حکیم مهر - اگرچه جانوران برای نشان دادن سن خود شناسنامه ندارند اما برای مشخص کردن سن واقعی آنها نیز نشانه‌های خاصی وجود دارد که با آگاهی از این نشانه‌ها می‌توان سن‌شان تخمین زد.
به گزارش ایسنا،به نقل از نشنال جئوگرافی، از حدود یک دهه پیش صدفی به اسم «مینگ» با سن 405 سال به ثبت رسید و پس از آن نیز لاک‌پشتی با نام «جاناتان» به عنوان مسن‌ترین جاندار روی خشکی معرفی شد اما سوال اصلی اینجاست که سن این جانوران چگونه تخمین زده می‌شود؟
در واقع تعیین سن این جانوران آنقدرها هم دشوار نیست. به عنوان مثال بر روی پوسته صدف «مینگ» مانند سایر صدف‌ها هر سال حلقه‌هایی مشابه حلقه‌های تنه درختان شکل می‌گیرد که هر یک از این حلقه‌ها معرف یک سال از عمر صدف است.
همچنین یک نهنگ «سرگنده» که از آن به عنوان مسن‌ترین پستاندار روی زمین یاد می‌شود، وقتی به تور صیادان افتاد که حدود یک قرن سن داشت. با این حال تشخیص سن سایر جانوران بویژه آنهایی که در حیات‌وحش متولد می‌شوند آنقدر هم آسان نیست. برای این منظور جانورشناسان می‌توانند با استفاده از «اشعه ایکس»، علائم رشد را در ساختار استخوان‌بندی آنها مطالعه کنند.
دانشمندان به راحتی می‌توانند پس از مرگ جانور با کمک کالبد شکافی و مطالعه برخی علائم زیستی، سن آن جانور را برآورد کنند. اما تخمین سن جانوران بدون استفاه از اشعه ایکس و نمونه‌های بافتی بسیار دشوارتر می‌شود و جانورشناسان باید بر علائم بصری و اندکی نیز حدس و گمانه‌زنی تکیه کنند.
در این گزارش به نقل از مجله نشنال ژئوگرافی به برخی از تکنیک‌های خاص برای تعیین سن بعضی از جانوران اشاره می‌شود.
چروک خوردن پوست اورانگوتان‌ها در پیری
«مردیث باستین»، متصدی پستانداران نخستین و پستانداران کوچک باغ‌وحش فیلادلفیا می‌گوید: تشخیص سن بسیاری از پستانداران نخستین از طریق دندان‌های آنها انجام می‌شود.
وی افزود: با مشاهده دندان‌ها می‌توانم به طور دقیق سن آنها را حدس بزنم.
وی به طور خاص دندان‌های آسیاب پستانداران را مورد بررسی قرار می‌دهد زیرا دندان‌های پوسیده و آسیب‌دیده نشان می‌دهد این پستانداران سن بیشتری دارند ضمن اینکه دندان‌های خراب ممکن است نشان از خوردن غذاهایی باشد که نیاز به جویدن زیاد دارند. باستین همچنین برای تشخیص سن به پوست آنها نیز توجه می‌کند.
وی می‌گوید: پوست این پستانداران نیز مانند انسان‌ها علایم مشخصی دارد. با مشاهده چین و چروک پوست آنها می‌توانید به راحتی سن این میمون‌سانان را از بچه تا جوان و مسن تشخیص دهید. جانورشناسان در اورانگوتان‌های نر، وضعیت دو طرف دهان و زیر گونه‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهند. شکل خاص اطراف دهان تنها در اورانگوتان‌های نری که به سن بلوغ جنسی رسیده‌اند، قابل مشاهده است. اطراف دهان این اورانگوتان‌ها وقتی به سن پیری می‌رسند، مانند آرواره انسان‌ها فرو رفته می‌شوند. با این حال باستین معتقد است این شیوه صد درصد قابل اعتماد نیست چون اورانگوتان‌هایی که با وجود رسیدن به سن بلوغ جنسی این شکل خاص گونه‌ها را ندارند نیز مشاهده شده‌اند. جانورشناسان برای تخمین سن اورانگوتان‌های ماده که فاقد شکل خاص گونه‌ها هستند از چین و چروک‌های پوست و سنجش تراکم استخوان استفاده می‌کنند. آخرین علامت خاص در تشخیص سن اورانگوتان‌ها، سفیدی چشم است. اورانگوتان‌های بچه یک حلقه سفید در اطراف چشم خود دارند که این حلقه به مرور زمان محو می‌شود. پس با مشاهده این حلقه سفید در اطراف چشم اورانگوتان‌ها می‌توانید حدس بزنید که این اورانگوتان هنوز از شیر گرفته نشده است!
استفاده دیگر از موی گربه‌ها
«تامی اشمیت»، متصدی گوشتخواران و پستانداران سُم‌دار در باغ‌وحش فیلادلفیا می‌گوید: برای تعیین سن گربه‌ها باید از موهای آنها شروع کنید.
وی می‌گوید: موهای گربه‌ها با گذشت سن خشک، شکننده و خاکستری می‌شوند که این مسئله در تمام گربه‌سانان از گربه‌های خانگی گرفته تا گربه‌های عظیم‌الجثه نظیر شیرها و ببرها صدق می‌کند. مسلما قصد ندارید برای تعیین سن به گربه‌سانان عظیم‌الجثه‌ای نظیر شیر و ببر نزدیک شوید، پس مشاهده پوست آنها از دور نیز کفایت می‌کند!
اشمیت می‌گوید: با افزایش سن، موی گربه‌سانان بور شده و جانور زمان کمتری را به محافظت از پوست خود اختصاص می‌دهد. اگرچه نشانه‌ای دیگری نیز برای تشخیص سن آنها وجود دارد اما به مراتب سخت‌تر از این روش‌ها هستند.
اشمیت می‌افزاید: گوشت‌خوارانی نظیر شیرها و ببرها بسیار مرموز هستند و هر آنچه که درباره آنها رخ می‌دهد را از دید اطرافیان مخفی می‌کنند و در نتیجه برای فهمیدن آنها باید تمام تکه‌های پازل را کنار هم بگذاریم. این تکه‌های پازل شامل مواردی نظیر میزان کشش عضلات و نحوه قرارگیری دم آنها است. کشش عضلانی در این جانوران با افزایش سن کاهش می‌یابد.
امکان تشخیص سن ماهی‌ها، پس از مرگ
«کارا هیلویگ»، سرپرست لابراتوار آبزیان و شکار آلاسکا، راز تشخیص سن ماهی‌ها را فاش ساخته است. وی عضو گروهی بود که سن ماهی «راک فیش» که اخیرا در آلاسکا صید شده را اندازه‌گیری کرد. وی سن این ماهی را 200 سال برآورد کرد.
هیلویگ برای اندازه‌گیری سن راک فیش صید شده، سر ماهی را از وسط شکافت و دو استخوان کوچک موسوم به Otoliths را از میان آن خارج کرد. در این استخوان‌ها هر سال یک حلقه مانند تنه درختان یا پوسته صدف‌ها رشد می‌کند که با شمارش این حلقه‌ها می‌توان سن ماهی را حدس زد.
این حلقه‌ها تنها در فصل تابستان رشد می‌کنند در نتیجه برای ماهیانی که در نواحی استوایی رشد می‌کنند، به دلیل عدم تغییر فصول هیچ علامت مشخصی وجود ندارد و این مسئله تخمین سن آنها را دشوارتر می‌کند. پس برای تخمین سن ماهی‌ها آنچه که اهمیت دارد این است که آنها در شرایط محیطی با دمای متغیر رشد کنند.
