حکیم مهر - به دنبال تولد بزهای تراریخته حاوی ژن فاکتور 9 انعقادی در دی ماه سال گذشته، روز جمعه سوم اردیبهشت امسال دو بزغاله تراریخته حاوی ژن tPA انسانی در پایگاه تحقیقاتی اصفهان پژوهشگاه رویان متولد شدند.
یکی از این بزغاله‌ها به علت نارسایی گوارشی پس از هفت روز تلف شد، اما بزغاله دیگر - حبه انگور - در سلامت کامل به سر می‌برد و آزمایش‌های ژنتیکی که طی این مدت انجام شده است، صحت تراریختگی این بزغاله ها را تایید می‌کند.
تولد دام های تراریخته تحول بسیار مهمی در دانش زیست فن‌آوری کشور و سرآغاز شکوفایی در تولید داروهای خاص محسوب می‌شود.
با توجه به آمار بالای سکته های قلبی ناشی از ایجاد لخته‌های خون در کشور، تولید پروتئین tPA که توان بالایی در حذف سریع لخته های خون دارد از مدت ها پیش در دستور کار محققان پژوهشگاه رویان قرار گرفته است.
برای نیل به این هدف بزرگ، محققان طی تحقیقات دامنه دار خود در عرصه شبیه سازی توانستند، ضمن تولید انواع دامهای شبیه سازی شده (رویانا، حنا، تامینا، بنیانا و ...) گونه بز را به عنوان بهترین گونه جهت تولید دام تراریخته انتخاب کنند که نهایتا به تولد اولین بزهای تراریخته حاوی ژن فاکتور 9 انعقادی با نام‌های «شنگول» و «منگول» در دی ماه سال گذشته منجر شد.
در ادامه همین پروژه روز جمعه سوم اردیبهشت ماه امسال دو بزغاله تراریخته حاوی ژن tPA انسانی در پایگاه تحقیقاتی پژوهشگاه رویان در اصفهان متولد شدند و آزمایش‌های ژنتیکی موید تراریخته بودن این بزغاله‌ها بوده است.
پروتئین نوترکیب tPA و چند گونه دیگر آن از پروتئین های مهمی هستند که در درمان سکته های قلبی و مغزی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این داروها که در حال حاضر از طریق کشت سلولی تولید می‌شوند در سبد دارویی کشورهایی از جمله آمریکا با مبلغی در حدود 1500 دلار برای هر آمپول موجود هستند.
محققان این پروژه با ابراز امیدواری نسبت به این که که تولد این حیوان راهگشای تولید انبوه این دارو جهت ورود آن به سبد دارویی کشورمان شود، تصریح کرده‌اند: برای رسیدن به این مقصود باید تعداد قابل توجهی از این گونه بزهای تراریخته تولید شوند که پس از بلوغ و ورود به دوره شیرواری بتوان از شیر این دامها جهت استحصال این پروتئین ارزشمند اقدام شود.
شایان توجه است که تاکنون در دنیا یک دارو حاصل از شیر حیوانات تراریخته وارد بازار دارویی شده و داروی دوم نیز در فاز سوم کارآزمایی بالینی است، امید می‌رود که کشور ما نیز به زودی به این مجموعه بپیوندد.
اولین راهبرد تولید داروهایی که از پروتئین نوترکیب انسانی ساخته می‌شوند، استفاده از باکتری‌های تراریخته بوده است که به علت ناهمخوانی بعضی از این پروتئین‌ها با سیستم انسانی هم اکنون از راهبرد دوم یعنی تولید این پروتئین‌ها از طریق کشت سلول‌های تراریخته استفاده می‌شود.
اما تولید میزان زیادی از این پروتئین‌ها مستلزم انکوباتورهای بزرگ کشت سلولی، تجهیزات و صرف هزینه‌های بالادست، لذا تولید حیوانات تراریخته از طریق شبیه سازی افق جدیدی در تولید داروهای نوترکیب از شیر پستانداران فراروی محققان گشوده است که این روش امروزه به عنوان یکی از بهترین گزینه ها جهت تولید انبوه بسیاری از مواد بیولوژیک انسانی با کمترین هزینه ممکن برگزیده شده است.
در این روش ابتدا پروتئین مورد نظر جهت استفاده دارویی یا تحقیقاتی انتخاب و ژن آن پروتئین از سلول‌هایی که مولد این پروتئین در بدن هستند، جدا و تکثیر می‌شود. سپس ژن مورد نظر را با روش‌های مهندسی ژنتیک داخل یک حامل ژنتیکی که دارای پروموتور (یا عامل بیانی) ژن یکی از پروتئین های تراوش شونده در شیر باشد منتقل می‌کنند. سپس حامل جدید را تکثیر و به سلول‌های بدنی تهیه شده از حیوان مورد نظر که توان شیر دهی بالا دارد، منتقل می‌کنند.
پس از انتخاب بهترین رده سلولی که حاوی ژن انسانی مورد نظر شده است، از طریق فن‌آوری شبیه سازی، آن سلول را جهت تولید حیوان تراریخته به کار می‌گیرند.
