جوابیه سازمان دامپزشکی کشور به هفته نامه سلامت درباره تولید غیربهداشتی شیر

حکیم مهر -  سازمان دامپزشکی کشور در پاسخ به خبری که در شماره 252 هفته‌نامه سلامت با عنوان « 50 درصد شیر کشور غیربهداشتی تولید می‌شود» جوابیه‌ای به شرح زیر صادر کرد:
میزان تولیدات کل بخش کشاورزی در سال87 یکصد هزار تن است.از این 100 میلیون تن حدود 12 میلیون تن مربوط به فرآورده‌های دامی است که نظارت بهداشت و کنترل این فرآورده‌ها بر عهده سازمان دامپزشکی کشور است. 5/8 میلیون تن مربوط به تولید شیر 850 هزار تن گوشت قرمز و حدود 5/1 میلیون تن گوشت مرغ، 750 هزار تن گوشت ماهی و مابقی مربوط سایر فرآورده‌ها است.
شیر به عنوان یک فرآورده مهم، از نظر سلامت و امنیت غذایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. 

برنامه‌های سازمان دامپزشکی کشور در خصوص بهداشت شیر متنوع و کامل بوده و این برنامه‌ها در طی سالهای گذشته وسال جاری به اجرا گذاشته شده است.در سال 88 طرح جامع بهداشت شیر و کنترل بهداشتی آن در سطح 30 استان کشور با نمونه گیری‌های منطق با استانداردهای بین‌المللی از شیرهای تولیدی به اجرا در آمده است.
 آزمایشات تخصصی از نمونه‌‌های شیر اخذ شده از سراسر کشور به عمل آمده است بر اساس نتایج آزمایشگاهی شیر کشور از نظر سموم(از آفلاتوکسین،آفت کش‌ها)مورد ارزیابی دقیق قرار گرفته که نشان می‌دهد بر اساس استاندارد ملی ایران، کل شیرتولیدی کشوردر واحدهای صنعتی،نیمه صنعتی و سنتی عاری از آفلاتوکسین و یا منطبق بر استانداردهای بین‌المللی است (کمتر از 5/0 ppb ). 

کنترل تغذیه دامها یکی از عوامل کنترل آفلاتوکسین در شیر بوده است که سازمان در امر فعالیت زیادی نموده است. 

موضوع مهم دیگر بحث سموم و آفت کش‌هادر شیر است که مشکلات عدیده‌ای را می‌تواند در جامعه به همراه داشته باشد.تحقیقات انجام شده بر روی شیر استحصالی نشان می دهد، سموم ارگانوکلره(از جمله لیندین،هپتاکلر،آردرین و د.د.ت)تنها در 1% از نمونه های اخذ شده شیر از کشور آلودگی سموم دیده شده که بسیار فراتر از استانداردهای بین‌المللی است و 99% مابقی درحد استاندارد بوده است . 

وجود سموم و آلاینده‌ها در شیر موجب سقط جنین،سرطان،آلرژیک و مسمومیت در جامعه انسانی می باشد. 
در سال 88 براساس آزمایشات از وضعیت مطلوبی برخوردار هستیم.در خصوص باقیمانده‌های آنتی‌بیوتیکی تستهای غربالگری ازنظر 4 آنتی بیوتیکی انجام ودر حال آنالیز آماری و تائیدهای آزمایشگاهی در زمینه میزان آنتی بیوتیک ها هستیم که به محض آماده شدن در اختیار رسانه‌ها قرار خواهد گرفت. 

وجود حد استاندارد آلاینده‌ها و سموم در شیر،نشانگر فعالیت بهداشتی و کنترلی مناسب سازمان دامپزشکی کشور می باشد. 

موضوع دیگر آئین‌نامه نظارت بهداشتی دامپزشکی است که به تصویب هیات محترم مدیران رسیده و مراحل اجرایی شدن را می‌گذراند. در حال حاضر یکی از برنامه‌ها،مجهز نمودن مراکز جمع آوری شیر به سیستم شستشو در محل (cip) است که بسیاری از مراکز به این سیستم مجهز شده‌اند و بقیه در دست اقدام می باشد.مجهز نمودن مراکز شیر به آزمایشگاه‌های تشخیصی بار میکروبی و total count از دیگر مسائل مهم پروسه تولید شیر می‌باشد. 

با توجه به اینکه حدود نصف شیر تولیدی کشور از دامداریهای نیمه صنعتی،سنتی و عشایری تامین می‌شود و احتمال تساعد لگاریتمی میکروبی در شیر تولیدی وجود دارد،سازمان دامپزشکی تصمیم دارد مراتبی اتخاذ نماید تا شیرهای جمع آوری شده از مراکز در اسرع وقت به کارخانجات شیر برسد. 

