دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران در یک نگاه - دکتر احمدرضا خضری

به مناسبت هشتادمین سالگرد تأسیس دانشگاه تهران

«دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران در یک نگاه»

به اهتمام دکتر احمدرضا خضری، استاد دانشگاه تهران

دو سال قبل از تأسیس دانشگاه تهران، در مهرماه سال 1311 «مدرسه عالی بیطاری» افتتاح شد. این مدرسه در سال 1316 به «دانشکده دامپزشکی» تغییر نام داد و از سال 1324 به دانشگاه تهران ملحق شد. ساختمان فعلی این دانشکده، در خیابان آزادی، در سال 1339 گشایش یافت. طراح ساختمان مرحوم عبدالعزیز فرمانفرمائیان بود که طراحی بسیاری از سازه‌های مهم تهران مانند ورزشگاه آزادی را انجام داده است.

بر اساس گزارش منتشرشده مؤسسه علم‌سنجی (SCIMAGO) در سال 2012، دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران با رتبه 93 در جمع یکصد دانشکده برتر دنیا قرار گرفته است و همه «چهره‌های ماندگار» رشته دامپزشکی از استادان یا دانش‌آموختگان این دانشکده بوده‌اند.

این دانشکده تنها مجموعه دامپزشکی دارای امکانات تصویربرداری تشخیصی خاص مانند CT اسکن، دستگاه اختصاصی اکوکاردیوگرافی، دستگاه دیجیتال رادیوگرافی و... می‌باشد.


حوزه دامپزشکی و رشته‌های علمی مرتبط با آن

اگر به آینده علمی رشته و فرصتهای ادامه تحصیل در سطوح بالای دانشی و نخبگی فکر می‌کنیم، این سؤال مطرح می‌شود که: این رشته ما را به کدام حوزه‌های کلان علمی وصل می‌کند؟ اکتشافات علمی و مرزهای نوین دانشی در چشم‌انداز این رشته چه جایگاهی دارند؟ در دوره‌های تکمیلی این رشته در سطوح بالاتر، در مقایسه با دیگر رشته‌ها، چند شاخه و رشته نوین علمی را می‌توانیم ادامه دهیم؟ در این مقاله سعی شده است به سوالاتی از این دست پاسخ داده شود و آشنایی با این رشته و دانشکد دامپزشکی دانشگاه تهران برای خواننده محترم تقویت شود.


چشم‌انداز علمی و مرزهای دانشی دامپزشکی

دکتری حرفه‌ای دامپزشکی و رشته‌های دکترای تخصصی آن از غنا و تنوع زیبایی به تعداد گونه‌های جانوری موجود برخوردار است: حیوانات مزرعه، طیور، آبزیان و حیوانات دریایی، حیات وحش، حیوانات خانگی، زنبور عسل و...

برای هر پیشرفت علمی جدید در حوزه انسانی، ابتدا تحقیقات گسترده علمی در حوزه دامپزشکی انجام می‌گیرد: برای فرستادن انسان به فضا ابتدا میمونها و دیگر حیوانات را می‌فرستند، برای شبیه‌سازی انسانی و استفاده از سلولهای بنیادی ابتدا روی حیوانات آزمایشهای پایه‌ای و اصلی انجام می‌گیرد، برای کشف واکسنهای انسانی و یا هر نوع دارو و فراورده جدید در حوزه انسانی، غالباً حیوانات هم بهترین منبع کشفیات جدید و هم بهترین الگوی آزمایش کشفیات جدید بر روی آنها هستند.

چشم‌انداز علمی و مرزهای دانشی دامپزشکی، پیشتاز تحقیقات پزشکی است و در عین حال در حوزه‌های زیست‌محیطی، صنایع غذایی، بهداشت و پیشگیری نیز پیشتاز است. گرایشها و حوزه دانشی محدود برخی رشته‌های دیگر علوم تجربی که امروزه در بین دانش‌آموزان مد شده است، در جدول ذیل مشاهده می‌شود:

تعداد تخصص‌های قابل انتخاب جهت ادامة تحصیل بعد از اخذ مدرک دکـتری عمومی به تفکیک رشته:

نام رشته تعداد تخصص

پزشکی 27

دامپزشکی 26 *

داروسازی 12

دندان‌پزشکی 10

*دانش‌آموختگان دکتری عمومی دامپزشکی علاوه بر این 26 تخصص، می‌توانند در یکی از 24 دوره PhD گروه پزشکی هم ادامه تحصیل دهند.

