در حالی که میزان کلنی‌های موجود در ایران تنها یک میلیون کمتر از کلنی‌های کشور چین است، به‌علت عدم بومی‌سازی دانش عسل‌گیری، ژل رویال و زهر زنبور، ایران سهم چندانی در بازارهای صادراتی ندارد.
مدیرعامل اتحادیه پرورش‌دهندگان زنبورعسل خراسان رضوی امروز در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) با اعلام این خبر گفت: هرچند مشتقات عسل نظیر ژل رویال، موم و زهر زنبور نیز می‌تواند ارزش صادراتی داشته باشد، اما هنوز تکنولوژی و دانش فنی آن به زنبورستان‌های داخلی نیامده است.
محمدعلی ناظری افزود: ژل رویال با داشتن خواص دارویی، درمانی و ویژگی‌های منحصر به فرد می‌تواند به‌عنوان یکی از مؤثرترین مشتقات عسل و بالاتر از آن ارزش افزوده داشته باشد، اما دانش فنی ژل رویال اکنون بومی‌سازی نشده است.
وی خاطرنشان کرد: هرچند ایران تنها یک میلیون کلنی کمتر از چین دارد، اما دانش فنی گرفتن ژل رویال که در این کشور به‌عنوان یکی از مؤثرترین شاخص‌های صادراتی زنبورستان‌ها به‌شمار می‌رود، در ایران مغفول باقی مانده است.
ناظری ادامه داد: چین با داشتن 6.5 میلیون کلنی، بزرگ‌ترین تولیدکننده عسل دنیا به‌شمار می‌رود و ایران با داشتن 5.5 میلیون کلنی و تنها تفاوت 25 درصد در رتبه دوم قرار می‌گیرد، هرچند میانگین برداشت تولید عسل نیز در ایران از هر کلنی از هفت تا هشت کیلوگرم تجاوز نمی‌کند، اما در چین این مقدار به بیش از 20 کیلوگرم نیز رسیده است.
وی تصریح کرد: چینی‌ها با قرار دادن نوعی نوار پلاستیکی حاوی سلول‌های مصنوعی ملکه، به‌طوری که هر نوار حاوی دو ردیف 32 تایی از سلول‌های مصنوعی است و با استفاده از پیوند، در یک قاب که شامل 256 سلول مصنوعی است، توانسته‌اند میزان تولید و بهره‌برداری ژل خود را تا پنج برابر نسبت به ایرانی‌ها افزایش دهند.
ناظری یادآور شد: تغییر شکل کلنی با قرار دادن پنجره‌هایی در فواصل مختلف باعث شده ملکه امکان جابه‌جایی چندانی نداشته باشد و در عین حال نوزاددهی ملکه نیز دچار خللی نشود؛ لذا تنها با دانش فنی در داخل زنبورستان‌ها امکان تولید ژل رویال تا چنین سطحی افزایش یافته است.
ناظری تأکید کرد: با وجود اینکه امکان صادرات ژل رویال برای ایران نیز فراهم است، اما به قدری حجم آن اندک و ناچیز است که به مصرف داخلی رسیده و حتی تجارت ژل رویال در داخل کشور به‌صورت خالص و واقعی نیز به‌سختی صورت می‌گیرد.
صادرات موم کمتر از عسل نیست
مدیرعامل اتحادیه پرورش‌دهندگان زنبورعسل خراسان رضوی اظهار داشت: شانه‌هایی که دو سال به بالا از عمر آنها گذشته و زنبور ملکی در داخل آن تخم‌ریزی کرده است، پس از گذشت دو سال تیره شده و با قرار گرفتن لایه‌های پوستی نوزاد در حجره‌ها، حالت ارتجاعی خود را از دست داده و تغییر رنگ پیدا می‌کند؛ لذا زنبورداران با جدا کردن موم سیاه و ذوب کردن آن، امکان استحصال موم کیفی پیدا می‌کنند.
وی همچنین گفت: هرچند تولید موم از تولید عسل کمتر است، اما برای صادرات آن که می‌تواند علاوه بر مصارف درمانی در حوزه سلامت و زیبایی و ساخت انواع کرم و پماد و محصولات آرایشی کاربرد داشته باشد، می‌توان برنامه‌ریزی کرد.
