حکیم مهر - یادداشت وارده / تأملی بر برنامه پیشنهادی بازنگری دوره دکترای عمومی دامپزشکی (DVM)
دکتر علی رسولی
بسمه تعالی
تأملی بر برنامه پیشنهادی بازنگری دوره دکترای عمومی دامپزشکی(DVM)
1- مقدمه:
با نگاهی به مجموعه دروس دوره دکترای عمومی دامپزشکی (اعم از برنامه فعلی و پیشنهاد شده) ملاحظه می شود که جهت گیری کلی دوره، تربیت نیروهای انسانیِ (دامپزشکِ) همه فن حریف می باشد تا بعد از فارغ التحصیلی همانند یک پزشک عمومی که به درمان انسان می پردازد به امر طبابت و درمان انواع دامها اشتغال داشته باشد. با این تفاوت که در کنار یک پزشک چندین کادر مکمل پزشکی و پیراپزشکی مانند دکتر داروساز، متخصصان آزمایشگاه، رادیولوژی، تغذیه، فیزیوتراپ و ...، وی را در امر طبابت یاری می کنند، اما دامپزشکی که با این برنامه آموزشی موجود تربیت می شود نمی تواند حتی پاسخگوی خدمات درمانی دامپزشکی باشد. با توجه به دولتی بودن خدمات دامپزشکی در زمان تدوین برنامه فعلی (حدود 30 سال قبل)، برنامه آموزشی فعلی برای رفع نیازهای آن هنگام تا حدی مناسب بوده، اما با گذشت زمان، تغییر شرایط اجتماعی، اقتصادی، تخصصی شدن خدمات علمی- فنی و افزایش فارغ التحصیلان این رشته، انتظارات بالقوه و بالفعل از دامپزشکان تغییر کرده و لذا بازنگری اساسی در آموزش دامپزشکی به اعتقاد همگان امری ضروری است. لیکن این بازنگری با کم و زیاد کردن 1 یا 2 واحد به دروس موجود و یا جابجایی و تغییر عناوین دروس، راهگشا نخواهد بود و در عمل مشکلی را از سیستم آموزشی و به تبع آن از دامپزشکی کشور حل نخواهد کرد. بعبارت دیگر در بازنگری، باید هم جهت گیری دوره و هم محتوای دروس، مد نظر باشد.
2- بیان مسئله:
برای بازنگری دروس دوره دکترای عمومی دامپزشکی در درجه اول، نیاز است تا تعریفی دوباره از رشته دامپزشکی، جایگاه و توانایی های فارغ التحصیلان آن و همچنین توجه به نیازها وانتظارات جامعه صورت گیرد. آنچه مسلم است دامپزشکان در عرصه های مختلف مرتبط با حرفه دامپزشکی (از جمله ارائه خدمات بهداشتی و مدیریت مراکز پرورش دام، طیور و آبزیان، مسئولیت فنی در کشتارگاهها، کارخانه های فرآورده های دامی، آزمایشگاههای تشخیص دامپزشکی، شرکتهای تولید، توزیع، صادرات و واردات داروهای دامپزشکی و مواد بیولوژیک و همچنین مراکز تحقیقاتی، دانشگاهها و درمانگاه های تشخیص و درمان دام ...) به کار گرفته می شوند. اما بخاطر نداشتن مهارت کافی و عدم اعتماد به نفس لازم، که بطور عمده ناشی از سیستم آموزشی نامناسب می باشد، از کارآیی لازم بی بهره اند. در این راستا، بسیاری از فارغ التحصیلان مدت طولانی تحصیل خود را، از دست رفتن عمر خود و سرمایه کشور و عملا" بیهوده تلقی می کنند.
جهت گیری سیتم آموزشی فعلی سوق دادن دانشجویان و فارغ التحصیلان به طرف امور درمانی می باشد. لذا دانشجویان دوره دکترای عمومی دامپزشکی عموما" به دروس علوم پایه و پیش درمانگاهی بی توجه هستند و فقط این دروس را برای گذر کردن و رسیدن به دوره بالینی می دانند. در دوره بالینی نیز با توجه به گستردگی دامپزشکی (طیور، دامهای بزرگ، دامهای کوچک، آبزیان، ... و موضوعات متنوع جراحی، کلنیکال پاتولوژی، رادیولوژی، مامایی و ...)، آموزش و تربیت آنها سطحی و گذرا می باشد و در نتیجه فارغ التحصیلان این دوره حتی در امور بالینی نیز از عمق و مهارت کافی برخوردار نیستند. از طرف دیگر، در دهه های گذشته اکثر دامپزشکان به امور درمانی می پرداختند و تنها درصد کمی از آنها به سایر امور اشتغال داشتند، در حالی که اکنون می توان گفت که این وضعیت تغییر کرده و درصد بالایی از فارغ التحصیلان در امور غیر درمانی اشتغال دارند.