جایگاه ملی و جهانی دانشگاه تهران و دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران

در دانشگاههای معتبر دنیا، دامپزشکی و تخصصهای آن در صدر رشته‌های علمی و مورد توجه نخبگان علمی دنیا قرار دارد.

دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران در سطح جهانی برخلاف بسیاری از دانشگاههای دیگر ایرانی و منطقه‌ای که دارای رتبههای سه و چهار رقمی هستند، دارای رتبه دو رقمی میباشد. حوزه دامپزشکی هشت قطب علمی مهم و استراتژیک در کشور وجود دارد که چهار قطب علمی آن در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران مستقر است. در این دانشکده بالغ بر چهل مرکز تخصصی شامل آزمایشگاههای آموزشی و مراکز پژوهشی، بیمارستان و کلینیکهای درمانی وجود دارد.

تعداد قطبهای علمی در گروه دامپزشکی به تفکیک دانشگاهها

نام دانشگاه تعداد قطب علمی

تهران 4

شیراز 2

فردوسی مشهد 1

شهید چمران اهواز 1


مراکز بیمارستانی دانشکده:

بیمارستان دام‌های کوچک

بیمارستان آموزشی و پژوهشی مردآباد کرج

درمانگاه پرندگان زینتی


گروههای آموزشی دانشکده:

علوم پایه

بیماریهای داخلی

بیماریهای طیور

جراحی و رادیولوژی

مامایی و بیماری‌های تولیدمثل

پاتولوژی

انگل شناسی

میکروبیولوژی و ایمونولوژی

بهداشت و تغذیه دام و طیور

بهداشت و کنترل مواد غذایی

بهداشت و بیماریهای آبزیان


مراکز تحقیقاتی دانشکده:

پژوهشکده طب تجربی

مرکز تحقیقات سم شناسی

مرکز تحقیقاتی بیماریهای آبزیان

مؤسسه تحقیقاتی دانشکده دامپزشکی

آزمایشگاه مرکزی رستگار

موزه انگل شناسی

آزمایشگاه سلولهای بنیادی

آزمایشگاه IVF

آزمایشگاه تحقیقاتی لپتوسپیروز


آموزش دامپزشکی

طول دوره تحصیل در رشته دامپزشکی 6 سال است. واحدهای درسی در سه دوره علوم پایه، پاتوفیزیولوژی و درمانگاهی ارائه می‌شود. در پایان سال دوم یا پایان دوره علوم پایه، امتحان علوم پایه و در پایان سال چهارم و یا پایان دوره پیش درمانگاهی امتحان پیش درمانگاهی اجرا می‌شود. دانشجویان بعد از گذراندن 222 واحد و دوره عملیات درمانگاهی، کارورزی و ارائه پایان‌نامه مدرک دکتری حرفه‌ای دریافت می‌کنند و می‌توانند جذب بازار کار شوند. بعد از دوره 6 ساله دکتری حرفه‌ای دانشجویانی که علاقه‌مند به ادامه تحصیل در دوره‌های تخصصی هستند، بعد از گذراندن آزمونهای مربوطه می‌توانند به یکی از دوره‌های تخصصی 26 گانه تخصص‌های دامپزشکی در مقطع PhD و DVSc و یا یکی از 24 دوره PhD گروه پزشکی وارد شوند، طول دوره‌های تخصصی 4-2 سال است که بعد از پایان این دوره دانش‌آموختگان به عنوان دکتر متخصص می‌توانند به فعالیت ادامه دهند و یا به عنوان هیأت علمی جذب دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی شوند.


فهرست دوره‌های تخصصی دامپزشکی دانشگاه تهران:

ـ دکتری تخصصی آناتومی و جنین شناسی مقایسه‌ای دامپزشکی

ـ دکتری تخصصی بافت‌شناسی دامپزشکی

ـ دکتری تخصصی فیزیولوژی

ـ دکتری تخصصی بیوشیمی

ـ دکتری تخصصی سمّ‌شناسی

ـ دکتری تخصصی فارماکولوژی دامپزشکی

ـ دکتری تخصصی ایمنی‌شناسی

ـ دکتری تخصصی باکتری‌شناسی

ـ دکتری تخصصی ویروس‌شناسی

ـ دکتری تخصصی انگل‌شناسی دامپزشکی

ـ دکتری تخصصی قارچ‌شناسی دامپزشکی

ـ دکتری تخصصی پاتولوژی دامپزشکی

ـ دکتری تخصصی اپیدمیولوژی

ـ دکتری تخصصی بهداشت مواد غذایی

ـ دکتری تخصصی بهداشت خوراک دام

ـ دکتری تخصصی بهداشت آبزیان

ـ دکتری تخصصی بیماریهای آبزیان

ـ دکتری تخصصی بهداشت و بیماریهای طیور

ـ دکتری تخصصی بیماریهای داخلی دامهای کوچک (حیوانات خانگی)