بدیهی است تقلیل زمان حمل شیر می‌تواند در کاهش بار میکروبی سهم بسزایی داشته باشد.بطور مثال در کشور آمریکا طی یک برنامه پنج ساله موفق شده‌اند تا بار میکروبی را از 3 میلیون به نیم میلیون کاهش داده‌اند.بنابراین سازمان دامپزشکی تلاش دارد تا با بهره‌گیری از تجربیات سایر کشورها،نسبت به تقلیل بار میکروبی در شیرهای تولیدی اقدام نماید. 

سازمان دامپزشکی کشور مصمم به نظارت بهداشتی بر کلیه تولید شیر و فرآورده‌های آن از ابتدا تا انتها می باشد و این امر از سوی وزارت جهاد کشاورزی به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی منعکس گردیده است. 

سازمان دامپزشکی دامپزشکی کشور آمادگی خود را برای تسری اقدامات بهداشتی خویش بر تولید اولیه تا قسمت فرآورده‌های لبنی اعلام میدارد.در حال حاضر کمیسیون غذایی اتحادیه اروپا برکلیه مراحل تولید شیر تا تولید فرآورده‌های لبنی و توزیع در بازار مصرف نظارت دارد که این امر موجب گردیده تا فرآورده‌های لبنی سالم به تولید شیر خام می باشد و امید می‌رود تا بستر قانونی نظارت بر کلیه مراحل تولید شیر و فرآورده‌های لبنی توسط سازمان دامپزشکی فراهم گردد.در زمینه گوشت نیز امید می‌رودکه علاوه بر تولید گوشت مراحل تولید گوشت مراحل تولید فرآورده‌های گوشتی همچون سوسیس،کالباس و.... نیز در اختیار این سازمان قرار گیرد. 

در حال حاضر،برنامه ‌مفصلی برای آموزش دامداران، مسئولین مراکز جمع آوری شیر و عاملین شیر تدوین گردیده و به زودی در اختیار دامداران قرارخواهدگرفت.البته قبلا کلاسهای آموزشی دراین خصوص برای دامدارن محترم و افراد ذیربط برگزار گردیده است. 
تدوین دستورالعمل جامع نظارت و کنترل بهداشتی بر شیر خام در قالب یک مجله 130 صفحه‌ای صورت پذیرفته و استانها ابلاغ گردیده و در مرحله اجرا می‌باشد. 

تدوین برنامه ملی پنج ساله ارتقاء کیفیت بهداشتی شیر خام در کشور نیز صورت پذیرفته و به استانها ابلاغ گردیده است. 

تدوین پیش‌نویس طرح سیستم اطلاعات جغرافیایی(‌GIS)نظارت و کنترل بهداشتی شیرخام که بیانگر فواصل و مکان نمائی جایگاههای تولید شیر ،مراکز توزیع،جمع‌آوری و کارخانجات می‌باشد. 

کنترل و پایش باقیمانده‌های داروئی و سموم و هورمون در فرآورده‌های دامی است که توسط سازمان دامپزشکی کشور تدوین ودرحال اجراست. 

آزمایشگاه‌‌های تخصصی در زمینه سنجش کیفیت بهداشتی مواد غذائی و شیر در سطح کلیه استانهای کشور در حال فعالیت می باشند. 

تدوین پیش‌نویس دستورالعمل اجرائی نحوه برخورد با شیرخام وشیرخام غیراستاندارد از دیگراقدامات سازمان دامپزشکی کشور می‌باشد که بخشی از آن در حال اجراست و به همین زودی و پس از تامین اعتبارات لازم بصورت کامل به اجرا درخواهد آمد. 

کلیه اقدامات فوق از محل بودجه‌ها و اعتبارات جاری سازمان و از محل اعتبارات افزایش تولید فرآورده‌ها از سوی وزارت جهادکشاورزی در اختیار سازمان قرار می‌گیرد و هیچگونه اعتباری از فصل سلامت کشور در اختیار سازمان دامپزشکی قرار نمی‌گیرد.این در حالی است که از 1800 عامل بیماری مبتلا کننده جمعیت انسانی،تعداد 823 عامل بیماری از طریق دامها به انسان سرایت می‌یابد.بنابراین انتظار می‌رود کمیسیون بهداشت،کمیسیون بودجه و کمیسیون کشاورزی مجلس محترم شورای اسلامی این امر را مورد بیشتری قرار دهند تا از فصل سلامت اعتبارات لازم به سازمان تعلق گیرد.