ماهی تیلاپیا و شایعات پیرامون آن

مدت زیادی است که شایعه سمی بودن ماهی تیلاپیا در بین مردم ایران دست به دست می‌چرخد و عده‌ای زیادی از مردم با باور این خبر که هیچ‌گونه منبع علمی و پزشکی ندارد از خرید این دست ماهی‌ها خودداری کرده‌اند و اینگونه شده که باز هم بازی ماهی سفید، قزل‌آلاء و ... گرم شده و مردم سعی می‌کنند کمتر به دنبال خرید ماهی وارد شده از چین بروند.

شایعه پشت شایعه

با فراگیر شدن شایعه مسموم بودن گوشت این دست ماهی‌ها بسیاری از سایت‌های معتبر پزشکی به انتشار خبرهای مبنی بر سودهای استفاده از این ماهی نوشتند.
در یکی از نوشته‌های جنجال برانگیز بر این مطلب تاکید شده بود که آیا مصرف ماهی تیلاپیا به سلامت قلب کمک می‌کند؟ و البته بسیاری مطالب دیگر در مورد اینکه این ماهی در آب‌های راکد پرورش می‌یابد و یا اینکه فلس ندارد و غیره

البته در پیامی که اخیرا دریافت شده اینگونه آمده است:

چند هفته است بر سر در برخی از فروشگاه‌های ماهی نوشته شده" ماهی تیلاپیا رسید"
ماهی تیلاپیا در چین به عنوان یک پروژه تولیدی در حجم عظیم و با قیمتی ارزان برای صادرات در آب‌های درجه سوم مانند پساب کارخانه‌ها و مزارع به راه افتاده و محیط کشت آلوده‌ای دارد، کود و پساب حیوانی مزارع به عنوان غذای این ماهی استفاده می‌شود بنابراین رشد سریع و غذای بی کیفیت و ارزان این ماهی آن را به صرفه‌ و سودآورتر کرده است.

چون تنها نر این ماهی خوراکی است از هورمون و آنتی‌بیوتیک زیادی در محیط کشت جهت رشد آن استفاده می‌شود که در گوشت این ماهی جذب می‌شود.
این ماهی نسبت به دیگر ماهی‌ها از امگا ۳ بسیار کمتری برخوردار است و در عوض امگا ۶ بالایی دارد که مصرف زیاد آن موجب آلزایمر، التهاب روده و مشکلات قلبی می‌شود و در بسیاری از کشورهای اروپایی خوردن آن منع شده است.
علاوه بر این به دنبال این خبر آمده است گوشت این ماهی سرشار از عناصر مضر برای بدن انسان است و بعد تاکید شده است که ماهی تیلاپیا را نخرید و هیچ‌گاه میل نفرمایید
و منبع آن را جام جم آنلاین اعلام کرده است.
زمانیکه به سایت جام جم آنلاین و لینکی که این مطلب در آن قرار گرفته است مراجعه کنید مشاهده می‌کنید که با تیتر درشت از قول کارشناس حوزه آبزیان نوشته شده است: " ماهی تیلاپیا نخورید"
حتی در خبرگزاری تسنیم نیز از قول کارشناسان محیط زیست به این مسئله پرداخته شده است و نوشته شده است که با توجه به اینکه رشد این ماهی سریع بوده و از هر چیزی نیز تغذیه می‌کند، پرورش آن در آب‌های داخلی موجب از بین رفتن آبزیان دیگر و تغییرات اکوسیستمی خواهد شد.
این کارشناس فعال حوزه آبزیان که نام او بهنام بقاپور دریایی است معتقد است:« ماهی تیلاپیا هم اکنون به رغم مخالفت‌های کارشناسان محیط زیست ایران، توسط برخی سازمان‌ها و نهادها وارد ایران شده و در حال کشت و پرورش است».