ـ دکتری تخصصی بیماریهای داخلی دامهای بزرگ (حیوانات مزرعه)

ـ دکتری تخصصی جراحی دامپزشکی

ـ دکتری تخصصی رادیولوژی دامپزشکی

ـ دکتری تخصصی کلینیکال پاتولوژی دامپزشکی

ـ دکتری تخصصی مامایی و بیماریهای تولید مثل دام

ـ دکتری تخصصی فناوری تولید مثل در دامپزشکی

ـ دکتری تخصصی بیوتکنولوژی دامپزشکی


پیشینه و چشم‌انداز اجتماعی و استراتژیک رشته دامپزشکی

از 25 «چهره ماندگار» کشور در گروه علوم پزشکی، 9 نفر دامپزشک هستند. دامپزشکی در ایران قدمتی چندین هزارساله دارد. کتاب نفیس و بی‌نظیر «تاریخ دامپزشکی و پزشکی ایران» که پروفسور تاجبخش ـ چهره ماندگار دانشکده دامپزشکی ـ نوشته است، به خوبی این تاریخ را واکاوی کرده است. بسیاری از دانشمندان، دامپزشکی را معادل حیات پزشکی و زیست پزشکی تعریف می‌کنند.

دامپزشکی از جایگاه راهبردی در مقایسه با بسیاری از رشته‌های دیگر برخوردار است: تعداد زیادی از بیماریهای عفونی در انسان، منشأ دامی دارند. استراتژیک‌ترین صنایع ملی، صنایع مرتبط با حوزه سلامت و صنایع غذایی هستند که اغلب آنها با دامپزشکی ارتباط دارند: صنایع واکسن‌سازی، صنایع داروسازی، صنایع لبنی، صنایع محصولات گوشتی و روغنی، صنعت چرم و پوشاک و....

حفظ حیات وحش ایران، حفظ گونه‌های اصیل حیوانات بومی ایران و توسعه آن، حفظ سرمایه‌های دامی جامعه روستایی و حفظ سلامت جامعه شهری ارتباط مستقیمی با شبکه بزرگ دامپزشکی در کشور دارد.

دامپزشکان در فرایند طرحهای بزرگ ملی نظیر تولید حیوانات شبیه‌سازی شده (تراریخته)، اعزام موجود زنده به فضا، تولید مواد بیولوژیک و دارویی، پروژه‌های محافظت از گونه‌های در معرض خطر انقراض و... ایفای نقش دارند.


چهره‌های ماندگار

تعداد چهره‌های ماندگار گروه پزشکی به تفکیک رشته طی هشت دورة برگزاری همایش به ترتیب زیر است:

نام رشته تعداد چهره ماندگار

پزشکی 15

دامپزشکی 9

داروسازی 1

دندان‌پزشکی 0


گسترة کارآفرینی و چشم‌انداز متنوع شغلی دامپزشکی

گستره شغلهای حوزه دامپزشکی عمومی، بدون لحاظ گستره وسیع شغلهای حوزه دامپزشکی تخصصی، از تمامی رشته‌های دیگر گروه تجربی و حتی گروه ریاضی و مهندسی بیشتر است. دامپزشک عمومی می‌تواند به صورت خویش‌فرما و یا تحت نظر بیمارستانها و درمانگاههای تخصصی دامپزشکی در رشته‌های مختلف دامپزشکی مطب دایر کند. هر دامپزشکی می‌تواند در تمامی صنایع غذایی لبنی، صنایع غذایی گوشتی، صنایع شیلات و... مشغول به فعالیت شود.

هر دامپزشکی می‌تواند به صورت خویش‌فرما به ایجاد مراکز کارآفرینی و تولیدی نظیر استخرهای پرورش ماهیان خوراکی، میگو، ماهیان خاویاری، آکواریوم و دلفیناریومهای نمایشی، استخرهای پرورش ماهیان زینتی، مزرعه پرورش شتر مرغ، کبک، تیهو، مرغ گوشتی، انواع مرغ تخم گذار، پرورش زنبور عسل، پرورش کرم ابریشم، پرورش دام بزرگ و اسب، تولید غذای حیوانات و... اقدام نماید.

