیوانات سالمند از جهات  دیگری نیز ارزشمند خواهد بود . حیواناتی که دچار درد باشند یا از ناتوانی هایی رنج ببرند و به سبب این ناتوانی دچار کج خلقی هایی شده باشند ، رفتارهای خشنی از خود نشان میدهند و ممکن است به خود یا  اطرافیان صدمه وارد کنند. در مواردی که شنوایی یا بینایی حیوان ضعیف یا مختل شده باشد حیوان نمیتواند درک درستی از اطراف خود داشته باشد و در موارد معلولیت و ناتوانی های جسمانی در صورت احساس خطر امکان فرار و عکس العمل نشان دادن از حیوان سلب میشود و تمام این موارد به افزایش ترس و رفتارهای خشن منجر میشود. متاسفانه همواره این دیدگاه وجود داشته که این مشکلات جزء لاینفک کهن سالی است که سبب نادیده گرفتن علائم اختلالات خفیف میشود.

صاحبان این حیوانات میتوانند نقش مهمی در راحت تر شدن زندگی این حیوانات بازی کنند.

برای مثال چند راهکار جهت راهنمایی حیوان عبارتند از :

·     قرار دادن قالی های با طرح برجسته در وسط اتاق ها و راهرو ها، که کمک میکند حیوان با بهره گیری از حس لامسه خود از وسایل حاشیه اتاق ها دیوار ها دور بماند.

·     قرار دادن رادیو روی زمین هر اتاق ، که به سگ ها کمک میکند با شنیدن امواج منعکس شده از محیط محل قرار گیری اجسام را تا حدی تشخیص دهند و با آنها برخورد نکنند. و یا قرار دادن یک رادیو در محل آب و غذای حیوان، تا به حیوان کمک کند راحت تر آن را پیدا کنند.

·     قرار دادن بوهای خاص در محل های مختلف جهت شناسایی راحت تر محل مورد نظر. ( مثلا" قرار دادن یک بوی خاص مثل عطر سنبل در محل استراحت حیوان )

·         عدم جابجایی های مکرر وسائل در اتاق ها و حیاط که باعث گیج شدن و سردرگمی حیوان میشود.

·         بستن قلاده سگ ها هنگام پیاده روی

سگ ها حیوانات اجتماعی هستند و قدم زدن به همراه سگ ها از نظر سلامت جسمی و روحی برای برای آنها مفید است. اما در صورتی که سگ های سالمند توانایی ورزش به مدت طولانی را ندارند باید زمان کوتاه تری برای این کار در نظر گرفت و در عوض تعداد دفعات را افزایش داد. سگ ها باید مرتبا به پارک ها و محل هایی برده شوند که بتوانند با دیگر سگ ارتباط باشند. ورزش هایی مانند شنا برای سگ های سالمند بسیار عالی هستند. چرا که باعث حفظ سلامتی و تحرک عضلات میشود در حالی که به مفاصل صدمه دیده آنها فشاری وارد نمیکند. گربه های سالمند از بازی های جمع و جور و درجا، و حتی از تماشای بازی دیگر حیوانات  نیز لذت میبرند.

اختلالات رفتاری

اختلالات رفتاری در گربه ها معمولا به چشم نمیآید، چرا که بخش عمده ای از فعالیت های گربه ها خارج از خانه صورت میگیرد و کاهش روند شکار ، فعالیت تعیین قلمرو و سایر تغییر در فعالیت های گربه به چشم صاحبانشان نمیاسد. صاحبان گربه ها صرفا به این نکته اشاره میکنند که گربه آنها وقت بیشتری را در خانه میماند و یا میخوابد. ممکن است افزایش سر و صدا ، اضطراب و وابستگی گربه به صاحبش هم مشاهده شود.

متاسفانه صاحبان حیوانات آگاهی لازم را ندارند که در مراحل اولیه مشاهده اختلالات رفتاری ، این اختلالات قابل درمان است ، بنابراین به دامپزشکان مراجعه نمیکنند تا وقتی که مشکلات حیوان پیشرفته میشود. عدم تحرک لازم و کاهش تعاملات با صاحب ، سبب کاهش ارتباط بین حیوان و صاحبش میشود و  آن هنگام صاحب حیوان به فکر مراجعه به دامپزشک میافتد که  حیوان رفتار های آزار دهنده خود را بروز میدهد (  بیدار کردن صاحب خود ، سر و صدا و پارس دائمی ، دفع ادرار و مدفوع داخل خانه و ..)

و در این مرحله معمولا صاخبان دام مایلند حیوانشان یوتانایز  شود. لذا به خاطر رفاه حیوانات لازم است تا صاحبان حیواناتی  که سن بالایی دارند را تشویق کنیم تا کوچکترین تغییر در رفتار حیوانشان را با دامپزشک در میان بگذارند.      

زوال عقل کاذب      (Pseudodementia)

زوال عقل کاذب یک نوع افسردگی است که در انسان های پیر دیده میشود. علائم آن شبیه سایر فرم های افسردگی است اما این عارضه معمولا با زوال عقل حقیقی اشتباه میشود چرا که همراه دیگر آثار ناتوانی در پیری بوجود میاید. در این حالت فعالیت و تعاملات اجتماعی فرد کاهش میابد و ممکن است از بین رفتن حافظه ، اضطراب  و دیگر مشکلات پس از افسردگی نیز در فرد دیده شود. زوال عقل کاذب معمولا در اثر ناتوانی هایی بوجود میاید که قدرت انجام فعالیت های معمول فرد را از وی میگیرد. در انسان ثا