ماهی تیلاپیا به بسیاری از کشورهای آمریکایی صادر می شود

با این حال با یک جستجوی ساده در سایت‌های ایرانی و خارجی متوجه می‌شوید که این ماهی دارای قدمت ۴هزارساله است که در بیش از ۱۳۰ کشور دنیا پرورش داده می‌شود و حتی در یک نوشته آمده است برخلاف برخی از نظرات کشور آمریکا رتبه نخست واردات و حتی مصرف این ماهی را دارد.
و اکنون مدتی است که به بازار ایران نیز وارد شده است که به علت گوشت خوشمزه‌ای که دارد و به علت پاک کردن راحت آن در بسیاری از خانواده‌های ایرانی طرفدار فراوان دارد.
حتی در این سایت اشاره شده است که گوشت این ماهی به عنوان چهارمین غذای مصرفی در آمریکا مصرف می‌شود و مردم این کشور از طرفدار پروپاقرص این ماهی هستند.

سخنگوی کمیسیون کشاورزی: تمام شایعات مربوط به تیلاپیا کذب است

البته این شایعات به حدی زیاد است که سخنگوی کمیسیون کشاورزی را به موضع‌گیری نسبت به این موضوع واداشت و او در گفتگو با رسانه‌ها، گفت:« تمام شایعات مربوط به ماهی تیلاپیا کذب است و این ماهی با نظارت دامپزشکی وارد می‌شود و مشکلی وجود ندارد».

استقبال از تیلاپیا بازار مرغ را از بین برد

علاوه بر این عیسی گل‌شاهی مدیرکل دفتر بهبود کیفیت سازمان شیلات تمام این دست شایعات را رد و آنها را کذب دانست و می‌گوید:«اطلاعات منتشر شده در ارتباط با این ماهی، انحرافی بوده و با نتیجه‌گیری نادرست برای عموم مردم ارائه شده است. شاید تمام این شایعات به این خاطر بود که بازار مرغ که به گفته متخصصان تغذیه حتی درصدی امگا ۳ ندارد گرم شود و کمتر سفره‌ای به تیلاپیا رنگین شود بوده است».

تیلاپیا گوشت خوشمزه ای دارد

گرچه این شایعات بی اساس است و اگر مدتی در صف خرید ماهی منتظر بمانی شاهد خرید تعداد زیادی تلاپیا هستی، ‌این ماهی خوش طعم که حتی نظر کسانی که بو و طعم ماهی را نمی‌پسندند به خود جلب کرده است در تمام بازارهای ایران مشاهده می‌شود و با قیمت مناسبی که دارد بهترین نوع خرید برای افرادی است که به سلامتی خود و خانواده اهمیت می‌دهند.

ماهی تیلاپیا به راحتی پخته می شود

از یکی از فروشندگان ماهی تیلاپیا که در یکی از بازارهای پر رفت و آمد اصفهان قرار دارد در مورد شایعاتی که در مورد این ماهی است سوال می‌پرسم و اینکه چقدر این ماهی طرفدار دارد؟ در جوابم تنها به این نکته اکتفا می‌کند که این دست ماهی‌ها به علت روش پخت راحت و رشد سریعی که دارند جایگزین پرورش ماهی قزل‌آلاء شده‌اند و یکی از دلایل عمده سرکوب کردن این ماهی همین رشد بی‌رویه خرید ماهی‌ تیلاپیا در بازار است.

ضد و نقیض مسوولان نسبت به ماهی تیلاپیا

دکتر مقدس مسوول امور آبزیان دامپزشکی اصفهان در این زمینه به ایمنا می‌گوید: « اینکه این دست ماهی‌ها سمی هستند یا خیر را اطلاع ندارم و باید این مسئله را از واحد معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان دنبال کنید».
این سخنان در حالی است که مهدی رفیعی مدیر کل دامپزشکی استان قم معتقد است که دامپزشکی مسوول نظارت بر سلامت ماهی تیلاپیا عرضه شده در بازار است و باید در این زمینه حضور جدی داشته باشد علاوه بر اینکه تیلاپیا از هنگام ورود به گمرکات ایران مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته و پس از گذر از مراحل قرنطینه برای بسته‌بندی و عرضه به بازار ارسال می‌شود و حتی در ادامه صحبت‌های خود تاکید می‌کند که دامپزشکی بر عرضه سلامت این ماهی در بازار نظارت دارد و این ماهی‌ها به صورت فیله شده و در بسته‌بندی ارائه می‌شوند.