هر دامپزشک می‌تواند در هر یک از روستاهای ایران در خدمت جامعه روستایی باشد. نیز می‌تواند در هریک از پارکهای ملی حیات وحش، باغ وحشهای ایران، باغهای پرندگان، دریاچه‌ها و آب‌بندهای ملی و مصنوعی و... در جهت حفظ، سلامت و رونق چرخه زیستی ایران خدمت کند.

دنیای بی‌مرز مشاغل پژوهشی، تحقیقاتی و آموزشی در حوزه رشته‌های تخصصی مختلف نظیر قارچ‌شناسی، سم شناسی، ژنتیک، میکروبیولوژی، فارماکولوژی، بیوتکنولوژی، نانو و... مرهون فعالیتهای دامپزشکان است.


امکانات آموزشی و پژوهشی دانشکده دامپزشکی

کتابخانه: آمار کتابها و مجلات کتابخانه به شرح زیر است:

زبان فارسی چاپی انگلیسی چاپی

کتاب 3800 8200

مجله 12 8

لازم به ذکر است در کتابخانه دیجیتال دانشکده 880 جلد کتاب برای اعضا قابل دسترسی است.

پایگاه مجلات و مقالات علمی دیجیتال دانشکده امکان دسترسی به 5000 عنوان را فراهم می‌آورد.

امکان دسترسی بر خط به 150 عنوان مجله تخصصی انگلیسی دامپزشکی هم فراهم گردیده است.

سالن تشریح، آزمایشگاه تحقیقاتی و آموزشی آناتومی و جنین‌شناسی، آزمایشگاه میکروبیولوژی، آزمایشگاه بخش بیوشیمی، آزمایشگاه بخش قارچ‌شناسی، آزمایشگاه انگل‌شناسی، آزمایشگاه کنترل کیفی مواد غذایی، آزمایشگاه بهداشت و بیماریهای آبزیان، آزمایشگاه آسیب‌شناسی، آزمایشگاه مرکزی تحقیقات، آزمایشگاه رادیو ایمونواسی؛ آزمایشگاه بخش بافت‌شناسی، آزمایشگاه بخش سم‌شناسی، آزمایشگاه بخش فیزیولوژی و فارماکولوژی، آزمایشگاه بافت‌شناسی، آزمایشگاه گروه تغذیه دام و طیور.


آزمایشگاه مرکزی دکتر رستگار

مرکز رایانه با 450 دستگاه رایانه که در بخشهای مختلف دانشکده به کار گرفته شده‌اند. لازم به ذکر است که این مرکز دو تالار جداگانه برای استفاده دانشجویان دکترای حرفه‌ای خانم و آقا و همچنین یک تالار جداگانه برای استفاده اعضای هیأت علمی و دانشجویان دکتری تخصصی فراهم آورده است«

ـ تالار دکتر حامدی با گنجایش 260 نفر؛

ـ تالار دکتر رستگار با گنجایش 180 نفر؛

ـ مجله علمی/پژوهشی «مجله تحقیقات دامپزشکی»، که این دانشکده از سال 1316 شمسی به صورت فصلنامه منتشر می‌کند؛

ـ مجله علمی/پژوهشی انگلیسی «Iranian Journal of Veterinary Medicine» که این دانشکده از سال 1386 شمسی به صورت فصلنامه منتشر می‌کند؛

ـ مؤسسه تحقیقاتی امین‌آباد، بیمارستان آموزشی و پژوهشی مردآباد و بیمارستان حیوانات کوچک، کلینیک پرندگان زینتی، پژوهشکده طب تجربی و مرکز تحقیقات سم‌شناسی از جمله مراکز تحقیقاتی و آموزشی وابسته به این دانشکده است.


فعالیتهای پژوهشی

طرحهای تحقیقاتی و کاربردی بسیاری توسط اعضای هیأت علمی این دانشکده انجام شده که به عنوان نمونه به موارد زیر اشاره می‌شود:

ـ ارزیابی اثر میدان مغناطیسی در التیام اوتار اسب؛

ـ مطالعه مقایسه‌ای پارامترهای خونی طیور گوشتی مستعد شده به سندرم آسیت توسط عوامل مختلف؛

ـ بررسی سندرم قرحه‌ای همه‌گیر در ماهیان طلایی؛

ـ یافته‌های رادیوگرافی مراحل التیامی جراحات ناشی از تورم بافت مورق تحت بالینی، در گاو شیری؛

ـ مطالعه فاکتوریال رشد کلستریدوم پرفرنجس و تهیه مدلهای پیشگو؛

ـ بررسی آلودگی شیر و پنیرهای ایران به افلاتوکسین در منطقه تهران؛

ـ مطالعه فاکتوریال رشد سالمونلاتیفی موریوم و تهیه مدلهای پیشگو؛

ـ تعیین بافتهای غیر مجاز در فرآورده‌های گوشتی حرارت‌دیده با استفاده از روشهای هیستولوژیک در ایران؛

ـ مطالعه اثر سیستم لاکتوپراکسیداز بر E-eoli در شیر UHT به عنوان مدل.