ما حصل برنامه بازنگری پیشنهادی، کاهش تعدادی از واحدهای دروس علوم پایه و تغییر واحدها در جهت افزایش واحدهای علوم بالینی همراه با تغییر نام برخی از واحد های قبلی می باشد. در حالی که برای تربیت یک دامپزشک بالینی توانمند، آموزش قوی و گسترده علوم پایه ضرورت دارد. لذا تضعیف واحدهای علوم پایه و پیش درمانگاهی با اهداف کیفی آموزش دامپزشکی همخوانی ندارد.
متاسفانه برنامه ارائه شده صرفا" حاوی فهرست دروس پیشنهادی (اعم از اجباری و اختیاری) می باشد و فاقد زمینه بازنگری و توضیحات مقدماتی است. اصولا" هر برنامه بازنگری بایستی حاوی زمینه بازنگری، فلسفه بازنگری، و مستندات لازم در مورد دلایل و انگیزه تغییرات اعمال شده در آن باشد. ابتدا باید نواقص و نارسایی ها و کمبودهای برنامه قبلی ارائه شود سپس هدف از بازنگری و جهت گیری و سیاست های اجرایی آن بخوبی روشن گردد.
3- پیشنهادات کلی:
قبل از هرگونه تصمیم گیری در مورد تغییر واحدهای درسی، به نظر می رسد باید جهت گیری آموزشی مورد بازنگری قرار گیرد. بدین معنی که به جای تعریف دوره دکترای عمومی (در حقیقت تربیت دامپزشک بالینی) بایستی به راه اندازی دوره دکترای علوم دامپزشکی توجه نمائیم و دانشکده های دامپزشکی به دانشکده های علوم دامپزشکی تغییر نام داده و در این راستا گرایش های مختلف حرفه دامپزشکی ایجاد شود.
در این راستا، بجای تربیت یک دامپزشک عمومیِ همه فن حریف، پیشنهاد می گردد در همین مدت شش سال به تربیت دامپزشکانی با گرایشهای مختلف مورد نیاز جامعه مبادرت شود. بطوری که دانشجو پس از پایان دوره، لااقل در یک گرایش بتواند مهارت کافی را کسب نماید. مسئله گرایشی بودن رشته های دانشگاهی سالهاست در سایر رشته ها اجرا می شود، چرا در دوره دکترای دامپزشکی با تنوع گونه های حیوانی و گستردگی خدمات آن، اینچنین عمل نشود؟
بنابراین، گرایش های دامپزشکی زیر را بعنوان پیشنهاد مطرح می کنند:
1- علوم دامپزشکی با گرایش بهداشت و بیماریهای نشخوارکنندگان
2- علوم دامپزشکی با گرایش بهداشت و بیماریهای تک سمی ها
3- علوم دامپزشکی با گرایش بهداشت و بیماریهای طیور
4- علوم دامپزشکی با گرایش بهداشت و بیماریهای آبزیان
5- علوم دامپزشکی با گرایش بهداشت و بیماریهای دامهای کوچک
6- علوم دامپزشکی با گرایش علوم دارویی و سم شناسی
7- علوم دامپزشکی با گرایش علوم آزمایشگاهی
8- علوم دامپزشکی با گرایش بهداشت مواد غذایی
با ایجاد این گرایش ها، 4 سال اول دوره دکترای علوم دامپزشکی بصورت مشترک و 2 سال آخر بصورت گرایشی دنبال می شود. بطوری که می توان از لیست واحدهای پیشنهادی (واحدهای اختیاری 26 واحد، پایان نامه 6 واحد، کارآموزی 6 واحد و 11 واحد کارورزی مندرج در واحدهای اجباری) در مجموع 49 واحد را از کل واحدهای دوره دامپزشکی جدا کرد و با یک سری تغییرات در بقیه واحدها با توجه به نارسایی های برنامه فعلی و نیازهای موجود کشور، 2 سال آخر را بصورت گرایشی دنبال نمود. با این روش، ضمن حفظ اصالت دکترای عمومی دامپزشکی، دانشجویان با سپری کردن 2 سال آخر در یکی از گرایش های فوق، دانش و مهارت بیشتری در گرایش مورد علاقه خود کسب می کنند.
لازم به ذکر است که وجود گرایش های مختلف و متنوع در برنامه آموزشی بیانگر آن نیست که تمامی دانشکده های دامپزشکی بایستی لزوماٌ تمامی آنها را برگزار نمایند، بلکه هر دانشکده ای می تواند بستگی به توانایی، کادر آموزشی و امکانات خود تمام یا بخشی از آنها را به اجرا در آورد.
4- نتیجه گیری:
بطور خلاصه، برنامه پیشنهادی با توجه به عدم تغییر لازم در جهت گیری و محتوای آموزشی دوره دامپزشکی، پاسخگوی نیازهای جامعه و بخش دامپزشکی کشور نمی باشد و بازنگری اساسی و ایجاد گرایش های مورد نیاز برای علوم دامپزشکی ضروری می باشد. لذا امیدواریم با استفاده از نظرات و تجارب صاحب نظران، کارشناسان با تجربه دامپزشکی و تمامی اعضای هیئت علمی دانشکده های دامپزشکی کشور، این امر محقق گردد.
با تشکر- دکتر علی رسولی
از طرف اعضای بخش فارماکولوژی- دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران
خبر مرتبط :