معاونت درمان در زمینه ماهی تیلاپیا پاسخگو نیست

با این اوصاف زمانی‌که با معاونت درمان و حتی به سایت معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان مراجعه می‌کنی کسی در این زمینه پاسخگوی شما نیست.
اگر به دنبال ارزش غذایی تیلاپیا هستید باید بگوییم یک وعده ۱۰۰گرمی این ماهی ۸۱ درصد انرژی که حاصل می‌شود ناشی از پروتئین و ۱۹ درصد ناشی از چربی و در ماهیان چرب‌تر نظیر کپور ۶۰ درصد پروتئین و ۴۰ درصد چربی است.

زیستگاه اصلی این ماهی شرق آفریقا است

دکتر سعید یوسف‌پور معاون نظارت و پایش حفاظت از محیط زیست استان اصفهان به دنبال پیگیری‌های صورت گرفته از سوی خبرگزاری ایمنا پیرامون شایعات منتشر شده در خصوص ماهی تیلاپیا، می‌افزاید:« زیستگاه اصلی این ماهی، شرق آفریقا به‌ویژه کنیا و مدیترانه است؛ ژاپنی ها نیز به‌دلیل کمبود غذا، تیلاپیا را از مالزی به کشور خود بردند و به عنوان گونه پرورشی معرفی کردند.

ماهی تیلاپیا بعد از کپور دومین ماهی پرورشی در دنیا است

وی با بیان اینکه تا سال ۲۰۰۲ بیش از یک‌صد کشور جهان از جمله اغلب کشورهای همسایه ایران، اقدام به پرورش این گونه ماهی کرده‌اند،می‌گوید: «درحال حاضر ماهی تیلاپیا پس از کپور، دومین ماهی پرورشی از نظر میزان تولید در دنیا است؛ براساس آمار فائو تولید سالانه تیلاپیا ناشی از کشت و صید از ۱.۱۶ میلیون تن در سال ۱۹۹۷ به ۲.۵ میلیون تن در سال ۲۰۰۷ و به بیش از ۳.۲ میلیون تن در سال ۲۰۱۰ افزایش یافته است».

چین، بزرگترین تولیدکننده ماهی تیلاپیا در جهان است

معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست استان اصفهانچین را بزرگترین تولیدکننده این ماهی می‌داند و می‌افزاید:« بعد از آن، کشورهای مصر، فیلیپین، تایلند و اندونزی قرار دارند. اکنون مصرف ماهی تیلاپیا در سطح جهانی به سرعت رو به گسترش است. پرورش این ماهی به‌صورت همزمان با پرورش جلبک گراسیلاریا و میگو در برخی کشورها انجام می گیرد».
یوسف‌پور با اشاره به این موضوع که بیشتر تیلاپیاها، میکروفیت خوار هستند اما تعدادی از آنها، گیاهان عالی‌تر را ترجیح می‌دهند، می‌گوید:« در محل‌هایی که دیگر گونه‌های پرورشی از پلانکتون‌ها تغذیه می‌کنند از گیاهان عالی استفاده می‌کنند. گونه‌هایی که خارهای آبششی کوتاه تر و زمخت تری دارند از ذرات غذایی بزرگتر تغذیه می‌کند».