ـ درمان اورمی (Uremia) با روش دیالیز حفره بطنی در سگ.

ـ جداسازی قارچ برانشیو مایسس از کپور ماهیان پرورشی؛

ـ جداسازی و شناسایی قارچهای توکسین‌زا در استخر پرورش کپور ماهیان؛

ـ بررسی آثار جانبی احتمالی اسانس گل میخک بر برخی فاکتورهای سلولی و شیمیایی ماهی کپور معمولی؛

ـ بررسی برخی پاسخهای دفاعی کپور معمولی پس از در معرض قرارگیری به عامل استرنسرا؛

ـ طرح ایمن‌سازی ماهیان ایرانی علیه سپتمی سمی آئروموناس‌هایدروفیلا؛

ـ بررسی امکان جداسازی، شناسایی و بیماری‌زایی ‌ویروس عامل مولد در مزارع قزل‌آلای رنگین‌کمان.

ـ تهیه واکسن سالمونلا آبورتوس اوویس جهت پیشگیری از سقط جنین گوسفند؛

ـ بررسی حضور پادتنهای ضد کبد در سرم انسان، گاو و گوسفند؛

ـ بررسی ساختار پادگنی سالمونلاتیفی موریوم و استفاده از آن جهت تشخیص عفونتهای ناشی از این باکتری؛

ـ مطالعه شیره درخت انجیر بر زگیلهای پوستی گاو؛

ـ شناسایی قارچهای حساسیت‌زا (آلرژن) در ایران؛

ـ تهیه واکسن درماتوفیتی برای ایمن نمودن گوساله‌ها در برابر درماتوفیتوزیس؛

ـ بررسی سرولوژیک بروسلوز در مبتلایان به سقط جنین.

ـ تعیین سویه‌های اکینوکوکوس گرانولوزوس در ایران؛

ـ تهیه واکسن ضد کوکسیدیوز؛

ـ کنترل زیست‌شناختی نماتودهای سیاستومینه اسب با استفاده از دو قارج آرتروبوتریس اولیگو سپورا؛

ـ ارائه روش استاندارد جهت بازرسی لاشه‌های مبتلا به سیستی سرکوس بوویس؛

ـ مطالعه داروهای گیاهی ضد انگلی؛

ـ تدوین اطلاعات تصویری برخی از بیماریهای انگلی بومی ایران؛

ـ کنترل زیست شناختی نماتود مارشالا جیامارشالی با استفاده از دو قارچ استاندارد آرتروبوتریس اولیگوسپورا و دینگتونیا فلگرانس و قارچهای بومی نماتود خوار موجود در مدفوع نشخوار کنندگان اهلی ایران.

ـ تعیین نیاز انرژی و پروتئین جوجه‌های گوشتی؛

ـ القای تغییر جنسیت در ماهی کپور معمولی؛

ـ انتقال جنین در گوسفند نژاد شال؛

ـ بررسی روند تولید مثل قوچ نژاد مهربان؛

ـ بررسی اثر فصل زایش در تولید مثل و تولید شیر گاوهای شیری؛

ـ بررسی ورم پستان در گاوهای شیری؛

ـ پرورش ماهی قزل‌آلا در استخر خاکی؛

ـ پرورش میگو در استخر خاکی؛

ـ ارزیابی اقتصادی دو روش فحل‌یابی در گاو شیری؛

ـ بررسی اثر فصل زایمان در شاخصهای تولید مثلی گوسفندان شال؛

ـ مقایسه مکمل ساخته شده از گیاه مرزنگوش با مکمل‌های شیمیایی و بیولوژیک.


هیأت علمی و مسئولان:

این دانشکده هم اکنون دارای صد عضو هیأت علمی می‌باشد که حدود 70 درصد آنها در مقام استادی یا دانشیاری هستند.

ریاست دانشکده هم اکنون بر عهده آقای دکتر امیر رستمی می‌باشد و آقایان دکتر سروری، دکتر شایان، دکتر مسعودی فرد و دکتر باهنر به ترتیب در معاونتهای آموزشی، پژوهشی، اداری ـ مالی و دانشجویی تصدی امور مربوطه را برعهده دارند.