صادرات نیش زنبور عملی نیست
ناظری در ادامه افزود: هرچند صادرات نیش زنبور با توجه به فلسفه زنبوردرمانی و استفاده از آن در حوزه پزشکی می‌تواند ارزش افزوده بالایی در کنار تولید عسل داشته باشد، اما گرفتن نیش زنبور نیازمند تکنیک و تکنولوژی قابل توجهی است که در داخل زنبورستان‌های ایران نفوذ نکرده است.
وی خاطرنشان کرد: دو روش برای جداسازی زهر زنبور وجود دارد که در روش نخست تعداد قابل توجهی زنبور را در یک بطری دهان‌گشاد قرار داده و دهان آن را توسط کاغذ صافی آغشته به اِتِر می‌بندند، بخار اتر باعث تحریک زنبوران عسل و خروج زهر آنها می‌شود. آنها زهر خود را روی شیشه و روی زنبورهای دیگر می‌ریزند، برای استخراج زهر باید زنبورها که بر اثر اتر به حالت رخوت فرو رفته‌اند، آبکشی شده و این مایع پس از تبخیر حاوی زهر زنبورعسل است که می‌توان چند ماه آن را نگهداری کرد.
ناظری ادامه داد: البته در این روش از یک‌سو تمام زهر از بدن زنبور خارج نمی‌شود و از سوی دیگر برخی از زنبورها پس از شستشو و خشک کردن جان سالم به در نمی‌برند، ضمن آنکه زهر به‌دست‌آمده نیز از خلوص 100 درصدی برخوردار نیست.
وی تصریح کرد: اما روش دیگر که استفاده از جریان الکتریسیته است، برای گرفتن نیش زنبور استفاده می‌شود که از سال 1950 میلادی در کشورهای اروپای شرقی رواج داشته است. در این روش، توسط یک محور استوانه‌ای فلزی به زنبور شوک داده می‌شود و از طریق تور سیمی ورقه‌ای نازک، زهرهای زنبور جمع‌آوری می‌شود.
ناظری یادآور شد: نیش زنبور مایعی شفاف دارای بویی تیز شبیه عسل و طعم آن بسیار تند و قابلیت انحلال آن در آب و اسید است و در الکل منحل نمی‌شود. در درجه حرات معمولی 70 درصد وزن خود را از دست داده و بر اثر گرم کردن تغییری در خواص آن پدید نمی‌آید. این ماده همچنین در مقابل سرما مقاوم است و در صورت منجمد شدن می‌تواند چندین سال خواص خود را حفظ کند.
بادهایی که بلای جان زنبورها شده‌اند
مدیرعامل اتحادیه پرورش‌دهندگان زنبورعسل خراسان رضوی تأکید کرد: در حالی که بارش بهاره امسال شرایط گلزارها را تقویت کرده بود و دشت‌ها پر از گل‌ها بودند، بادهای مداوم باعث شده زنبور امکان جابه‌جایی چندانی نداشته و به شدت ضعیف شود.
وی اظهار داشت: در حال حاضر پرورش‌دهندگان به شکل دستی اقدام به تغذیه زنبورهای خود می‌کند که روند تغذیه باید تا زمان عسل‌گیری ادامه داشته باشد.
ناظری همچنین گفت: از آنجا که بادها باعث تغییر مسیر گرده‌افشانی و خشک شدن گرده گل می‌شوند نیز چندان شرایط اقلیمی مساعدی را برای پرورش‌دهندگان خراسانی به‌وجود نیاورده‌اند؛ با این حال، انتظار می‌رود وضعیت کلنی‌ها رضایت‌بخش باشد.
عسل‌گیری از 15 خرداد آغاز می‌شود
وی در ادامه افزود: از 15 خردادماه عسل‌گیری از کلنی‌های موجود در استان خراسان رضوی آغاز می‌شود.
ناظری خاطرنشان کرد: کار عسل‌گیری طی فواصل مشخص و تا آغاز فصل سرما ادامه دارد و پس از آن باید برای کوچ دستی زنبورستان‌ها اقدام کرد.
گفتنی است، امارات متحده عربی و عراق برای خریداری عسل ایران اعلام آمادگی کردند، این در حالی است که کشورهای آسیای میانه و اتحادیه اروپا نیز بازارهای مناسبی برای عسل و مشتقات آن نظیر زهر زنبور، موم و ژل رویال محسوب می‌شوند.