در حال حاضر، تکثیر، پرورش و فروش زنده این نوع ماهی در کشور ممنوع است

معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست استان اصفهان به ممنوعیت پرورش و فروش زنده این ماهی در کشور اشاره می‌کند و می‌افزاید:«مطالعات نشان داده است که ماهی پرورشی تیلاپیا میزان بالایی اسید چرب امگا ۶ دارد و ممکن است به علت سطح پایین اسید چرب امگا ۳ و میزان بالای اسید چرب امگا ۶ به ویژه برای بیمارانی که مشکلات قلبی، آرتروز، آسم و دیگر بیماری‌های مربوط به التهاب بیش از حد دارند، مضر باشد».
یوسف‌پور با اشاره به اینکه پرورش ماهی تیلاپیا به عنوان یک ماهی غیربومی و مورد درخواست سازمان شیلات از سال ۸۵ در سازمان محیط زیست مطرح شده است؛ می‌گوید:« پس از بررسی‌های متعدد، در سال ۸۷ سازمان حفاظت محیط زیست با ورود و پرورش این گونه ماهی به صورت پایلوت فقط در مرکز تحقیقات بافق استان یزد و زیرنظر مؤسسه تحقیقات شیلات موافقت کرد».

تمام تیلاپیاهای موجود در بازار، وارداتی هستند

یوسف‌پور با تاکید بر اینکه فیله‌های تیلاپیایی که در حال حاضر در بازار به فروش می‌رسد، تمامی آنها وارداتی هستند، می‌گوید:«جنوب ایران، یک جنس از تیلاپیا به‌نام ایرانوسیکلا شناسایی شده است که البته پرورش آن اقتصادی نیست».
او می‌افزاید:«با توجه به اینکه ماهی تیلاپیا بیشتر با فیلتر کردن آب از فیتوپلانکتون‌ها و زئوپلانکتون‌های موجود در آب تغذیه می کند، رقیب غذایی برای میگوها که از کف و بستر استخر تغذیه می‌کنند، نیست».
براساس اعلام فائو تا سال ۲۰۳۰ میزان تولید این ماهی به عنوان راه‌حلی برای جهش در آبزی پروری و افزایش تولید پروتئین حیوانی به بیش از ۱۴.۷ میلیون تن خواهد رسد که از این مقدار ۷.۴ میلیون تن در چین و ۷.۳ میلیون تن در سایر مناطق جهان تولید خواهد شد.
برای واردات این ماهی به ایران علاوه بر بازدید از شرایط فنی پرورش در کشورهای تامین کننده (نظیر ویتنام، چین و اندونزی) و دریافت گواهی بهداشتی مبدا توسط سازمان دامپزشکی، توسط نمایندگان ولی فقیه در وزارت جهاد کشاورزی، بازدیدهای دقیقی از مزارع پرورش این ماهی و شرایط پرورش در آنها انجام شده و چه در بازدیدهای آنها و چه در سایر منابع و مراجع مورد دسترسی ذکری از استفاده از فضولات در پرورش این ماهی نشده و در شرایط عملیاتی نیز چنین اتفاقی نمی‌ا‌فتد، لذا ذکر این مصادیق هدفی جز تشویق اذهان عمومی با هدف حمایت از برخی تولیدات دیگر ندارد.

هم اکنون واردات بچه ماهی تیلاپیا توسط سازمان محیط زیست و دامپزشکی دنبال می شود

با این اوصاف آنچه که در حال حاضر از سوی سازمان حفاظت محیط زیست مورد پیگیری است، واردات کنترل شده بچه ماهی زنده مونوسکس (تک جنس نر) و مولدین این ماهی با در نظر گرفتن مطالعات زیست محیطی برای پرورش در مناطق خاص در استان یزد بوده و اساسا مسئله‌ای از بابت ورود گوشت ماهی تیلاپیا در آن مطرح نشده است.
کم چرب بودن، رشد سریع و گیاهخوار بودن این ماهی از فاکتورهایی است که سبب جلوگیری از تجمع فلزات سنگین از قبیل جیوه در آن می‌شود، لذا از مزایای این ماهی محسوب می‌شود.